آثار سوء معدل گرایی در میان دانش‌آموزان‌

تب شتابنده رقابت جویی و معدل‌گرایی در میان دانش‌آموزان پدیده‌ای است که تجربه تلخ و آثار تخریب کننده‌ای دارد وگاه از هدف اصلی خود خارج شده و به عنوان یک آفت نسل‌آینده ساز کشور …

تب شتابنده رقابت جویی و معدل‌گرایی در میان دانش‌آموزان پدیده‌ای است که تجربه تلخ و آثار تخریب کننده‌ای دارد وگاه از هدف اصلی خود خارج شده و به عنوان یک آفت نسل‌آینده ساز کشور را تهدید می‌کند.

در خانواده‌ و مدرسه باید تمام ابعاد شخصیت دانش‌‌آموز مورد توجه باشد ولی در صورتی که هم‌‌اکنون در خانواده و مدرسه یک بعد از ابعاد شخصیت دانش‌آموز مورد توجه و تأکید است و آن هم صرفاً در بعد تحصیلی و آموزشی درحد افراطی آن تا آن جا پیش می‌رود که والدین تمامیت و جامعیت شخصیت کودک را قربانی همان جنبه‌ای که خودشان مدنظر دارند می‌کنند و دیگر ابعاد شخصیت کودک را نادیده می‌گیرند.

حال اگر چنانچه دانش‌آموزی بنا بر دهها دلیل موجه از نظر قابلیت‌های هوشی، مسائل عاطفی، ضعف استعداد و... نتواند در بعد تحصیل از دیگر همسالان و همکلاسی‌هایش جلو بیفتد فوراً مورد سرزنش و توبیخ قرار می‌گیرد و او را فردی بی‌لیاقت، ناتوان و تنبل قلمداد می‌کنند و همین سرزنش‌ها و برچسب‌ها شخصیت او را تحت تأثیر قرار می‌دهد و نه تنها در زمینه تحصیل به پیشرفت جدیدی نائل نمی‌شود، بلکه جنبه‌های دیگر شخصیت او تحقیر می‌شود و نهایتاً به احساس نومیدی، شکست و ناتوانایی دچار می‌شود. همین احساسات منفی است که از او موجودی تحقیر شده و افسرده بار می‌آورد. ‌

رقابت در میان دانش آموزان تا زمانی مفید است که جنبه‌های مثبت آن برجنبه‌های منفی غلبه یابد و پیشرفت در بعد تحصیلی تا زمانی ارزنده است که پیشرفت در ابعاد دیگر نیز حاصل آید. متأسفانه بسیاری از رقابت‌هایی که در مدارس با عناوین مختلف در قالب مسابقات گوناگون صورت می‌گیرد، ناگزیر و ناخواسته بعضاً به پیامدهای خودخواهانه و ضداخلاقی تبدیل می‌شود.

حسادت، خودخواهی، کینه توزی، خودبزرگ‌بینی، اضطراب و... از جمله عوارض ناگواری است که علیرغم تلا‌ش‌های صادقانه و اهداف متعالی که در انگیزه برگزاری مسابقات وجود دارد، ایجاد می‌شود. ‌

اول بودن، اول شدن، جلو افتادن و سبقت گرفتن زمینه‌ای است برای ایجاد انگیزش تحرک و رشد و تعالی تا فرد بتواند از همه توان و قابلیت‌های خود در میدان رقابت بهره‌گیرد. ‌

اول بودن دانش‌آموزان باید به نحوی باشد که هر دانش‌آموزی در هر زمینه‌ای به تناسب تفاوت‌های درون فردی و برون فردی خود بتواند به سبقت جویی رشد یابنده بپردازد. در واقع اول شدن باید برای دانش‌آموزان متفاوت باشد نه اینکه همه آنها در یک چیز آن هم معدل اول باشند.

بلکه باید هر یک از آن‌ها از جنبه‌های متفاوت اول باشند. باید برای رسیدن به جایگاه رقابت سالم و سازنده کانون توجه را بر روی همه دانش‌آموزان با همه تفاوت‌های درونی‌شان متمرکز کنیم و حتی هر دانش‌آموزی را به حسب برتری‌ها و موفقیت‌هایی که دارد مورد مقایسه قرار دهیم. ‌

اگر بتوانیم در دانش‌آموزانی که اول می‌شوند این احساس را به وجود آوریم که آنان در عین پیشتاز بودن از دیگران باید دست همراهان خود را برای صعود به قله‌های برتری بگیرند و به منزله یک ارزش افتخار آمیز و احساس همدلی دیگر رقبای خود را نیز به رشد و تعالی سوق دهند، آن‌گاه به هدف پرورشی و ارزش معنوی مسابقات نزدیک شده‌ایم. اما به نظر می‌رسد که وزنه منفی آن به وزنه مثبت آن سنگینی می‌کند و آفات این مسابقات بر فواید آن غلبه یافته است.

معدل‌گرایی و نمره‌گرایی و تنوع و گستردگی رقابت‌جویی باعث می‌شود دانش‌آموزان قبل از این که طعم لذیذ کشف و یادگیری را حس کنند به جبر زمانه در رقابت‌ تنگاتنگ درون مدرسه خود را در مسیری که دیگران برای آن‌ها تعیین کرده‌اند به پیش بروند.

انیشتین می‌گوید: پیشرو کسی نیست که از دیگران جلو بیفتد بلکه پیشتاز واقعی کسی است که دیگران را نیز به جلو براند. ارزش هرکس را باید بر اساس آنچه به دیگران می‌دهد تعیین کنیم و نه براساس آنچه که از دیگران می‌گیرد.

گردآورنده: فاطمه زارع شاه‌آبادی‌