ظالم تر از اینها کسی نیست

هرگاه هیچ یک از وسایل بیدارکننده, حتی مجازات الهی سود ندهد, راهی جز انتقام پروردگار از این گروه که ظالم ترین افرادند وجود ندارد «چه کسی ستمکارتر است از آن کس که آیات پروردگارش به او یاد آوری شده و او از آن روی گردانده است»

هرگاه هیچ‌یک از وسایل بیدارکننده، حتی مجازات الهی سود ندهد، راهی جز انتقام پروردگار از این گروه که ظالم‌ترین افرادند وجود ندارد. «چه کسی ستمکارتر است از آن کس که آیات پروردگارش به او یاد‌آوری شده و او از آن روی گردانده است».وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُکِّرَ بِآیَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِینَ مُنتَقِمُونَ (۲۲/ سجده).و از آنجا که هر گاه هیچ یک از وسایل بیدار کننده، حتی مجازات الهی سود ندهد، راهی جز انتقام پروردگار از این گروه که ظالم‌ترین افرادند وجود ندارد. در این آیه می‏فرماید: «و کیست ظالمتر از آن کس که به آیات پروردگارش تذکر داده شود سپس از آنها روی بگرداند؟! حتما ما از گنهکاران انتقام‏گیرنده‏ایم».این‌ها در حقیقت کسانی هستند که نه مواهب و نعمت‌های الهی در آن‌ها موثر افتاده و نه عذاب و بلای هشدار دهنده او، بنابراین ظالم‌تر از این‌ها کسی نیست و اگر از آن‌ها انتقام گرفته نشود از چه کسی انتقام گرفته شود؟! «مسلماً ما از این مجرمان بی‏ایمان انتقام خواهیم گرفت».از نظر دین اسلام، منشاء همه قدرت‌های روحی انسان و تنها عامل سعادت وی، توجه به خدا است. به عبارتی انسان هر کاری که انجام می‌دهد فرق نمی کند عبادت باشد یا کار یا ارتباط با دوستان و خانواده، باید رضایت خدا را مد نظر داشته باشد چرا که یک مسلمان، معتقد است همچنان که ریشه همه کمالات وی، در یاد خدا بودن است، در مقابل منشاء همه بدبختی‌ها نیز، دوری از یاد خداست. بر این اساس در دین اسلام دستورالعمل‌های مختلفی وجود دارد تا در سایه عمل به آن‌ها، انسان از یاد خدا غافل نگردد. اما سوال اینجاست با این همه اهمیت ذکر خدا، پس چرا گاهی خدا را فراموش می‌کنیم؟

● موانع ذکر

با نظر بر اینکه طبق تعلیمات دین اسلام، نزدیک‌تر از هر چیز به انسان، خداوند است، آن چیزی که سبب می‌شود با وجود نزدیکی به خدا، از ذکر او غافل گردیم فقط توجه انسان به خودش است، حافظ می‌گوید: میان عاشق و معشوق هیچ حایل نیست/ تو خود حجاب خودی حافظ از میان برخیز. یعنی انسانی که خودش را معیار همه چیز قرار داده و همه را برای خودش می‌خواهد،به همین جهت از حضور خدای متعال، غافل می‌گردد. برای رهایی از این مانع باید به درمان خودبینی بپردازیم تا بتوانیم خدای خود را به یاد داشته باشیم تا حدی که زنده بودن و ماندنمان را به یاد او بدانیم؛ چنانکه امام سجاد علیه السلام می‌فرماید: الهی با ذکر تو قلبم زنده می‌شود. در سایه ذکر خدا، طبق آیه ۲۸ سوره رعد، انسان به آرامش می‌رسد و بر بینش وی افزوده گردیده، در سایه عدم دلبستگی به دنیا و مادیات، دوری از انواع گناهان، مورد توجه حق باری تعالی قرار می‌گیرد. در این حالت است که من وجودی خود را به طور واقعی خواهد شناخت.

● پیامدهای اعراض از ذکر خدا

همچنانکه ذکر خدا باعث سعادت و تکامل انسان می‌گردد و انسان به آنچنان آرامش و اطمینان قلبی دست می‌یابد که اگر کل عالم نیز برخلاف حقیقتی قیام کنند، چنین کسی، یک تنه به مبارزه با آن‌ها اقدام می‌کند و کوچک‌ترین ترسی از آن‌ها نخواهد داشت چون می‌داند پشتیبانی دارد که شکست‌ناپذیر است، در مقابل؛ غفلت از یاد خدا آثار زیانبار و ویرانگری به دنبال دارد که در زیر به برخی از این اثرات سو، نگاهی خواهیم انداخت:

● خود فراموشی

“وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ”‌؛ و چون کسانی مباشید که خدا را فراموش کردند. او [نیز] آنان را دچار خودفراموشی کرد آنان همان نافرمانانند. (سوره حشر، آیه ۱۹)بیماری خود فراموشی یکی از بیماری‌ها و آفت‌های خطرناک روحی است. کسی که به این بیماری روحی مبتلا گردد، حقیقت انسانی خویش را از یاد می‌برد و فراموش می‌کند که در زنجیره جهان هستی، ذره‌ای ناچیز است که برای تداوم حیات، هر لحظه نیازمند فیض و عطای الهی است.چنین کسی خود را مستقل و بی‌نیاز از غیر خود می‌پندارد و در دام غرور و خود بزرگ‌بینی گرفتار می‌آید و تصور می‌کند که دیگران باید در خدمت او باشند. ریشه این بدبختی و گرفتاری این است که او خدا را فراموش کرده و در نتیجه از حقیقت انسانی بی‌بهره مانده است. همان حقیقتی که در زبان قرآن، قلب نامیده شده است و ظرف ادراک حقایق الهی و صفات عالی انسانی است.

● کوری دل

کسی که خدا را فراموش کند، معلوم است که زندگی دنیایی، وی را مشغول کرده است، کسی است که تمام غم و غصه‌اش زندگی دنیا، کسب و ثروت و شهرت و پست‌های زندگی دنیایی است، بر این اساس تمام توان خود را صرف به دست آوردن این‌ها می‌کند و از طرف دیگر می‌بیند که هر چقدر هم ثروت داشته باشد، باز در مقایسه با عده‌ای دیگر، ثروتش کم است، روی این حساب همیشه حسرت چیزهایی را خواهد خورد که ندارد و از طرفی، همیشه در دلش به خاطر احساس از دست دادن تمام مال و ثروتش که به خاطر آن‌ها، عمر خود را صرف نموده، در استرس و نگرانی به سر خواهد برد .به عبارتی چنین انسانی از بابت آنچه دارد در بیم و نگرانی به سر می‌برد و از بابت آنچه ندارد حسرت نداشتن آن‌ها را؛ بر این اساس، مهم‌ترین چیز زندگی که همان آرامش و اطمینان است در زندگی وی، جایی ندارد. درست به همین دلیل است که خداوند در سوره طه، انسان‌ها را مورد خطاب قرار داده و به آن‌ها گوشزد می‌کند که اعراض آن‌ها از یاد خدا، زیانی جز به خودشان نداشته مگر اینکه زندگانی او در دنیا تنگ می‌شود. در سوره فتح آیه چهارم بیان می‌دارد که برای اینکه به تنگی در زندگی، مبتلا نشوید خدا را یاد کنید چرا که خداوند سکینه و آرامش را بر دل‌های مومنین نازل کرد تا بر مراتب ایمان خود بیفزایند.

● همنشینی با شیطان

شیطان از دو راه عمده، بر انسان مسلط می‌شود:یکی ضعف و ناتوانی عقل به دلیل نداشتن علم کافی، که انحراف فکری را به وجود می‌آورد و دیگری وجود ویژگی‌های منفی در انسان است؛ چنانکه در آیات ۳۹ و چهل سوره حجر و ۸۲ و ۸۳ سوره صاد اشاره گردید، که شیطان به جز مخلصان، همه را گمراه می‌کند.بر این اساس کسی که از ذکر خدا، روی‌گردان شود، به طور ناخواسته در همنشینی با شیطان، خواهد بود که در آیه ۱۲۵ سوره طه به این مطلب اشاره گردیده که: «و هر کس از یاد خدا، روی گردان شود شیطانی را به سوی او می‌فرستیم که همواره قرین اوست.»

● کوری در قیامت

طبق آیه ۱۲۴ سوره طه، نابینایی در آخرت، یکی دیگر از عوامل روی‌گردانی از ذکر خداست به این دلیل که اینان در دنیا، چشم دلشان را به حقایق بسته بودند و بر اساس آن، خدا را فراموش کرده بودند، خداوند نیز در قیامت آن‌ها را مورد فراموشی قرار داده، بینایی آن‌ها را می‌گیرد.زمانیکه این افراد اعتراض می‌کنند ما در دنیا، بینا بودیم، جواب می‌شوند «همچنانکه شما در دنیا خدا را فراموش کردید، امروز نیز خودتان مورد فراموشی واقع شدید».

زهرا اجلال