زیارت پیامبر از قبور بقیع

«زمین بقیع» به مکان وسیعی گفته می شود که دارای درخت یا ریشه آن باشد به قبرستان مسلمانان در مدینه به این جهت «بقیع» گویند که درختان «غرقد» در آن بوده است که مسلمانان, آنها را به جهت دفن اموات, کندند ولی اسم «بقیع غرقد» بر آن ماند

● بقیع

«زمین بقیع» به مکان وسیعی گفته می شود که دارای درخت یا ریشه آن باشد. به قبرستان مسلمانان در مدینه به این جهت «بقیع» گویند که درختان «غرقد» در آن بوده است که مسلمانان، آنها را به جهت دفن اموات، کندند؛ ولی اسم «بقیع غرقد» بر آن ماند. [۱] درخت «غرقد» ، همان درخت بیابانی است که در بیابان‏های مدینه دیده می‏شوند. [۲]

نخستین کسی که در بقیع دفن گردید، عثمان بن مظعون، صحابی پیامبر بود. وقتی ابراهیم فرزند پیامبر درگذشت، به دستور ایشان، در کنار عثمان بن مظعون مدفون گردید. از این زمان، مردم مایل شدند که مُرده ‏های خود را در «بقیع» دفن کنند و هر نقطه‏ای برای قبیله‏ای اختصاص یافت.[۳]

برخی از شخصیت های مدفون در بقیع عبارتند از:

امام حسن مجتبی و امام سجاد و امام باقر و امام صادق ـ علیهم السلام ـ ؛ ابراهیم پسر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ‌ و رقیه، ام کلثوم و زینب دختران ایشان و بیشتر همسران آن حضرت ؛ حلیمه سعدیه مادر رضاعی پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ ؛ فاطمه بنت اسد؛ عباس بن عبد المطلب؛ عاتکه و صفیه دختران عبد المطلب؛ عقیل بن ابی طالب؛ عبد الله بن مسعود؛ مالک بن انس؛ مقداد بن اسود؛ ابو سعید خدری؛ سعد بن معاذ؛ عبدالله بن جعفر؛ عثمان بن عفان خلیفه سوم؛ ام البنین مادر قمر بنی هاشم؛ اسماعیل بن جعفر الصادق؛ برخی از شهدای احد؛ شهدای حرّه.[۴]

بنا به روایتی مدفن حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ در بقیع واقع شده است.[۵]

زیارت قبور بقیع توسط پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ :

می توان از گزارشات تاریخی به دست آورد که سیره حضرت رسول بر این بوده است که به زیارت قبور بقیع می رفتند. برخی از آنها چنین است:

۱) از عایشه نقل شده که سیره پیامبر بر این بود که هر شبی که ایشان نزد او بود، در آخر شب به بقیع می‏رفت و می‏گفت: «السلام علیکم دار قوم مؤمنین وأتاکم ما توعدون غدا مؤجلون وإنا إن شاء الله بکم لاحقون اللهم اغفر لأهل بقیع الغرقد»

« درود بر شما که در خانه مؤمنین آرمیده‏اید و به شما آنچه که درباره فردا وعده داده شده بود عنایت گردید و ما نیز به شما إن­شاء­اللّه ملحق خواهیم شد. خدایا اهل‏ بقیع را بیامرز».[۶]

۲) روایتی از عایشه به این مضمون نقل شده که گفت: یکی از شب­هایی که پیامبر پیش من بود. حالت منقلبی داشت، ردایش را بر زمین قرار داد. نعلین خود را در آورد و آن دو را کنار پاهایش قرار داد و گوشه إزارش را بر بسترش پهن کرد. طولی نکشید تا این که پیامبر گمان کرد که من خوابیده­ام. به آرامی ردایش را برداشت و کفشش را به پا کرد. در را باز کرد و خارج شد. من هم از بستر برخواستم. لباسم را پوشیدم و به دنبال پیامبر راه افتادم. تا این که پیامبر به بقیع رسید و در آنجا ایستاد و ایستادنش را طول داد؛ سپس دست خود را سه مرتبه بالا برد و بعد بازگشت و من هم برگشتم... و زودتر از پیامبر وارد شدم. پیامبر متوجه شد و من هم داستان تعقیب ایشان را گفتم. پیامبر علت این رفتن خود به بقیع را چنین بازگو نمود که «جبرئیل پیش من آمد و مرا مورد ندا قرار داد... و به من گفت: پروردگارت، تو را مورد امر قرار داده که به نزد اهل بقیع بروی و برای آنها استغفار کنی». عایشه به پیامبر می‌گوید: «یا رسول­الله! من چگونه برای آنها بگویم؟»

فرمود:« بگو:"السلام علی أهل الدیار من المؤمنین والمسلمین یرحم الله المستقدمین منا والمستأخرین وإنا إن شاء الله بکم لاحقون"

سلام بر اهل دیار از مؤمنین و مسلمین و خداوند، گذشتگان از ما و آنان که بعد از ما هستند را رحمت کند و ما نیز اگر خدا بخواهد به شما ملحق می‌شویم». [۷]

۳) امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: « رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله و سلّم در هر شب جمعه با گروهی از اصحابشان به قبرستان بقیع در مدینه تشریف می‏برد و در آنجا سه مرتبه می‏فرمود:

السّلام علیکم یا اهل الدّیار (سلام و درود بر شما ای اهل شهرها)

و سه مرتبه می‏فرمود: رحمکم اللَّه (خدا شما را رحمت کند)... .»[۸]

۴) از ابن عباس نقل شده که: رسول خدا از قبور مدینه می‏گذشت. رو به آنها کرد و فرمود: « السلام علیکم یا أهل القبور، یغفر اللَّه لنا و لکم، أنتم سلفنا و نحن بالأثر.

درود بر شما ای اهل قبور، خدا ما و شما را بیامرزد، شما پیشگامان ما هستید و ما به دنبالتان خواهیم آمد.»[۹]

۵) وقتی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ مسلمانان را برای همراهی با اسامه و حضور در لشکرش دعوت می کرد بیماری مرگ بر وجود مبارکش عارض‏ شد. چون از بیماری خود با خبر گردید و احساس کرد که این مرض وی را از پای درمی‏آورد دست علی ـ علیه السلام ـ را گرفت و به سوی بقیع حرکت کرد. گروهی از مردم نیز به دنبال آن حضرت رفتند. پیامبر رو به همراهان کرد و فرمود:« من مأمور شده‏ام که برای آنان که در بقیع مدفونند از خدا آمرزش بخواهم.» پس آن گروه به همراه او به بقیع رفتند. به آنجا که رسیدند حضرت رسول در میان آنان ایستاد و فرمود:

« السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ الْقُبُورِ لِیَهْنِئْکُمْ مَا أَصْبَحْتُمْ فِیهِ مِمَّا فِیهِ النَّاسُ أَقْبَلَتِ الْفِتَنُ کَقِطَعِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ یَتْبَعُ أَوَّلَهَا آخِرُهَا.

درود بر شما ای اهل قبور، بر شما گوارا باد آنچه اکنون در آن هستید، از آنچه مردم (یعنی زندگان) گرفتار آنند (آسوده خاطر هستید.) فتنه‏ها مانند شب های تاریک یکی پس از دیگری رو آور شده است.» ‏

سپس پیامبر برای آنها استغفاری طولانی نمود... .[۱۰]

مجتبی صداقت

[۱] . أبو السعادات المبارک بن محمد الجزری؛ النهایة فی غریب الحدیث والأثر،ج۱، ص۳۸۰؛ تحقیق : طاهر أحمد الزاوی - محمود محمد الطناحی؛ المکتبة العلمیة، بیروت ، ۱۳۹۹ق - ۱۹۷۹م.

[۲] . سبحانی، جعفر؛ آیین وهابیت، ص۸۷؛ دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۳۶۴ش.

[۳] . آیین‏وهابیت ص۸۷ .

[۴] . ر. ک : جعفریان، رسول؛ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۳۴ به بعد؛ نشر مشعر، ششم، تهران، ۱۳۸۶ش.

[۵] . همان، ص۳۳۹.

[۶] . مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۶۶۹؛ تحقیق و تعلیق : محمد فؤاد عبد الباقی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، [بی تا] .

[۷] . صحیح مسلم،ج۲، ص۶۶۹.

[۸] . جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور بن قولویه قمی‏؛ کامل الزیارات، ص۳۲۰؛ مرتضوی ، نجف، اول، ۱۳۵۶ق.

[۹] . محمد بن عیسی أبو عیسی الترمذی السلمی؛ الجامع الصحیح سنن الترمذی (سنن ترمذی)، ج۳،ص۳۶۹؛ تحقیق : أحمد محمد شاکر و دیگران، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، [بی تا] .

[۱۰] . شیخ مفید، ابو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی؛‏ الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج۱، ص۱۸۱؛ کنگره شیخ مفید، قم، اول، ۱۴۱۳ق. به همین مضمون ن.ک: أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشیبانی ؛ مسند أحمد بن حنبل ج۳، ص۴۸۹؛ مؤسسة قرطبة،‌ القاهرة ، [بی تا] .