حافظه مان را چگونه حفظ کنیم

بیماری آلزایمر از نظر بهداشتی و درمانی یک معضل برای تمامی جوامع است با افزایش سن, شیوع این بیماری افزایش پیدا می کند به طوری که در ۶۰ سالگی میزان شیوع آلزایمر در جوامع مختلف به حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد می رسد

بیماری آلزایمر از نظر بهداشتی و درمانی یک معضل برای تمامی جوامع است. با افزایش سن، شیوع این بیماری افزایش پیدا می‌کند به‌طوری که در ۶۰ سالگی میزان شیوع آلزایمر در جوامع مختلف به حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد می‌رسد.

درباره این بیماری با دکتر سعید شاه‌بیگی، متخصص مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگو کرده‌ایم.

▪ آقای دکتر! بروز آلزایمر در خانم‌ها و آقایان به چه شکل است؟

- بیماری آلزایمر به علت کوچک‌ترشدن قشر خاکستری مغز ایجاد می‌شود. از مشخصات عمده این بیماری اختلال حافظه است به طوری که بیمار دچار اختلال در حافظه کوتاه‌مدت خود می‌شود. آلزایمر، معمولا در افراد بالای ۵۵ تا ۶۰ سال اتفاق می‌افتد. گفته می‌شود این بیماری بیشتر آقایان را مبتلا می‌کند ولی به دلیل اینکه طول عمر خانم‌ها معمولا چند سالی بیشتر از آقایان است، تعداد مبتلایان در خانم‌ها اساسا بیشتر است.

▪ آیا یادآوری خاطرات گذشته می‌تواند ملاکی برای تشخیص آلزایمر باشد؟

- خیر، گاهی به اشتباه بیماران یا خانواده آنها تصور می‌کنند پدربزرگ یا مادربزرگشان حافظه خوبی دارد به این دلیل که خاطرات ۲۰ سال پیش را به یاد می‌آورد اما یادآوری خاطرات گذشته‌های دور نمی‌تواند ملاکی برای تشخیص باشد. حافظه کوتاه‌مدت برای پزشک مهم است. ما برای تشخیص از بیمار می‌پرسیم امروز ظهر ناهار چه خورده است یا اسامی اشخاصی مانند رئیس‌جمهور را سوال می‌کنیم زیرا بیماری آلزایمر حافظه کوتاه‌مدت را کاهش می‌دهد.

▪ آلزایمر در ابتدا خود را با چه علائمی نشان می‌دهد؟

- اولین علامت آلزایمر، کاهش حافظه کوتاه‌مدت است. این اختلال حافظه در ابتدا ممکن است خود را فقط با گم کردن اشیاء و پول، کفش یا وسایل شخصی نشان دهد ولی به مرور زمان، اختلال در حافظه به قدری شدید می‌شود که بیمار اسامی فرزندان خود را نیز به یاد نمی‌آورد یا اینکه فراموش می‌کند غذا یا آب بخورد یا مسائل بهداشتی را رعایت کند. این بیماری تمام ابعاد ذهنی فرد را به آهستگی تحت تاثیر قرار می‌دهد و موجب اختلال در آنها می‌شود.

▪ چه عللی باعث ایجاد آلزایمر می‌شود؟

- در حقیقت علل متفاوتی برای آلزایمر مطرح است. یکی از مهم‌ترین علل، کاهش میزان استیل‌کولین در هسته‌های مغزی است. باید داروهایی برای درمان بیماری آلزایمر تجویز شود که بتواند میزان «استیل‌کولین» را افزایش دهد. یکی دیگر از عللی که باعث ابتلا به آلزایمر می‌شود، تغییر در میزان «گلوتامین»، یک ناقل عصبی دیگر مغز است. به همین دلیل پزشکان به دنبال یافتن داروهای جدیدی هستند.

▪ نقش ارث یا ژنتیک در ابتلا به آلزایمر چقدر است؟

- یکی از دغدغه‌های خانواده‌هایی که یک نفر از اعضای خانواده‌شان به آلزایمر مبتلاست، ترس از مبتلا شدن به آن است. باید گفت آلزایمر فقط در یک درصد موارد ارثی است و در بقیه موارد علت ابتلا به آن ارث نیست.

▪ چه توصیه‌ای برای پیشگیری از بروز آلزایمر دارید؟

- در مجموع چون بروز آلزایمر در افرادی که سن بالایی دارند، بسیار شایع است، توصیه می‌شود افرد مسن حتما مطالعه کنند و حداقل هفته‌ای یک یا دو عنوان از هر مقوله را به ذهن بسپارند. فراموش نکنید هر چقدر با ذهن و فکرتان کار و مطالعه کنید، خود را بهتر در مقابل آلزایمر مصون می‌کنید. پس بخوانید، بخوانید و بخوانید.

▪ مطالعه چه تاثیری بر سلول‌های مغزی دارد؟

- همان‌طور که اهمیت و نقش موثر ورزش در سلول‌های عصبی و عضلانی ثابت شده است، نتایج تحقیقات نشان می‌دهند ورزش ذهنی نیز در بهبود عملکرد مغزی موثر است. یعنی اگر فردی بیشتر مطالعه و از سلول‌های مغزی خود استفاده کند، این کار باعث بهبود عملکرد قشر خاکستری مغز وی می‌شود. به همین دلیل محققان می‌گویند که افراد باید بیشتر مطالعه کنند، مطالب را به یاد بسپارند و قدرت شناختی‌شان را تقویت کنند. کار با رایانه، بازی با پازل‌های رایانه‌ای و حل کردن جدول را در فعالیت‌های روزمره خود بگنجانید تا عملکرد مغزتان بهبود یابد.

▪ آلزایمر درمان هم دارد؟

- خوشبختانه در سال‌های اخیر داروهایی برای آلزایمر کشف شده که میزان استیل‌کولین را در مغز افزایش می‌دهد. برخی داروها نیز داروهای مکمل و کمکی هستند. تاثیر ویتامین E نیز در کمک به درمان آلزایمر تایید شده است. در کشورهای توسعه‌یافته، محققان در حال تحقیق در مورد درمان‌های مختلف برای بیماری آلزایمر هستند. خوشبختانه خبر خوب این است که به تازگی محققان در حال مطالعه روی واکسنی هستند که از بیماری آلزایمر پیشگیری می‌کند و احتمالا به زودی طی یکی - دو سال آینده، شاهد ساخت و عرضه جهانی آن خواهیم بود. پس این تفکر که بیماری آلزایمر درمان ندارد، اشتباه است.

راضیه پاشایی