چسب‌ها

برای بستن در پاکت‌های نامه، چسباندن تمبر، ساختن بادبادک و کارهای دستی، ترمیم ظروف شکسته، تعمیر پایهٔ لق شده میز و بسیاری موارد دیگر، از چسب استفده می‌کنیم. چسب از زمان‌های …

برای بستن در پاکت‌های نامه، چسباندن تمبر، ساختن بادبادک و کارهای دستی، ترمیم ظروف شکسته، تعمیر پایهٔ لق شده میز و بسیاری موارد دیگر، از چسب استفده می‌کنیم. چسب از زمان‌های بسیار دور شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است. بسیاری از چسب‌هائی که قبلاً تولید می‌شدند (مثل سریشم) و... هنوز کاربرد فراوانی در صنعت چوب دارند، غالباً از مواد گیاهی و حیوانی بدست می‌آیند. ولی امروزه علاوه برآنها، با کمک علم شیمی، انواع چسب‌های مصنوعی با چسبندگی زیاد تولید می‌شوند. چند نمونه از این چسب‌ها عبارتند از: چسب‌های مخصوص کاغذ، چوب، فلز، شیشه، پلاستیک و حتی چسب‌هائی که در عمل‌های جراحی، برای تسریع پیوند بافت‌ها، بکار می‌روند. اما فراموش نکنیم که بکار بردن یک نوع چسب در مورد همه مواد و موارد، نتیجه خوبی در بر نخواهد داشت. قبل از انتخاب چسب باید به ویژگی‌های آن، متناسب با نوع کار، توجه شود.

چسب‌ها خواص بسیار متنوعی دارند. یکی از خواص چسب‌ها مرطوب بودن آنهاست. رطوبت چسب سبب می‌شود تا چسب، به راحتی و به شکل یکنواخت، روی سطح جسم پخش شود. گاهی به علت آلودگی سطح جسم، به‌راحتی روی جسم پخش نمی‌شود. مثلاً چسب‌هائی که در آب حل می‌شوند، روی یک سطح چرب و لغزنده خوب عمل نمی‌کنند.

قدرت چسبندگی چسب هم ویژگی‌ دیگری است که اثرات آن هنگام کار با چسب، بیشتر مشخص می‌شود. چسب‌های رقیق که چسبندگی کمی دارند، مثل (سریش رقیق)، به راحتی روی سطح جاری می‌شوند. به‌طوری که گاهی از سطح اتصالی نیز بیرون می‌ریزند، بخصوص اگر هنگام اتصال قطعات، بخواهیم از فشار نیز استفاده کنیم. ولی چنین چسبی تمام منافذ و خلل و فرج سطح را پر می‌کند و هیچ‌گونه جباب هوا به جا نمی‌۷۸۲;ذارد. اگر دقت کرده باشید، بعضی وقت‌ها لایه‌های شیشه‌ای یا بشقاب‌های استیل شسته شده، که روی هم قرار می‌گیرند، محکم به یکدیگر می‌چسبند. این چسبندگی به سبب آن است که ضای بین دو شیشه یا بشقاب توسط مایع (آب) پر شده است و حباب‌های هوا خارج گشته‌اند. همین ویژگی‌ در کاربرد چسب‌ها نیز مؤثر است. به این دلیل گاهی سطوح اتصالی را، قبل از آلوده ساخت با چسب، سمباده زده و صیقل می‌دهند. با این عمل یک لایه از مواد زائد، مثل غبار و زنگ (در مورد فلزات)، از روی سطح برداشته می‌شود. البته بعضی افراد، در این کار افراط می‌کنند و برای تمیز کردن سطح جسم از برس‌های سیمی استفاده می‌کنند و آن را خراش می‌دهند. این عمل، اتصال را ضعیف می‌کند، زیرا به‌جای آنکه چسب منافذ چسم را پر کند، روی این منافذ، پل می‌زند و هوای باقیمانده در زیر آن، سبب جدا شدن چسب از جسم می‌گردد.

چسب‌هائی که خاصیت چسبندگی بالائی دارند، بهتر عمل می‌کنند. این چسب‌ها ظاهراً بسیار سفت و چسبنده هستند. اما اگر ظرف محتوی این چسب را با شدت تکان دهیم، مثل یک مایع، روان می‌گردند. علاوه براینکه چسب‌ها باید منافذ بین دو سطح را کاملاً پر کنند، لازم است پس از آلوده شدن سطوح اتصالی، چسب هرچه سریعتر جامد گردد. از نظر نحوه جامد شدن، چسب‌ها را به سه گروه تقسیم می‌کنند. بعضی از چسب‌ها مثل چسب درزگیری (بتونه کاری) و لحیمکاری، در گرما، مایع هستند و پس از سرد شدن جامد می‌گردند. برای به‌کار بردن این نوع چسب‌ها، آنها را گرم کرده و روی سطح پخش می‌کنند. سپس منتظر می‌مانند تا چسب خشک شود. چسب‌هائی را که در اثر سرما خشک می‌شوند، برای اتصال قطعات ضخیم چوب نیز به‌کار می‌برند.

نوع دیگر، چسب‌های جامدی هستند که در یک حلال، حل می‌شود. آنگاه می‌توان محلول حاوی چسب (مثل سریش رقیق) را روی جسم پخش کرد. وقتی حلال (مثل آب) تبخیر شد، چسب خشک شده و باعث اتصال محکم جسم می‌شود. اگر سطح‌ها دارای منفذ باشند (مثل کاغذ)، پس از به‌کار بردن این نوع چسب، بلافاصله، قطعات را روی هم قرار می‌دهند تا حلال تبخیر شده از منافذ جسم خارج شود. ولی اگر جسم منفذ نداشته باشد (مثل لوله‌های پلاستیکی)، قبل از قرار دادن قطعات روی یکدیگر، مدتی به چسب فرصت می‌دهند تا مقداری از حلال آن تبخیر گردد.

نوع سوم، چسب‌هائی هستند که در اثر یک فرآیند شیمیائی ساخته می‌شوند. این چسب‌ها معمولاً به صورت دو ماده جامد و مایع و یا دو مایع جدا از هم به بازار عرضه می‌شوند و فقط در هنگام مصرف، مقداری از آنها را با یکدیگر ترکیب می‌کنند. اساس کار این چسب‌ها، واکنشی به‌نام (پلیمیریزاسیون) است که طی آن، مولکول‌های کوچک با یکدیگر ترکیب شده و مولکول‌های بزرگی به‌نام (پلیمر) را می‌سازند.