طوفان در ماه

آیا باور می کنید که در ماه طوفان بیاید ماه فاقد اتمسفر است و آنچه ما از طوفان به خاطر داریم جابجایی سریع و کوبنده لایه های مختلف اتمسفر است

آیا باور می‌کنید که در ماه طوفان بیاید. ماه فاقد اتمسفر است و آنچه ما از طوفان به خاطر داریم جابجایی سریع و کوبنده لایه های مختلف اتمسفر است. در ماه هم طوفان می آید ولی تعریف طوفان در ماه با زمین تفاوت دارد. همانطور که می دانید شب در قمر کوچک ما حدود دو هفته به درازا می‌کشد. مرز این شب طولانی و منجمد با روز داغ و تفدیده ماه دقیقاً یك خط است كه از قطب شمال ماه به قطب جنوب آن كشیده می‌شود. این موضوع به دلیل فقدان جو در ماه است. بنابراین پدیده روشن و یا تاریك شدن تدریجی كه ما در روی زمین آن را بارها و بارها تجربه كرده‌ایم، در ماه وجود ندارد. در این قمر زیبا می‌توان خط حركت شب یا روز روی سطح را به وضوح مشاهده كرد.

اگر شانس یارتان باشد و قادر به بودن در خط گذر شب به روز ماه باشید، طوفان عظیمی از غبار را مشاهده خواهید كرد كه پس از یك شب یخزده، با رؤیت خورشید گرمابخش در آسمان ماه به پایكوبی می‌پردازند. آیا این یك افسانه است؟ پاسخ منفی است زیرا سند و گواه زنده‌ای نیز برای این موضوع وجود دارد.

یكی از مأموریتهای سرنشینان آپولوی ۱۷ در سال ۱۹۷۲ نصب دستگاهی به نام "LEAM"روی سطح ماه بود. تیموتی استابز از مركز پروازهای فضایی گودارد توضیح می‌دهد كه این وسیله برای بررسی غبار یا ذراتی كه در اثر برخورد سنگهای سرگردان به سطح ماه، از سطح این قمر جدا شده و راه فضا را در پیش می‌گیرند، طراحی شده بود.

بیلیونها سال پیش سطح ماه در معرض برخوردهای سنگینی قرار داشت كه هم‌اكنون نیز گاه‌گاهی روی می‌دهد. غبار ناشی از این برخوردها تمام سطح ماه را پوشانده است. مححقان پروژه آپولو می‌خواستند بدانند كه چه مقدار غبار در اثر این برخوردها به فضا بلند می‌شود و چه بر سر آنها می‌آید. LEAM به گونه‌ای طراحی شده بود كه می‌توانست با استفاده از سه سنسور خود سرعت ، انرژی و جهت ذرات به هوابلند شده را در سه جهت بالا، شرق و غرب اندازه‌گیری كند.

این داده‌های قدیمی هم‌اكنون توسط گروه‌های مستقل و جداگانه‌ای از دانشمندان ناسا و دانشگاه‌های مختلف بررسی و آنالیز می‌شود. "گری اُلُاِفت" از دانشكده معادن كلرادو در گلدن، یكی از آنها است. او می‌گوید: "واقعاً شگفت انگیز است. هر بار كه صبح از راه می‌رسد جمعیت غبار به شدت افزایش پیدا می‌كند. آنها در همه جهت حركت می‌كنند و سرعتشان خیلی كمتر از سرعتی است كه ما برای ذرات جهنده ناشی از برخورد انتظار داریم."

در توضیح علت این ماجرا استابز ایده جالبی دارد: "قسمت روز ماه دارای شارژ مثبت و بخش تاریك آن دارای شارژ منفی است. زمانی كه خط شب و روز حركت می‌كند، ذرات باردارشده در اثر نیروی الكترواستاتیكی به جنبش در می‌آیند. كروی بودن ماه برایند نیروها را تقریباً افقی می‌كند و بنابراین ما شاهد حركت طوفانی از غبار می‌شویم."

اُلُاِفت در ادامه سخنان استابز افزود: "موضوع جالب دیگر چند ساعتی پس از طلوع خورشید روی می‌دهد، در هر بار طلوع خورشید و پس از طی چند ساعتی دمای دستگاه LEAM به شدت افزایش می‌یافت و به دمای جوش آب می‌رسید تا جاییكه دستگاه به علت دمای بسیار زیاد خود را خاموش می‌كرد. این موضوع می‌توانست ناشی از چسبیدن غبار باردار شده بر سطح دستگاه باشد. در نتیجه سطح دستگاه كدر شده و انرژی بیشتری جذب می‌كرد كه منتج به افزایش دما می‌شد." هیچ‌كس در این مورد مطمئن نیست.LEAM برای مدت كوتاهی فعال بود وداده جمع‌آوری و ارسال می‌كرد. حدود ۶۲۰ ساعت در شب و ۱۵۰ ساعت در روز و بعد از آن خاموش شد و مأموریت پایان یافت.

فضانوردان نیز ممكن بوده در زمانی كه به دور ماه می‌چرخیدند، این طوفان صبحگاهی را دیده باشند. خدمه آپولوهای ۸، ۱۰، ۱۲ و ۱۷ در گزارشات خود پدیده گرگ‌و‌میش بودن افق قبل از طلوع خورشید را گزارش كرده‌اند. این پدیده كه قاعدتاً نباید در ماه وجود داشته باشد می‌تواند به دلیل وجود غبار در فضا باشد. همچنین فضاپیمای نقشه‌بردار ناسا نیز درست لحظاتی قبل از طلوع و یا چند لحظه بعد از غروب خورشید، تصاویری از افق سرخ‌رنگ را ثبت كرده‌اند. درست مانند آنچه فضانوردان گزارش كرده بودند.

برای درك بهتر این موضوع ، باید تا سال ۲۰۱۸ یعنی زمانی كه مجدداً فضانوردان به ماه باز‌می‌گردند صبر كنیم. اینبار آنها بر خلاف اسلاف خود اقامتی طولانی خواهند داشت و مسلماً شب و روز ماه را تجربه خواهند كرد. شاید این طوفان غبار مزاحمی جدی و مشكلی حیاتی باشد و شاید منظره‌ای زیبا از حركت در قمری ساكن و كسل‌كننده. بشر هنوز باید خیلی چیزها در مورد نزدیكترین همسایه سماوی خود یاد بگیرد.