روایت را جا گذاشته اید جناب کارگردان

نقدی بر پایان نامه

فیلم "پایان نامه" دومین تجربه فیلم سازی حامد کلاهداری پس از فیلم "شکلات داغ" است که در زمان اکران خود نقدهای بسیاری را به همراه داشت.کلاهداری در این تجربه جدید با حاشیه های یک موضوع به میدان آمده است که چندی پیش با شکل یک جریان سیاسی به کشور هجوم آورده بود;می توان گفت نویسنده از میان این هیاهوی سیاسی ایده مناسبی را استخراج کرده است و اگر می توانست به شکل کامل تری آن را مطرح کند، شاید اکنون شاهد اثری قابل قبول از سوی این کارگردان جوان بودیم.

کامل بودن این فیلم را بیش از همه می توان به تکمیل روایت نسبت داد که در پس حوادث واقعی گم شده است; داستان اصلی فیلم که از حوادث سال های اخیر در کشور گرفته شده است به واقع دارای ظرفیت های بسیاربرای ایجاد موقعیت های مختلفی است به ویژه با حضور چند شخصیت جوان که می توانستند بیش از این بر روند ماجرا تاثیرگذار باشند. داستان با یک سو»تفاهم آغاز می شود; روزبه (حامدکمیلی) قرار است پایان نامه اش را ارائه دهد اما زمانی در دانشگاه حضور پیدا می کند که استاد وی (محمدرضا شریفی نیا) در حال خروج از دانشگاه است; او به دنبال اتومبیل استاد می دود اما به موقع نمی رسد و همین موضوع موجب می شود تا او به همراه دوستانش استاد را تعقیب نمایند و به خانه ای برسند که عامل اصلی همان سو»تفاهم است. فیلم با نمایشی از همان حوادث و شعارها آغاز می شود و چندان هم اغراق شده نیست اما از بابت پرداخت روایت به شدت می لنگد به این معنی که تمام داستان فیلم در همان ایده چند خطی خلاصه شده است; البته شاید کارگردان قصد داشته تا خود را بیطرف نشان دهد و تنها به تصویر این حوادث بسنده کند اما به نظر می رسد همین نکته موجب شده تا حتی برخی از شخصیت ها بدون نام و نشان در قصه حضور یابند و اتفاقات به اصطلاح در ناکجا آباد و خیابان های سوت و کوری رخ بدهد که گویی مربوط به این شهر و کشور نیست. روایت خام و فاقد هرگونه پیچیدگی در فیلم موجب شده تا برخی از شخصیت ها فقط در لحظاتی حضور پیدا کنند و به قتل برسند و از داستان خارج شوند مثلا حضور چند دقیقه ای نیما شاهرخ شاهی به عنوان دوستی که به آن چهار نفر پناه می دهد و به سرعت توسط آن شخص ناشناس(محمد صادقی) کشته می شود به چه دلیل است؟...شاید تنها دلیل آن را بتوان رد و بدل شدن صحبت های سیاسی از سوی این دوستان و دیدن برخی از صفحات سیاسی روزنامه دانست که البته بدون حضور در آن خانه نیز امکان بیان آن وجود داشت.

شاید تا لحظه ای که ترانه(چکامه چمن ماه) کشته می شود، روند داستان قابل قبول باشد ولی کشته شدن بی وقفه دیگر افراد بدون آن که شاهد اتفاق خاص دیگری باشیم کمی اغراقآمیز است و این تصور را پدید میآورد که نویسنده به اصطلاح در جمع و جور کردن وجوه مختلف داستان ناتوان مانده است;به واقع شخصیت ها بدون هیچ کارکرد مهمی در این جریان سیاسی حضور دارند و سریع به قتل می رسند. اگر بخواهیم به معنا توجه داشته باشیم،ورود حاشیه را باید در این فیلم بر هر نکته دیگری ارجح بدانیم و ماجرای کلی را این گونه تلقی نماییم که این جوان ها قربانیان حوادث اخیر هستند اما تمام این معانی بدون داشتن قصه های بسیار فاقد جذابیت است و احساسی از ناکامی در شکلی گیری نهایی داستان را به وجود میآورد. شخصیت های این فیلم را می توان نمادی از اشخاص سیاسی موجود در پیرامون حوادث رخ داده دانست که در هجوم این اتفاقات گم شده اند. در انتهای داستان هم تنها روزبه زنده می ماند و دیگر شخصیت ها مثل آذر(بهاره افشاری)و کامی (هادی دیباجی) کشته می شوند.

در این میان بازیگران فیلم تلاش خود را برای هر چه بهتر شدن نقش ها به کار گرفته اند منتها به علت تعریف نشدن جزئیات نقش ها از سوی یک نویسنده خوش قریحه، تفاوت چندانی به وجود نیامده است. در ارتباط با چنین موضوعاتی که به نوعی حامل بار سیاسی هستند، نمی توان از یک فیلمساز جوان انتظار ارائه شاهکاری داشت اما لااقل بیان این نکته لازم است که ایده حساس و جذاب فیلمنامه که می توانست حداقل جوانان را به سمت و سوی خود بکشاند حالا در ادامه راه تقریبا نابود شده است.