رأی روشن ز بزرگان کهنسال طلب

سالمند به فردی اطلاق می شود که سن وی از ۶۰ سال گذشته باشد, این فرد یا در آغاز دوره بازنشستگی است یا سالهای پایانی اشتغال را سپری می کند

‏شاید نیاز به بازگو کردن نباشد که سالمندی و کهنسالی در فرهنگ و باورهای ما از چه پایه احترام و تکریم برخوردار بوده است. این مطلب را نه تنها می‌توان در فرهنگ عامه و روزمره که در فرهنگ مکتوب نیز یافت.

بدین سبب در آموزه‌های ما بر آموختن از پیران و جهاندیدگان تأکید فراوان شده است. در این نوشتار سعی برآن است که سالمندی را با ویژگی‌های آن، آسیب‌ها و نیازهای آن بررسی کنیم چرا که خواهی نخواهی هر یک از ما سالمندی در خانواده خود داریم و برای برقراری ارتباط سالم با وی به اطلاعاتی نیازمندیم.

● تعریف سالمند

سالمند به فردی اطلاق می‌شود که سن وی از ۶۰ سال گذشته باشد، این فرد یا در آغاز دوره بازنشستگی است یا سالهای پایانی اشتغال را سپری می‌کند. آمار موجود در باره جمعیت سالمند کشور تا حدودی مغشوش است اما می‌توان گفت در سالهای اخیر با افزایش سطح کیفی زندگی، افزایش بهداشت و دسترسی به درمان بر شمار سالمندان افزوده شده است به طوری که امید آن می‌رود طی ۱۵ تا ۲۰ سال آینده شمار سالمندان کشور تا حدود نه میلیون نفر افزایش یابد. افزایش این گروه سنی در کشورمان علاوه بر اینکه نوید دهنده بهبود شرایط زندگی است، توجه مسئولان مربوط به سلامت و امنیت سالمندان را الزامی می‌کند. سالمندی گرچه کمال تجربه و عقل و دانش است، ولی متأسفانه با ضعف قوای جسمانی و کاهش توانایی‌های بدنی توام است، بدین لحاظ سالمندان عمدتاً پس از یک زندگی سخت و مشقت بار انبانی از بیماری‌هایی را نیز به همراه دارند. علاوه بر این بالا رفتن سن احتمال ابتلا به بیماریهای مزمن را افزایش می‌دهد و سالمندان آسیب پذیری بیشتری در برابر بیماری‌هایی مانند بیماری قلبی عروقی، دیابت و آلزایمر دارند.

● ویژگی‌های سالمندی

دوران سالمندی دارای برخی ویژگی‌های جسمی، اجتماعی و روانی است:

۱ ) یکی از این ویژگی‌ها کاهش نسبی قوای جسمی است به طوریکه با بالا رفتن سن، نیروهای جسمی فرد، رو به کاهش می‌گذارد.

‏‏۲) ویژگی دیگر بازنشستگی، دور شدن از موقعیتهای شغلی گذشته است که کاهش مسئولیت‌های مرتبط با شغل و در نتیجه کاهش ارتباطات اجتماعی فرد را به همراه دارد.

‏۳) از دیگر ویژگی‌ها، تنهایی یا احساس تنهایی است. به خصوص در مواردی که شخص شاهد از دست دادن یکی از دوستان، بستگان و هم سن و سالان و افراد هم دوره خویش است، لذا هر روز بیش از پیش دچار احساس تنهایی می‌شود.

‏البته میزان پذیرش شرایط دوره سالمندی از سوی فرد سالمند اهمیت دارد. این پذیرش در بین افراد مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون متفاوت است، برخی به مرور از مشارکت در زندگی اجتماعی کناره می‌گیرند و در مقابل، جامعه نیز آنها را به کناری می‌نهد که این خود احساس بیهودگی و افسردگی را در فرد سالمند تعمیق می‌کند. ولی برخی دیگر از سالمندان با نقش‌های جدیدی که مطابق با وضعیت آنهاست این دوره را به دوره‌ای نسبتا فعال و رضایت بخش بدل می‌سازند.

‏در هر حال علاوه بر خصوصیات فردی، شرایط اجتماعی و به ویژه شرایط خانوادگی شخص سالمند هم بسیار مهم است. شرایط مناسب خانواده و جامعه می‌تواند شخص را به سوی پذیرش وضعیت جدید سوق دهد و شرایط نامناسب خانواده و جامعه می‌تواند او را منزوی و تنها کند. به علاوه میزان سلامت جسمی شخص سالمند در این مرحله از زندگی، عاملی مهم در وضعیت زندگی اجتماعی اوست، چرا که برای هر نوع مشارکت اجتماعی در مورد سالمندان، ابتدا میزان سلامت آنها مطرح است. برخورداری از سلامت جسمانی می‌تواند به بهبود روابط اجتماعی و مقابله با هجوم افسردگی کمک کند، ولی متأسفانه افزایش سن و فرا رسیدن پیری، بستر بروز بسیاری بیماری‌های جسمی و روحی را برای سالمندان مهیا می‌سازد که عبارتند از:

▪ احساسات سالمندان

احساسات غم و‌اندوه به خاطر عدم توجه فرزندان و اطرافیان که عمری برای رفاه آنان تلاش کرده‌اند، جدی‌ترین خطرهایی است که فرد سالمند را تهدید می‌کند و ارتباط مستقیم با در انزوا قرار گرفتن او از سوی اطرافیان دارد. زن یا مردی که خود را زمانی صاحب قدرت و نفوذ می‌دانست به یکباره خود را تنها و بدون قدرت می‌یابد و این ناراحتی گاهی به حوادثی نامناسب می‌انجامد و موجب ناراحتی روانی سالمند می‌شود. تنهایی یا احساس تنهایی اثرات بسیار عمیقی بر جای می‌نهد و حتی بر میزان خوردن غذا و متابولیسم و تغییرات بیولوژیکی نیز مؤثر است. سالمندان فاقد منابع مجدد دوستی هستند، زیرا اکثر آنها کار نمی‌کنند و موقعیت ایجاد روابط دوستانه در فضای کار را ندارند و دوستان هم سن و سالشان را نیز به نوعی از دست داده‌اند. این مساله تنهایی آنها را افزایش می‌دهد. این احساسات مایوس کننده، میزان مصرف داروهای آرام بخش و مسکن را در سالمندان افزایش می‌دهد. تنهایی موجب می‌شود فرد سالمند به تدریج دچار مشکلات روانی شود، لذا درک احساسات و انتظارات سالمندان از اطرافیان و تصحیح ارتباط افراد خانواده با آنها در فرایند بهداشت روانی آنها بسیار مهم است. سالمندان به‌اندازه‌ای که دیگران به آنها به عنوان پیر و از کار افتاده نگاه می‌کنند، خود را ضعیف و نا توان احساس نمی‌کنند. به طوری که در یک خانواده گرم و مهربان، اغلب سالمندان بسیار راحت، آرام، مقاوم و با نشاط روزگار می‌گذرانند و حتی حوصله نگهداری نوه‌ها را با همه شیطنت‌هایشان دارند.

‏سالمندان به دلیل بازنشستگی و دوری از فرزندان نیاز به ارتباط و توجه عاطفی بیشتری را در خود احساس می‌کنند که این نیاز باید مورد توجه قرار گرفته و پاسخ داده شود. برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از وجود سالمندان و تجربیات آنها هم تنهایی آنان را بر طرف می‌کند و احساس پوچ بودن را در آنها از بین می‌برد و هم منبعی مفید و ارزشمند از معلومات و تجربیات را در اختیار جوانان نسل بعد قرار می‌دهد.

‏سالمندان نیازهای گسترده‌ای ندارند تنها امیدوارند، فرزندان و بستگان قدردان زحمات و رنج‌های آنان باشند. سالمندان نیازمند محبت و احترامند. دوستار آنند که از سوی فرزندان و نوه‌های خود مورد مشورت قرار گیرند و رأی و نظر آنان به عنوان فرد با تجربه خانواده، محترم داشته شود. برآوردن این نیازها از سوی فرزندان و نوادگان نه تنها هزینه‌ای در بر ندارد بلکه احساس فزاینده‌ای از نیکی را درون فرد ایجاد می‌کند. به یاد داشته باشیم که سالمندان و کهنسالان، پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها ریشه‌های ما هستند، ما از چشمه آنها جوشیده و از مهر بی‌پایان آنها نوشیده‌ایم و اینک وقت آن است که این چشمه‌های بی‌پایان مهر را حمایت کنیم و بر زندگی سراسر تجربه آنان سر تعظیم فرود آوریم.

منابع:

سایت خبرگزاری ایرنا

کانون‌سالمندان

http://www.salmand.persianblog.com‏