سیاست گذاری و سیاست گزاری

در سالهای اخیر پیرامون این دو واژه بحث و جدلهای زیادی بوجود آمده است

در سالهای اخیر پیرامون این دو واژه بحث و جدلهای زیادی بوجود آمده است. بعضی از اساتید زبان فارسی تلاش زیادی در روشن شدن معنای این دو واژه و کاربرد درست این دو واژه در جای مناسب خود داشته اند اما این تلاش ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. و هنوز این دو واژها بجای هم بکار می روند. و حتی برخی نویسندگان اصرار بر درست بودن یکی و غلط بودن دیگری دارند غافل از اینکه این دو دارای معانی متفاوت و بالطبع کاربرد های متفاوتی هستند. امید است این مطلب به روشن شدن معنا و کاربرد درست هر کدام در جای خود کمک نماید.

به ادامه مطلب مراجعه کنید

بعضی گمان می‌کنند که اگر گذاشتن دلالت بر عملی عینی و ملموس نکند یا، به بیان دیگر، اگر مفعول آن جسم نباشد، باید با حرف "ز" نوشته شود. مثلا قانون یا بدعت یا بنیان چون جسم عینی و ملموس نیستند و در ترکیب با این فعل لابد می‌شود قانونگزار، بدعتگزار یا بنیانگزار. این تصور نادرست در وهله‌ نخست ناشی از خلط معنای حقیقی و معنای مجازی گذاشتن و در وهله‌ی بعد ناشی از خلط معنای این فعل با معنای گزاردن است.

گذاشتن معانی مختلفی دارد که معروف‌ترین آن‌ها در زبان فارسی، نهادن چیزی در جایی، هشتن و معادل کلمة «وضع» عربی است. معنای مشهور دیگر آن، رخصت‌دادن و اجازه‌دادن است؛ مانند: بگذار بروم. بگذار تا او را ببینم.

گذاشتن، در معنای حقیقی کلمه، «قرار دادن به طور عینی و مشهود» است، مثلا: "لیوان را روی میز می‌گذارم». اما گذاشتن در معنای مجازی به معنای «قرار دادن، وضع کردن، تاسیس کردن» است و چون مقصود از قانونگذار کسی است که قانون را وضع و بنا می‌کند( و نه فرضا کسی که قانون را اجرا می‌کند.) باید به همین صورت، یعنی با حرف «ذ» نوشته شود. ایضا بنیانگذار، به معنای «موسس»، کسی است که بنای کاری یا موسسه‌ای را می‌گذارد و نوشتن آن با حرف «ز» غلط است."(نجفی، ابوالحسن (۱۳۸۴) غلط ننویسیم، تهران، مرکز نشر دانشگاهی. ذیل گذاشتن/ گزاردن)

هم‌چنین گزاردن نیز در فارسی معانی مختلفی دارد؛ از جمله: ادا کردن، خرج‌کردن، انجام‌دادن، تعبیر خواب‌کردن، ترجمه‌کردن و به‌جاآوردن؛ مانند سپاسگزار، وامگزار، نمازگزار و خوابگزار.

نوشتن «گزاردن» به‌جای گذاشتن یا گذاردن و در معنای قراردادن و نهادن به‌کاربردن درست نیست.

گزاردن در فرهنگ معین به معنای ادا کردن، انجام دادن و بیان کردن آمده است.

در لغت نامه دهخداآمده است گزاردن از: گزار + دن، پسوند مصدری). گزاریدن. گزاشتن. جزو اول ویچار (شرح کردن، توضیح دادن) ، سانسکریت ویچاریتی (سنجیدن، تامل کردن، وارسی کردن)، ویچارا (تامل ، سنجیدن) ، ویچارانا (تامل، شرح دادن) ، پهلوی ویچاریشن ویچارتن. و رجوع شود به هوبشمان ایضاً.

و گزاردن به معنای ادا کردن. انجام دادن. بجا آوردن چنانکه در نماز، طاعت، حق، شکر، شغل، کار، مقصود، فرض، فریضه، حج:

شب سده است یکی آتش بلندافروز

حق است مر سده را بر تو حق او بگزار.

فرخی.

با توجه به مطالب فوق می توان جنین نتیجه گرفت که نوشتن این دو فعل به صورت گزاشـتن و گذاردن نادرست اسـت و درسـت همان گذاشـتن و گزاردن اسـت.

گذاشـتن به معنی قرار دادن چیزی به طور عینی و مشـهود در جایی اسـت. مثل " او کتاب را در قـفـسـه گذاشـت ." و مجازاً نیز به معنی پی انداختن، وضع کردن و بنیاد نهادن چیزی است، مانند قانون گذار که کسی اسـت کـــه قانون را وضع می کند یا بنیاد گذار که چیزی را تاسیس می کند، یا نام گذاری که وضع کردن نام برای چیزی است.

گزاردن را نیز می توان در دو معنی کلی به شـرح زیر خلاصه کرد:

۱- به معنای " به جا آوردن " ، " ادا کردن" ، " انجام دادن" . مثلاً نماز گزاردن یعنی " ادا کردن نماز" ، یا وام گزاردن یعنی " ادا کردن وام "

- به معنای " برگرداندن از زبانی به زبان دیگر یا از بیانی به بیان دیگر، یا از نظامی به نظام دیگر اسـت" بنا براین برابر اسـت با ترجمه کردن و گزارنده وگزارش به معنای مترجم و ترجمه.می باشد. خواب گزاری نیز یعنی " تعبیر خواب" و خواب گزار یعـنی تعبیرکننده خواب ( معّبر)(سایت شورای گسترش زبان و ادبیات فارسی).

معنای اصلی «گذاردن» نیز در واژه هایی مانند قانون گذاری، نام گذاری یا کیفرگذاری و مانند آن «وضع کردن» و «جعل کردن» است.

بنابراین، سیاست گذاری یعنی جعل، وضع یا ساختن سیاست در نتیجه، املای این واژه ها با «گزاردن» درست نیست که همان گونه که به درستی ذکر کرده اید به معنای به جا آوردن و ادا کردن است. از این رو می توان گفت که واژه سیاست گذاری اشاره به کل فرایند وضع و شکل گیری یک سیاست است و سیاستگزاری به اجرای سیاست و انجام آن اشاره دارد. و با توجه به معنای این واژه ها، کاربرد سیاستگذاری عمومی برای عنوان رشته دانشگاهی که برگردان public policy می باشد، درست و مناسب است.

یحیی کمالی