چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
رونق شبنامه ها
طنز ترسیمی و کارتون ادیتورال یا به عبارت خودمانی روزنامه‌یی مانند بسیاری دیگر از پدیده‌های هنری عصر ما ارمغانی است از دوران رنسانس یا تجدید حیات هنری در اروپا، با نگرشی به گذشته ردپای این هنر مردمی را شاید بتوان تا پاپیروس‌های مصری نیز یافت.
ولی چیزی که ما آن را امروزه کارتون روزنامه‌یی می‌دانیم و می‌شناسیم به شکل کنونی خود در قرن هفدهم میلادی شکل گرفت.
در پدید آمدن هنرهایی مثل لیتوگرافی، کنده کاری و چاپ و بالمال فراهم آمدن امکان تکثیر یک اثر هنری در این سال‌ها کارتون را به شکل هنری مردمی، مطلوب عام ساخت. با نگاهی به تاریخچه کاریکاتور در نخستین روزهای این هنر با نام‌هایی مثل اگستینو کارچی و جیوانی رنینی در ایتالیا به عنوان پیشگامان هنر کاریکاتور و کارتون برمی‌خوریم ولی اوضاع و احوال سیاسی ایتالیا در آن زمان به گونه‌یی نبود که کارتون بتواند بدان سان که باید و شاید تحرک داشته باشد.
در اواخر قرن هفدهم میلادی آزادی مطبوعات در هلند از سویی و گرد آمدن گروهی بسیار از نقاشان و هنرمندان وقت در این کشور از سوی دیگر این کشور را میدان فعالیت کاریکاتوریست‌های فعالی چون «رومین دوهوگ» کرد.
شهرت و محبوبیت «هوگ» حتی از مرزهای کشورش نیز فراتر رفته تا بدان حد که کاریکاتور «هوگ» با ترجمه زیرنویس راهی فرانسه و انگلستان گردید. ولی در همین احوال در فرانسه و انگلیس نیز با توجه به اوضاع و احوال سیاسی کاریکاتور به عنوان حربه‌یی در درگیری و اختلاف‌های جناح‌های مخالف سیاسی مورد استفاده قرار گرفت، ویلیام هوگارت از جمله کسانی است که در این راه مکتب ویژه‌یی برای این هنر در انگلستان به وجود آورد.
کارتون‌های هوگارت راهگشای افراد دیگری در این زمینه بود که از میان آنها نام جیمز گیلاری پدر و بنیانگذار کارتون سیاسی در انگلستان و رولاندسون که در دوران لویی شانزدهم در فرانسه جان تازه‌یی گرفت و رونق بخش شب‌نامه‌هایی شد که به مدد صنعت چاپ دست به دست در میان مردم می‌گشت.
پس از پایان انقلاب وقایعی در پاریس اتفاق افتاد که آینده کارتون ادیتورال را دگرگون ساخت.
در نوامبر سال ۱۸۳۰ شال فیلیپون سنگ بنای نشریه‌یی را به نام کاریکاتور گذاشت که می‌توان از آن به عنوان نخستین نشریه صرفاص فکاهی و انتقادی یاد کرد. این نشریه که هر هفته یک بار منتشر می‌شد پس از چهار سال مبارزه سخت و توقیف‌شدن‌های مکرر و دشواری‌های دیگر بالاجبار تعطیل شد.
ولی فیلیپون که خود کاریکاتوریست پرقدرتی بود همه روزه در زمینه یکی از مسائل روز در این روزنامه کارتونی به طبع می‌ساند. از میان کاریکاتوریست‌هایی که با فیلیپون در «شری وری» همکاری داشته انوره دومیه بیش از دیگران توجه برانگیز بود.
انوره دومیه در ابتدا پیش از آنکه یک کاریکاتوریست سیاسی باشد هنرمندی دلبسته به احساسات رقیق خود بود ولی تا زمانی که به علت اهانت لویی فیلیپ در یکی از کاریکاتورهایش به زندان نیفتاد به عنوان یک کاریکاتوریست سیاسی راستین شهرت نیافت.انتشارات «شری وری» و استقبال زیاد مردم از این نشریه راهگشای به وجود آمدن نشریات مشابهی در دیگر نقاط جهان شد.
چند سال بعد در سال ۱۸۴۱، هفته‌نامه «پانچ» با هیاتی مشابه «شری وری» در انگلستان گام به عرصه وجود گذاشت.
کارتونیست اصلی این روزنامه «جان لیچ» بود که می‌توان کارهایش را الگوی اصلی کارتون ادیتورال به شکلی که بعداص در تمام جهان مرسوم شد دانست. از جمله دیگر کارتونیست‌های «پانچ» که ذکر نامش لازم است «جان ته نیل» است که ابتکارهایش در سمبل‌سازی تا به امروز مورد استفاده کاریکاتوریست‌های جهان است.
سمبل‌هایی نظیر «جان پول» سمبل انگلیس، «عمو سام» سمبل امریکا، «شیر بریتانیا» و «خرس روسیه» شوروی از جمله ابتکارهای «جان ترنیل» است که امروز نیز مورد استفاده کاریکاتوریست‌ها در روزنامه‌ها است.
همزمان با این تحولات کشورهای دیگری چون آلمان و ایالات متحده امریکا نیز به نوبه خود در این زمینه فعالیت داشتند. در آلمان نشریه‌هایی مثل «کلادرادرتچ» چاپ برلین و «دی فی جند بلاتر» گام در راهی گذاشتند که «پانچ» سلف آنها پیشتر گذارده بود. از بنیانگذاران کاریکاتور می‌توان از بزرگانی همچون «اولاف گولبرانسون»، «توماس تئودور هین» و «برو نو پارک» نام برد که با آثار خود در واپسین‌روزهای قرن نوزدهم، آلمان را به صورت کانون پرحرارت کاریکاتور سیاسی اروپا در آوردند.
در این حال در امریکا پس از چند سال تقلید و عاریت گیری از کاریکاتور اروپا با وقایعی مثل برگزیده شدن جکسون به ریاست جمهوری، جنگ مکزیک، جنگ داخلی و بردگی، کاریکاتور امریکا رفته رفته رنگ و بویی به خود گرفت.
توماس ناست (نخستین نامی که در کاریکاتور امریکا به آن بر می‌خوریم در هفته نامه لسلی) به کار خبرنگاری مشغول بود. «توماس ناست» با کشیدن یک کاریکاتور در دفاع از نظر آبراهام لینکلن در مورد بردگی به جرگه کاریکاتوریست‌های جهان پیوست. و از آن پس کارتون‌هایش همواره روشنگر وقایع و رویدادهایی بود که صفحات تاریخ امریکا را پوشانده است.
الاغ سمبل حزب دموکرات و فیل حزب جمهوریخواه امریکا که هنوز مورد استفاده کاریکاتوریست‌های امریکایی و غیرامریکایی است از یادگارهای «توماس ناست» است. تا این زمان گرچه کاریکاتور جای خود را بخوبی در میان توده مردم گشوده بود با این وجود عدم امکانات فنی کافی برای عرضه آن تا حدودی از کاربرد راستین این هنر نوظهور می‌کاست ولی در اوایل قرن بیستم تا پایان جنگ دوم جهانی با فراهم آمدن امکانات چاپی کافی برای روزنامه‌ها کاریکاتور نیز امکان یافت تا بدان شکل که باید و شاید در جوار وقایع و رویدادهای وقت موشکاف حقایق پشت پرده باشد.
از آن هنگام تاکنون، کاریکاتور همواره زینت بخش صفحات نشریه‌ها و روزنامه‌های معتبر جهان بوده و گویی جزیی جدانشدنی از آنها است.
کاریکاتور مثل ستون‌های ثابت روزنامه‌ها خوانندگان و طرفداران ویژه خود را به دنبال می‌کشند و مردم کنجکاوانه در کنار رویدادهای اجتماعی و سیاسی مملکتشان جویای آنند که بدانند کاریکاتوریست مورد علاقه آنها چگونه و از چه زاویه‌یی به این رویداد نگریسته است.
کاریکاتوریست در قالب خط و فکر با چاشنی طنز زیرکانه پرده‌ها را کنار می‌زند و آگاهانه نکته‌یی را که می‌خواهد بازگو و ارایه می‌کند. ویژگی عمده یک کاریکاتور روزنامه‌یی در این است که خواننده را از خواندن مطالب و کلام بی‌نیاز می‌سازد و چه بسا زیرکانه نکته‌یی را بازگو می‌کند که امکان بازگویی‌اش با هزاران کلام امکان‌پذیر نیست.
طنزپرداز روزنامه، الزاما به آنچه در اطرافش می‌گذرد آگاه است. چه در غیر این صورت تنها طراح افکارش خواهد بود. او به خواننده این امکان را می‌دهد که حقایق آشنا را با نگرشی دیگر بنگرد و از دریچه‌یی دیگر نظاره کند. کاریکاتور روزنامه‌یی تصویری است نمایانگر و سمبولیک که از رهگذر طنز در آید و به سخره نکته‌یی را زیرکانه بازگو کند. گاه با زیرنویس و گاه بدون آن، امروزه گروهی بهره‌گیری از کلام یا به عبارتی زیرنویس را در کارتون روزنامه‌یی نشانی از خود آن می‌دانند ولی باید گفت که عدم بهره‌گیری درست از این ویژگی کارتون روزنامه را گاهی بشدت ابتذال کشیده است.
زیرنویس‌ها گاه آن قدر دور از تصویر اصلی‌اند که می‌توان آنها را جداگانه به شکل مطالبی سرگرم کننده ارایه کرد بدون اینکه رابطه‌یی میان آنها با کاریکاتور وجود داشته باشد. و در اینجا این کاریکاتوریست است که باید بار این ناهماهنگی را به دوش کشد نه هنر اصیلی که ویژگی‌اش را به پای ضعف آن گذارده‌اند، بهره‌گیری صحیح از زیرنویس در کاریکاتور روزنامه نه تنها لطمه‌یی به کار نمی‌زند بلکه بر لطف و شیرینی آنها نیز می‌افزاید و آن را بیشتر به توده مردم نزدیک می‌کند.
کاریکاتوریست‌های روزنامه‌یی با بهره‌گیری از سمبلهای موجود با ابتکار ارتباط‌های مورد نیاز خود را در کاریکاتورهایشان بیان می‌کنند و به استعاره نکاتی را در زمینه‌های مختلف پیش می‌کشند که گاه عنوان کردن آنها در قالب کلام خالی از اشکال نیست.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست