تولید گندم در سال ۸۷ و چشم‌انداز خودکفایی

وضعیت کشاورزی در سال ۱۳۸۷، باید با توجه به خشکسالی گسترده در سال ۱۳۸۶ مورد بررسی قرار گیرد. در سال ۸۶ در عمده محصولات کشاورزی، با کسری تولید مواجه بوده‌ایم و اثرات این روند، …

وضعیت کشاورزی در سال ۱۳۸۷، باید با توجه به خشکسالی گسترده در سال ۱۳۸۶ مورد بررسی قرار گیرد. در سال ۸۶ در عمده محصولات کشاورزی، با کسری تولید مواجه بوده‌ایم و اثرات این روند، بالا رفتن میزان گندم وارداتی در امسال است.

با این وجود در خصوص وضعیت محصول گندم در ایران موارد قابل تامل فراوانی وجود دارد. کشور ما ایران، به دلیل میزان بارندگی با میانگین ۲۴۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر در سال، جزو کشورهای «نیمه خشک» جهان محسوب می‌شود.

ایران نسبت به کشورهای اروپایی یک سوم میزان بارش را دارد. از سوی دیگر اگر چه در سال‌های اخیر تلاش شده است تا با سدسازی و روشهای مختلف دیگر، آب‌های قابل استحصال کشور، کنترل و ذخیره‌سازی شود. اما برابر با آمار موجود بیش از ۲۵ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب از این منابع آبی از دست می‌رود. در حالیکه اگر مقدار عمده‌ای از این منابع آبی جمع‌آوری شود می‌تواند به عنوان منبع مطمئنی در کشاورزی ما استفاده شود.

همچنین باید توجه داشت که حدود ۶۵ درصد از اراضی کشت گندم ما دیم است و گندم دیم یعنی اینکه برای به دست آوردن محصول باید منتظر باران بود.

بنابراین اگر بارندگی کافی باشد محصول قابل برداشت در حد مورد قبولی است ‌(در کشور ما حدود ۱۵-۱۳ میلیون تن در۲/۶-۵/۶میلیون هکتار) و اگر مانند سال جاری با خشکسالی روبرو شویم میزان گندم به ۹ میلیون تن در هکتار می‌رسد، که این ناپایداری در میزان گندم تولیدی سالیانه، با خودکفایی پایدار در تعارض است. زیرا این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که اختیار افزایش و کاهش تولید را در دست داشته باشیم. بدین ترتیب زمانی که ۶۵ درصد اراضی تحت پوشش گندم ما دیم است، نمی‌توانیم به یک پایداری در خودکفایی امیدوار باشیم.

همچنین خشکسالی سال جاری، قطعاً موجب خواهد شد که در سال ۸۸ دولت برای تامین گندم مورد نیاز کشور مجبور به واردات میلیونی شود.

از سوی دیگر گندم تولیدی در داخل کشور مخصوصاً گندم تولیدی از زمین‌های تحت کشت دیم به گونه‌ایست که به طور صد درصد قابل استفاده انسانی نیست و به دلیل عدم مرغوبیت، بخشی از آن باید در بخش دام مصرف شود.

بدین شکل دولت باید در میزان بهره‌گیری و محاسبه برای استفاده از محصول گندمی که از کشت دیم به دست می‌آید تجدید نظر کرده و گندم غیرمرغوب را روانه بازار نان کشور نکند.

بعضاً دیده می‌شود در برخی شهرستان‌ها دولت گندم بسیار نامرغوبی را برای پخت نان عرضه می‌کند در حالیکه چون نان در کشور ما «قوت غالب» محسوب می‌شود، باید از حداقلی از مرغوبیت برای مصرف‌کنندگان برخوردار باشد.

با وجود تاثیر عمده خشکسالی بر محصول گندم و همچنین سایر محصولات کشاورزی، تمام تقصیرها در کمبودهای ایجاد شده در این بخش را نباید بر دوش طبیعت نهاد چرا که مسلما نحوه مدیریت بخش کشاورزی علی الخصوص مدیریت منابع آبی این بخش و تلاش برای حفظ و استفاده بهینه از منابع قابل استحصال می‌توانست موثر باشد.

بدین شکل برنامه‌ریزی برای افزایش سطح زیر کشت گندم غیر دیم کشور از طریق مدیریت منابع آبی، راه مناسبی برای افزایش تولید قابل اطمینان گندم کشور خواهد بود.

مهندس عبدالغفار شجاع

عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه و رییس اسبق کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی