داستان سیستم عامل symbian

بدون شک برای شما نیز جالب است که با پدیده ای مثل Symbian و روند شکل گیری آن بیشتر آشنا شوید در این مقاله مختصر نگاهی به تاریخچه این سیستم عامل و اطلاعاتی که از ساختار آن در دسترس است می اندازیم با ما بمانید

بدون شک برای شما نیز جالب است که با پدیده ای مثل ‏Symbian‏ و روند شکل گیری آن بیشتر آشنا شوید. در این مقاله ‏مختصر نگاهی به تاریخچه این سیستم عامل و اطلاعاتی که از ساختار آن در دسترس است می اندازیم. با ما بمانید.‏

شاید تنها قسمت هایی که از این داستان جالب به گوش شما خورده باشد این است که ‏Symbian‏ سیستم عاملی ست ‏برآمده از غول بزرگ دنیای دیجیتال یعنی نوکیا ولیکن این تازه ابتدای ماجراست .

در آن روزگاران و با پا گرفتن تدریجی این ‏غول فنلاندی محصولات آن نیز کم کم به بازار آمد محصولاتی که تنها کارکردشان استفاده بعنوان تلفن برای انتقال صوت بود و ‏بدین ترتیب بود که اولین گوشی های نوکیا با نام های ۲۱۰۰ و ‏‎۲۱۱۰i‏ متولد شدند (جالب است بدانید درهمین اثنا و در جولای ‏سال ۱۹۹۱ بود که ‏Domain‏ نوکیا با نام ‏Nokia.com‏ به ثبت رسید)، این گوشی ها دارای آنتن خارجی نسبتا بزرگ با صفحه ‏نمایش کوچکی بودند که تنها قادر بود متن را نمایش دهد.

یکی از ابتکاراتی که نوکیا در این دو گوشی بکار برد و پس از آن ‏بعنوان یک استاندارد در سایر گوشی ها بکار گرفته شد ، استفاده از سیمکارت کوچک در ساختار آن بود .نکته دیگر اینکه این دو ‏گوشی صرفا برای کارکرد در شبکه ‏GSM ۹۰۰‎‏ بکار گرفته می شدند.

قیمت این گوشی ها نیز در نوع خود قابل توجه است : ‏چیزی نزدیک به ۲۰۰۰ دلار . البته نمونه های ارزانتری نیز تولید می شدند که از آن میان می توان به خانواده ‏‎۱۶XX‏ اشاره کرد ‏نمونه هایی چون ۱۶۱۰ و ۱۶۳۰ که این دو کاملا از نظر ابعاد بزرگ شده و هنوز هم از سیمکارت بزرگ در ساختار خود استفاده ‏می کردند و حتی مجهز به باتری خورشیدی نیز بودند.

مدل بعدی گوشیی بود با نام ‏Nokia ۸۱۱۰‎‏ که اولین گوشی کشوئی دنیا ‏نیز به حساب می آمد (‏Slider‏) که به خاطر ظاهرش به آن موز می گفتند (مقایسه اش کنید با موز امروزیی چون ‏Motorola ‎Z۸‎‏).

از آخرین گوشی هایی که در این نسل پا به عرصه وجود نهادند اولین گوشی ‏Communicator‏ نوکیا با نام ۹۰۰۰ بود که با ‏ظاهری کاملا ساده در نمایشگاه ‏CeBit‏ در سال ۱۹۹۶ به نمایش در آمد و از پردازنده خانواده ‏x۸۶‎‏ اینتل استفاده می کرد.

در ‏همین روزها بود که نسل سوم گوشی های نوکیا با نام ‏DCT۳‎‏ متولد شد. گوشی های فراوانی نظیر سری ‏‎۵۱XX‏ و ‏‎۶۱XX‏ که ‏گوشی هایی بودند که برای اولین بار میان مردم عادی رواج پیدا کردند و برای اولین بار دارای بازی و ساعت زنگ دار (‏Alarm‏) ‏بودند.

نکته جالب این جاست که در سری ۵۱۰۰ میتوانستید قاب رویی و پشتی گوشی و همچنین صفحه کلید گوشی را به ‏راحتی تعویض کنید. سری ‏‎۵۱XX‏ به پروانه شهرت یافت (‏Butterfly‏).

پس از آن دنیا ‏شاهد اولین گوشی دارای کارت حافظه (از نوع ‏MMC‏) یعنی دومین ‏Communicator‏ نوکیا با نام ۹۱۱۰ بود که بر پایه ۶۱۱۰ ‏ساخته شده بود و در ساختار آن برخلاف ۹۰۰۰ از پردازنده ‏AMD ۴۸۶‎‏ استفاده شده بود.

پس از آن و در نوامبر ۲۰۰۰ یکی از ‏بزرگترین و تاثیر گذار ترین اتفاقات دنیای موبایل پا به عرصه وجود گذاشت که در حقیقت نسل سوم ‏Communicator‏ های نوکیا ‏با نام ۹۲۱۰ بود که در آن علاوه بر استفاده از پردازنده های جدید ‏ARM‏ سیستم عامل جدید و نو ظهوری نیز در ساختارش دیده ‏می شد : ‏Symbian‏ . و این آغازی بود بر یک جریان تاثیر گذار.‏

داستان بوجود آمدن ‏Symbian‏ نیز در نوع خود جالب است . داستان ما از شرکت کوچک انگلیسی-کانادائی با نام ‏Psion‏ آغاز ‏می شود که در سال ۱۹۸۰ با هدف تولید نرم افزارهای سرگرمی که عمدتا بازی های مبتنی بر کامپیوترهای اولیه ‏ZX۸۱‎‏ بود ، ‏بوجود آمد (نام ‏Psion‏ برگرفته از ‏Potter Scientific Instruments Or Nothing‏).

در سال ۱۹۸۳ شرکت همکار ‏Psion‏ با نام ‏Sinclair‏ به آن پیشنهاد تولید نرم افزاری کاربردی نظیر ‏Office‏ امروزی را داد که نتیجه آن تولید پکیجی با نام ‏QL‏ شد که دارای ‏نرم افزارهای ‏Quill‏ (پردازنده متن)، ‏Archive‏ (بانک اطلاعاتی)، ‏Abacus‏ (برنامه مشابه ‏Excel‏) و ‏Easel‏ (برنامه گرافیکی مدیریت) ‏بود که این مجموعه بعدها با نام ‏PC-Four‏ یا ‏Xchange‏ وارد سیستم عامل ‏MS-DOS‏ نیز شد.

در سال ۱۹۸۶ شرکت ‏Psion‏ با اعمال تغییرات و اصلاحیه های ‏فراوان ‏Psion Organiser II‏ را معرفی نمود که شرکت ‏Psion‏ را به آینده روشن ‏PDA‏ و سیستم عامل پرتاب کرد و تمرکز اصلی ‏شرکت را بروی این مقوله متمرکز نمود.

در سال ۱۹۸۷ شرکت ‏Psion‏ با ارائه محصولات جدید خود بر پایه پلاتفرم جدید آن ‏شرکت با نام ‏SIBO‏ ، سیستم عامل جدید مخصوص به محصولات خود را نیز معرفی کرد سیستم عاملی با نام ‏EPOC‏ ‏‏(‏Electronic Piece Of Cheese‏).

اولین نسخه این سیستم عامل جدید بر پایه تکنولوژی ۱۶ بیتی ارائه شد و بر همین اساس ‏EPOC ۱۶‎‏ نام گرفت و زبان برنامه نویسی که در ساختار آن به کار گرفته شده بود زبان اسمبلی و ‏C‏ بود.

تا ارائه نسل جدید این ‏سیتم عامل سالهای نسبتا زیادی گذشت تا اینکه در سال ۱۹۹۷ نخستین نمونه از سیستم عامل جدید با نام ‏EPOC ۳۲‎‏ در ‏جدیدترین ‏PDA‏ شرکت به نمایش گذاشته شد. در حقیقت تنها وجه تشابه میان این دو سیستم عامل بدون شک نام های ‏نسبتا مشابه آنها بود جائیکه سیسم عامل جدید (که اینک به اختصار تنها ‏EPOC‏ نامیده می شد) با زبان برنامه نویسی ‏قدرتمند ‏C++‎‏ و ساختار جدید کد نویسی خود کاملا از رقیب کهنسال خود بالاتر و سریع تر بود.

یکی از نکات مهم در ساختار ‏این سیتم عامل این بود که ‏EPOC‏ تنها برای پردازنده های ‏ARM‏ نوشته و بهینه شده بود. در همین اثنا بود که ‏Psion‏ تصمیم ‏گرفت امتیاز تولیدمحصولات بر پایه این سیستم عامل را با شرکت دیگری شریک شود، اولین شرکت در این میان شرکت کوچکی ‏بود با نام "‏Geofox‏" که تنها با تولید چیزی نزدیک به ۱۰۰۰ عدد از محصولات ‏Psion‏ کناره گیری خود را اعلام کرد.

سپس شرکت ‏بزرگ ‏Ericsson‏ و چندین نام کوچکتر در این میان مطرح گردیدند . تا اینکه در سال ۱۹۹۸ شرکت ‏Psion‏ با شراکت با بزرگان دنیای ‏موبایل یعنی ‏Ericsson، ‏Motorola‏ و ‏Nokia‏ به کل متحول گردید و سیستم عامل ‏EPOC‏ از ویرایش ششم به بعد با نام ‏Symbian‏ ‏خوانده شد.‏

Symbian‏ سیستم عاملی ست که شاید مهمترین توصیف در قبال آن این است:

‏Symbian‏ سیستم عاملی ست برای ‏وسایل دستی و همراه پس می بایست قدرت ارائه بالاترین کارائی در پائین ترین امکانات سخت افزاری را داشه باشد بنابراین ‏و با در نظر گرفتن این ویژگی بسیار کم پیش می آید که در این سیستم عامل با موضوع کمبود حافظه روبرو شویم .

یکی دیگر ‏از ویژگیهایی که ‏Symbian‏ را از سیستم عاملهای دیگر نظیر دسک تاپ ها متمایز می کند این است که ممکن است این ‏سیستم عامل برای ماهها و شاید سالها روشن و مشغول به کار باقی بماند بنابراین قدرت پایداری و ‏Stability‏ این ‏سیستم می بایست در سطح بسیار بالائی قرار بگیرد. از دیگر ویژگی های ‏Symbian‏ ویژگی ست با نام ‏Active Objects‏ که در ‏آن در لحظاتی که از ‏CPU‏ استفاده نمی شود بطور کلی آن را خاموش می کند و به این ترتیب در مصرف باتری بسیار صرفه ‏جوئی می گردد.

زبان برنامه نویسی اصلی ‏Symbian‏ همانگونه که اشاره شد ‏C++‎‏ می باشد که البته این بدان معنی نیست ‏که نمی توان برنامه های دیگر را در ساختار آن استفاده کرد . در حقیقت می توان توسط زبان های برنامه نویسی دیگری نظیر ‏OPL،Python‏ ،ویژوال بیسک و یا حتی ‏Perl‏ و جاوا نیز برای ‏Symbian‏ برنامه نوشت.‏

از لحاظ ساختاری در پائین ترین لایه، هسته یا کرنل سیستم عامل بهمراه کتابخانه توابع قرار دارد که به توسط آن برنامه های ‏اجرا شده توسط کاربران اجازه می یابند که به این توابع کتابخانه ای دسترسی پیدا کنند. در حقیقت هسته اصلی ‏Symbian‏ بر ‏پایه معماری میکرو کرنل (‏MicroKernel Architecture‏) بنا شده است بدین معنی که در ساختار آن کمترین رجوع و استفاده از ‏کرنل توسط سیستم عامل انجام می شود و کلا این هسته شامل دو عنصر مدیریت حافظه و ‏Schedular‏ می باشد و در آن ‏خبری از پشتیبانی از فایل های سیستمی و یا عناصر شبکه وجود ندارد و در حقیقت اینگونه وظایف به عهده سرور های خارج ‏از کرنل واگذار شده است تا با محدود کردن وظایف کرنل سیستم عامل کند و سنگین نگردد.

اندکی بالاتر و در لایه بعدی ‏سیستم، قسمت ‏System Libraries‏ قرار دارد که در آن اندازه و ظاهر تمام شکل ها و کاراکتر ها بهمراه بانک اطلاعاتی ‏DBMS‏ ‏قرار دارد که جزئی حیاتی از کارکرد متعادل سیستم می باشند.

لایه بعدی ‏Networking and communication‏ نام دارد که در ‏آن سه بخش قابل تفکیک دیده می شود با نام های : ‏ETEL‏ ،‏‎ ‎‏ ‏ESOCK‏ و ‏C۳۲‎‏ که هر کدام وظایف خاصی در رابطه با ارتباطات ‏پیرامون این سیستم عامل بعهده می گیرند بعنوان مثال قسمت ‏C۳۲‎‏ مسئول بخش ارتباطات سریال دستگاه می باشد. علاوه ‏بر این قسمت هایی برای ارتباطات کوتاه نظیر بلوتوث ‏IrDA‏ و ‏USB‏ نیز در این بخش تعبیه شده است.

از ساختار درونی سیستم عامل که بگذریم شاید مهمترین نکته قابل بررسی در ساختار ‏Symbian‏ نگارش های متفاوت آن ‏است، این نگارش ها و یا رابط های کاربری هر کدام به شیوه خود از مزایای ‏Symbian‏ بهره مند شده اند و هر کدام نیز به شیوه ‏خود یک ‏SDK‏ برای برنامه نویسان ‏Symbian‏ فراهم می کنند(‏Software Developing Kitیا ‏SDK‏ بطور خلاصه مجموعه ای از ‏ابزارهای طراحی و توسعه در هر نرم افزار است که در حقیقت تولید کننده یک برنامه نظیر یک سیستم عامل با انتشار آزادانه ‏SDK‏ آن سیستم عامل به برنامه نویسان اجازه می دهد که با استفاده از ساختار سیستم عامل نسبت به گسترش استفاده ‏عموم از آن با استفاده از برنامه های مختلف نوشته شده اقدام نمایند و به بیانی ساده تر تولید کننده راهی را به برنامه نویس ‏نشان می دهد که بتواند بدان صورت برنامه های مختلف را برای آن بنویسند) .

عمده ترین رابط های کاربری موجود برای ‏Symbian‏ رابط های کاربری ‏UIQ‏ و ‏S۶۰‎‏ هستند که هر کدام نیز توسط گوشی های مختلفی استفاده می شوند، و در این ‏میان هرکدام از این دو نیز برای خود ویژگی های منحصر به فردی دارند.

عمده ترین استفاده کننده رابط کاربری ‏UIQ‏ ،گوشی ‏های سونی اریکسون هستند که البته در میان نوکیایی ها هم گوشی ای مثل ‏Nokia ۶۷۰۸‎‏ وجود دارد که دارای ‏UIQ‏ می باشد.

مشخصه عمده گوشی های دارای رابط کاربری ‏S۶۰‎‏ این است که در آنها می توان از برنامه های مبتنی بر ‏Java MIDP، ‏C++‎‏ و ‏Python‏ نیز استفاده نمود.

‏S۶۰‎‏ دارای سه ‏نگارش مختلف است که به ترتیب عبارتند از نگارش اولیه در سال ۲۰۰۱ ، نگارش ‏Second Edition‏ در سال ۲۰۰۴ و نگارش ‏‎۳rd ‎Edition‏ در سال ۲۰۰۵ که در میان این نگارش ها نیز هر از چند گاهی اصلاحیه هایی با نام ‏Feature Pack‏ ها ارائه می گردد. ‏

رزولوشن پیش فرض ‏S۶۰‎‏ در نگارش اولیه ۲۰۸?۱۷۶ پیکسل بود که از ‏Feature Pack‏ شماره ۳ نگارش دوم ‏S۶۰‎‏ به بعد این رابط ‏توانائی ساپورت رزولوشن های ۲۰۸?۱۷۶ ، ۳۲۰?۲۴۰ و ۴۱۶?۳۵۲ پیکسلی را متناسب با نوع گوشی دارا شد (در این میان ‏مثلا ‏Nokia N۹۰‎‏ اولین گوشی بود که با رزولوشن ۴۱۶?۳۵۲ پیکسلی ارائه شد).

البته در این میان رزولوشن های عجیب و ‏غریب متناسب با ظاهر گوشی شکل گرفت مثلا ‏Siemens SX۱‎‏ با رزولوشن ۲۲۰?۱۷۶‏‎ ‎و یا ‏Nokia ۵۵۰۰‎‏ با رزولوشن ۲۰۸?۲۰۸ ‏پیکسلی.‏‏

و اما رابط کاربری ‏UIQ‏ بر مبنای زبان برنامه نویسی ‏C++‎‏ شکل گرفته است و در آن می توان از برنامه های ‏Java‏ نیز استفاده ‏کرد (خبری از پشتیبانی از ‏Python در آن نیست).

ظاهر بسیار آسان و امکانات بسیار فراوان، ‏UIQ‏ را به سیستمی ایده آل تبدیل ‏کرده است. یکی از نکات مثبت در درون ‏UIQ‏ خصوصیتی ست که در آن تمامی تغییرات بوجود آمده در یک ‏Application‏ بصورت ‏کاملا خودکار حتی هنگامی که برنامه هنوز باز است در آن ذخیره می گردد و کاربر به هیچ عنوان نگرانی بابت از دست دادن ‏اطلاعات باز بروی صفحه را ندارد.

ورژن های مختلفی از ‏UIQ‏ ارائه گردیده است که هر کدام در نوع خود تفاوت هایی با دیگری ‏دارد ولیکن یکی از نکات مشترک در ساختار آنها شکل گرفتن تقریبا تمامی آن ها بر پایه صفحه حساس به تماس و قلم است. ‏رزولوشن صفحه نمایش در نسخه های ‏UIQ ۱.X ‎‏ و ‏UIQ ۲.X‏ برابر ۳۲۰?۲۰۸ پیکسل و در نسخه ‏UIQ ۳.X‏ بر پایه ۳۲۰?۲۴۰ ‏پیکسل می باشد.

یکی از نکات جالب در مورد گوشی های دارای ‏UIQ‏ مسئله عمق رنگ است که با توجه به مدل گوشی، این ‏عمق رنگ ۱۲ بیت (با ۴۰۹۶ رنگ) ،۱۶ بیت (با ۶۵ هزار رنگ) و یا ۱۸ بیت (با ۲۶۲ هزار رنگ) می باشد که شاید این یکی از ‏دلایل ۱۶ میلیون رنگی نبودن گوشی های سونی اریکسون باشد(حداقل در مورد مدل های سیستم عامل دار آن).

آخرین ‏نسخه ای که از ‏UIQ‏ منتشر شده است نسخه ۳.۱ آن است که تا بحال فقط در گوشی ‏Motorola Z۸‎‏ دیده شده است. البته ‏گوشی استثنائی موتورولا با نام ‏Motorola Z۱۰‎‏ که فقط چند روز از معرفی آن می گذرد ، نیز از این رابط استفاده کرده است.‏

تا کنون ۱۰ سیستم عامل با نام ‏Symbian‏ منتشر شده اند که آخرین نسخه استفاده شده در گوشی های معمول نسخه ۹.۲ ‏آن است .آخرین نسخه هایی هم که به نمایش درآمده ولی هنوز خبری از استفاده آنها در گوشی های موبایل نیست نسخه ‏های ۹.۳ و ۹.۵ می باشد که به ترتیب در جولای ۲۰۰۶ و مارچ ۲۰۰۷ به نمایش درآمده اند.

از تغییراتی که در نسخه ۹.۵ ‏نسبت به نسخه های دیگر دیده می شود یکی اینکه برنامه ها تا ۷۵% سریعتر اجرا میشوند و دیگری بهینه سازی جهت ‏تکنولوژی ‏DVB-HTV‏ در آن است علاوه بر این پشتیبانی از ‏SQL‏ نیز توسط ‏SQLite‏ در آن فراهم شده است.‏

البته داستان ‏Symbian‏ همچنان نگفته های فراوانی دارد که اشاره به تمامی آنها در این مجال میسر نیست در پایان بد نیست ‏بدانید که تعداد گوشی هایی که در تمامی دورانها از این سیستم عامل استفاده کرده و می کنند چیزی نزدیک به ۱۰۰ عدد ‏است که لیست کامل آنها را می توانید در اینجا ببینید.‏

سینا پسران افشاریان