جهانی به دنبال یك توپ

در هشتاد سال گذشته در كنار بروز جنگ های جهانی اول و دوم, تشكیل سازمان ملل متحد, اشغال فلسطین, انقلاب اسلامی ایران, فروپاشی شوروی سابق, جدایی چند جمهوری از یوگسلاوی و سقوط دیكتاتور بزرگ عراق صدام حسین, جام جهانی فوتبال كه در سال ۱۹۳۰ از كشور اروگوئه آغاز شد شاید یكی از بزرگترین رویدادهایی باشد كه در كنار جلب توجه رسانه ها, توجه مردم دورترین و ناآشناترین كشورهای جهان را متوجه خود می سازد

● گزارشی از پشت صحنه برنامه تلویزیونی «یك جهان، یك جام»

در جهان پیرامون ما حوادث و رویدادهای فراوانی به چشم می خورند كه توجه اغلب قریب به اتفاق رسانه های خبری و تحلیلی در جهان را به خود جلب كرده اند. در هشتاد سال گذشته در كنار بروز جنگ های جهانی اول و دوم، تشكیل سازمان ملل متحد، اشغال فلسطین، انقلاب اسلامی ایران، فروپاشی شوروی سابق، جدایی چند جمهوری از یوگسلاوی و سقوط دیكتاتور بزرگ عراق صدام حسین، جام جهانی فوتبال كه در سال ۱۹۳۰ از كشور اروگوئه آغاز شد شاید یكی از بزرگترین رویدادهایی باشد كه در كنار جلب توجه رسانه ها، توجه مردم دورترین و ناآشناترین كشورهای جهان را متوجه خود می سازد.

حال این پدیده در سرزمین ما به دلیل علاقه مندی مردم به رشته فوتبال، طرفداران بی شماری دارد. حتی اگر حضور سه دوره ای ایران در این رقابت ها را در نظر نگیریم، از علاقه مندان جام جهانی كاسته نخواهد شد. در این میان بی تردید رسانه ها نقش تعیین كننده ای در پیگیری مخاطبان خاص و عام دارند. آنها با تدوین و پیش بینی یك برنامه اصولی می توانند در بالا بردن سطح آگاهی های عمومی در میان تماشاگران یك برنامه تلویزیونی به ارتقای سطح فرهنگی جامعه نیز كمك كنند.

حال شما مخاطب چنین برنامه ای باشید یا نباشید، موجی كه از سوی یك برنامه در سطح جامعه نقش می بندد و می تواند هر كسی را بی واسطه تحت تاثیر قرار دهد. علاقه مردم به ورزش فوتبال و تغییر نگرش آنان، سبب شده تا تهیه كنندگان برنامه های تلویزیونی با توجه به این نكته كه پخش این برنامه در رسانه های جهان تنها از طریق شركت های خصوصی امكان پذیر است و این اتفاق در ایران توسط رسانه ملی یا همان صداوسیما صورت می گیرد، توجه ویژه ای به برنامه ریزی این اتفاق نشان دهند.

رسانه ملی ما در این سال ها با توجه به ذائقه مردم تلاش كرده است با ایجاد فضایی صمیمی و حرفه ای توجه عمومی مردم را جلب كرده و آنها را ساعت ها پای گیرنده هایشان نگه دارد. بدعت گذاران برنامه ای همچون نود كه در سال های ابتدایی اش به كپی برداری از برنامه های شبكه هایی چون ZDF آلمان و RAI ایتالیا و... محكوم می شدند سبب شد تا تهیه كنندگان همان رسالتی را كه نود پی گرفته بود ادامه دهند و مباحثی چون داوری، نقد فنی و زیبایی شناسانه فوتبال را پی بگیرند. گام رو به جلوی رسانه ملی كه آن را در تاسیس شبكه رادیویی ورزش، تولید و احیای بخش های مختلف ورزشی شبكه های تلویزیونی و پخش زنده مهمترین مسابقات لیگ های حرفه ای اروپا می توان دید، تا آغاز مسابقات جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶ آلمان به پیش رفت و در كنار تمام كاستی ها كمتر كسی را متوجه ضعف های این برنامه ها ساخت. شبكه سوم سیمای جمهوری اسلامی در پخش مستقیم مسابقات جام جهانی فوتبال همانند سال های گذشته ثابت قدم بود و این مسابقات را در برنامه ای با عنوان «جام هجدهم» به صورت زنده پخش تلویزیونی كرده است.

در ادامه برنامه، ویژه برنامه ای با نام «یك جهان، یك جام» به تحلیل بنیادین مسابقات از منظر داوری فوتبال، زیبایی شناسی فوتبال و نقد و تحلیل فنی و تاكتیكی فوتبال اقدام كرده است. این برنامه هر شب پس از آخرین مسابقه، توسط كارشناسان فوتبال و داوران فوتبال، آخرین جام جهانی و حوادث آن را به چالش می كشد.

بی شك برای علاقه مندانی كه پیگیر و مداوم به تماشای این برنامه می نشینند، جالب خواهد بود بدانند مجریان و كارشناسان و همچنین تهیه كنندگان برنامه براساس چه معیارها و اطلاعاتی با مخاطبان خود ارتباط برقرار می كنند. بنابراین تهیه گزارشی از این برنامه می توانست پاسخگوی سئوالات ما و بینندگان تلویزیونی باشد. از طریق حسن زارعی دستیار برنامه «جام هجدهم» و «یك جهان، یك جام» زمانی مشخص شد تا از برنامه زنده گزارشی تهیه كنیم. این برنامه در ساختمان سیزده طبقه ای پخش سیما، تهیه و تدارك دیده شده است. ساختمانی كه جزء قدیمی ترین بخش های فضای بزرگ سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران است.

در استودیوی ۱۴ باز بود و چندین نفر در حال آمد و شد. از همان اتاق فرمان چهره پیمان یوسفی و مرتضی محصص آشنا به نظر می رسد. حسن ذكایی، تهیه كننده برنامه، پس از خوشامدگویی، تقریباً همه چیز را آماده تهیه گزارش كرد. البته چون مسابقه آلمان و سوئد در حال پخش بود، صرفاً باید از مشاهداتمان یادداشت برمی داشتیم.

چهره های آشنا و ناآشنایی را می توانستیم ببینیم. هومن حاجی عبدالهی و آقای شریفی نیا كه اسمش آدم را یاد شریفی نیای سینما می اندازد، در تدارك قرعه كشی جام طلایی شانزدهم بودند و تقریباً توجه همگی را به خود جلب كرده بودند. اگر اغراق نباشد محیط صمیمانه استودیو ۱۴ نكته بسیار مثبتی بود كه نمی توان به راحتی از كنارش گذشت. برخورد دوستانه و محترمانه همگی عوامل تولید این برنامه، رنجش تهیه گزارش از پشت صحنه سریال های تلویزیونی را جبران می كرد. به هر حال دستشان درد نكند، لااقل اینجا دیگر آدم را از موضع بالا نگاه نمی كنند. بالاخره پخش و كارشناسی مسابقه فوتبال به اتمام می رسد و اولین كسی كه باید با او صحبت كنیم مرتضی محصص كارشناس برنامه، دانش آموخته تربیت بدنی از آمریكا است. او كه در حال حاضر مدرس فیفا است و پیش از این در كادر فنی تیم هایی چون: استقلال، پاس، استقلال اهواز و كاشی یزد (شهید قندی یزد) حضور داشته، درباره اهمیت پخش برنامه های ورزشی (فوتبال) از تلویزیون و تاثیر آن بر مخاطب می گوید: جام جهانی جذبه مخصوص خودش را دارد، شما اگر یك بازی فوتبال را از دید یك تماشاچی و یا یك علاقه مند به فوتبال نگاه كنید، علاقه مند می شوید زمانی كه یك تیم در حال حمله است یا تیم دیگر در حال دفاع است، وضعیت ها و موقعیت هایی را كه حین بازی به وجود می آید بفهمید و بتوانید تحلیل كنید.

به طور مثال اینكه چرا این تیم اصرار به پاس های كوتاه دارد و یا پاس بلند به چه دلیل است، دلیل گل خوردن چه بوده و هزاران چرای دیگر، كه اگر آگاهی كافی داشته باشیم این تحلیل بیشتر می شود و در نتیجه لذت بردن از تماشای بازی فوتبال نیز بیشتر می شود. فرد وقتی نقش مدافعین و مهاجمین را در بازی بداند، خیلی بیشتر از بازی لذت می برد و استفاده بیشتری می كند، تا كسی كه آگاهی زیادی ندارد و فقط از فوتبال این را می داند كه باید وارد محوطه جریمه شود و حالا به هر صورت یا گل زده شود و یا تیم مورد علاقه اش گل بخورد، این فرد فقط چشمش به دنبال توپ است، شما وقتی عكس العمل هایش را می بینید فقط صحنه گل برایش مهم است و حتی شاید گاهی وقت ها از بقیه بازی كمی كسل شود و فكر كند دلیل این به هم پاس دادن و یا پاس بلند و كوتاه چیست و یا دلیل تاخیر در بازی و یا خشونت كدام است؟ چنین فردی قطعاً بسیار كمتر از یك فرد آگاه از دیدن بازی فوتبال استفاده می كند.

رسانه های گروهی بدون تردید می توانند با این آگاهی دادن به مردم كمك كنند. بدون شك با خواندن مطالب گوناگون در جراید و همین گفت وگوهایی كه بین ما شكل می گیرد تا نظراتمان را بیان كنیم، آگاهی ها بیشتر می شود. محصص در ادامه می افزاید: من فكر می كنم از حدود ۵ سال پیش در ایران كیفیت مقاله هایی كه راجع به فوتبال است، كیفیت كار فوتبال نویسان و برنامه های تلویزیونی، خیلی بهتر شده است و این خود به خاطر پیگیری در جمع آوری اطلاعات و آگاهی بیشتر است.

مردم برای به دست آوردن اطلاعات به رسانه ها رجوع می كنند و این یكی از مهم ترین مسائلی است كه تهیه كنندگان و سازندگان برنامه های تلویزیونی و رسانه های دیگر باید به آن توجه كنند تا بتوانند این بخش از نیاز مخاطبان را برطرف كنند. نكته جالب و خوشایند این است كه همان طور كه مردم می خواهند با دیدن یك برنامه تلویزیونی و یا رادیویی، اطلاعات بیشتری در مورد مسائل مورد علاقه شان به دست آورند كارشناسان و مجریان این برنامه ها نیز برای اینكه بتوانند این بخش از هدف برنامه را به نتیجه برسانند، به طور مداوم در حال جمع آوری اطلاعات و بالابردن سطح آگاهی خود هستند.

این مسئله در هر چه بهتر شدن برنامه ها نیز موثر خواهد بود. مرتضی محصص به عنوان كارشناسی كه در این مدت شب های زیادی در برنامه «یك جهان، یك جام» حضور داشته، در این مورد از خود مثال می آورد و می گوید كه برای شركت كردن در بخش كارشناسی این برنامه در چند ماه گذشته به اینترنت، كتب و نشریات مختلف رجوع كرده تا سطح آگاهی های خود را بالاتر ببرد تا بتواند اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطبان قرار دهد.

رضا جاودانی كه از مجریان و گزارشگران این برنامه است نیز در این باره نظرات قابل توجهی دارد. جاودانی كه تحصیلاتش را در رشته حقوق قضایی و كارشناسی ارشد جرم شناسی گذرانده است از مجریان پركار شبكه سوم سیما است كه علاوه بر گزارشگری فوتبال، مجری مسابقه قوی ترین مردان ایران نیز هست. وی در ارتباط با جمع آوری اطلاعات برای ارائه در برنامه های جام هجدهم می گوید: من حدوداً از سه ماه قبل از شروع جام جهانی ارتباطم را با دنیا بیشتر كردم، اینترنتم را بیست و چهار ساعته on line كردم تا بتوانم جدیدترین اطلاعات را در مورد بازی ها و مسائل مختلف مربوط به آن به دست آورم.

من اطلاعات را جمع آوری می كنم حالا این اطلاعات كی قرار است بروز كند و یا كی به كار برده می شود دیگر بستگی دارد به زمانی كه در اختیار من است و جوی كه می طلبد تا اطلاعات را در اختیار بیننده قرار دهیم. این زمان مناسب دادن اطلاعات بسیار پراهمیت است، به طور مثال در حین اینكه بازیكنان برای شروع بازی وارد زمین می شوند، مردم عطش دارند ببینند ستاره های مورد علاقه شان چگونه از راهرو وارد زمین می شوند و اگر در چنین شرایطی مثلاً بگوییم آلمان این قدر بازی كرده، برای مردم جالب نیست.

پس زمان دادن اطلاعات بسیار مهم است. وی در ادامه می افزاید: اما من موظفم كه اطلاعات كافی داشته باشم تا اگر زمانی احساس كردم كه موقعیت مناسبی برای ارائه اطلاعات است، بگویم ولی مسائل اصلی را نباید فدای دادن اطلاعات كنیم، اطلاعات بی موقع و همین طور خیلی مسائل را هم نباید فدای نگفتن اطلاعات كنیم.

جاودانی باز هم از تلاش برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر دست برنمی دارد و برای اینكه اگر زمانی در طول برنامه لازم شد اطلاعات بیشتری در اختیار مردم قرار دهد، با كمبود اطلاعات مواجه نشود همچنان دست به جمع آوری اطلاعات می زند و به گفته خودش روزانه پنج تا شش ساعت در اینترنت است. با صفحات ورزشی كلنجار می رود تا اطلاعات خود را هر چه بیشتر كند. آگاهی دادن به مردم در بالابردن سطح اطلاعات آنها و حتی در نوع برخورد آنها با مسائل نیز تاثیرگذار است. مردم با دریافت این گونه اطلاعات می توانند تحلیل درست تری داشته باشند و به گفته مرتضی محصص لذت بیشتری از مشاهده بازی فوتبال ببرند.

مهدی عزیزی

---