رمزگشایی از سیاست های چندگانه ترکیه در منطقه

دولت ترکیه از سال های گذشته و همزمان با روی کار آمدن “احمد داود اوغلو” وزیر امور خارجه و تئوریسین سیاست خارجی حزب حاکم عدالت و توسعه تلاش داشته تا در بحران های منطقه نقش یک برادر بزرگتر و میانجی را ایفا کند, تلاش برای میانجیگری در بحران فلسطین, میانجیگری بین سوریه و اسرائیل و همچنین موضوع هسته ای ایران نمونه هایی از تلاش آنکارا در این جهت بوده است

دولت ترکیه از سال‌های گذشته و همزمان با روی کار آمدن “احمد داود اوغلو” وزیر امور خارجه و تئوریسین سیاست خارجی حزب حاکم عدالت و توسعه تلاش داشته تا در بحران‌های منطقه نقش یک برادر بزرگتر و میانجی را ایفا کند، تلاش برای میانجیگری در بحران فلسطین، میانجیگری بین سوریه و اسرائیل و همچنین موضوع هسته‌ای ایران نمونه‌هایی از تلاش آنکارا در این جهت بوده است.

ترکیه همواره به علت موقعیت استراتژیک جغرافیایی و قدرت منطقه‌ای خود، همواره کانون توجه کشورهای مختلف قرار داشته است، از سوی دیگر موضع‌گیری‌ها و سیاست خارجی خاص این کشور بسیاری اوقات تحلیلگران و کارشناسان بین‌المللی را به خود مشغول می‌کند و آنها سعی می‌کنند تا ماهیت واقعی موضع‌گیری‌های این کشور درقبال حوادث مختلف در منطقه را دریابند.در پی ادامه انقلابهای عربی در منطقه و موضع‌گیری‌های آنکارا در قبال مسائلی نظیر حوادث سوریه و حرکت ناوگان آزادی۲ به سمت غزه بر آن شدیم تا نظرات مختلف در تحلیل تناقض‌هایی که در دوره‌های مختلف سیاست‌گذاری‌های کلان ترکیه شاهد آن بوده‌ایم را مورد بررسی قرار دهیم.ادامه….

● ترکیه و سیاست غرب در رقیب‌تراشی علیه ایران

یکی از مبانی رفتاری غرب علیه پدیده‌های حقیقت‌گرای استراتژیک و ایدئولوژیک که مورد استقبال افکار عمومی قرار می‌گیرد، ایجاد رقیبی بدلی برای آنهاست تا مردم در انتخاب نسخه اصلی این ایدئولوژی دچار تردید شده و در دام غرب گرفتار گردند، و بعد از مدتی با چرخش و ایجاد انحراف در ایدئولوژی ساختگی خود مردم را نسبت به اصل و ریشه این تفکر بدبین ‌کنند.

این اتفاق در ابعاد مختلف علیه انقلاب اسلامی ایران از زمان پیروزی تاکنون دنبال شده است، با استقرار اسلام ناب محمدی در ایران و مقابله آن با اسلام‌های آمریکایی حاکم بر منطقه که به کشورهای میانه‌رو موسوم شده بودند، افکار عمومی جهان به شدت متوجه این انقلاب شد، این گرایش به حدی بود که به سرعت جنبش‌های آزادیخواهانه با الگوبرداری از ایران کار خود را آغاز کردند، بگونه‌ای که رد پای بسیاری از این جنبش‌ها نظیر حزب‌الله لبنان هنوز نیز در عرصه سیاسی جهان وجود دارد.

در همین راستا غرب به سرعت به ایجاد یک ایدئولوژی ظاهرا مشابه با نام طالبان و القاعده پرداخت و سعی کرد در رسانه‌های وابسته به خود ارتباط نزدیکی میان این دو جریان برقرار کند تا بعدها به راحتی بتواند اتهامات واهی حمایت از تروریست و خشونت در منطقه را به این ایدئولوژی نسبت دهد.

در عرصه سیاسی نیز ایران به عنوان لیدر محور مقاومت سالیان طولانی پرچم مخالفت با سیاست‌های استبدادی و استعماری غرب در منطقه را در دست داشته است، در نقطه مقابل ترکیه سالیان درازی را به عنوان یکی از مهم‌ترین هم‌پیمانان رژیم صهیونیستی در منطقه فعالیت می‌کرد، این کشور از زمان جنگ لبنان و حمله رژیم صهیونیستی به غزه با توجه به پیش زمینه‌هایی که برای مخالفت با اسرائیل داشت، در راستای همین هدف به جبهه ضد اسرائیلی در منطقه تبدیل شد و بمب تبلیغاتی رسانه‌های مختلف در این راستا اقدام به خبرپراکنی کردند.

برای درک بهتر این مطلب نگاهی به تحلیلی از سوی مؤسسه رند که یکی از موسسه‌های سیاست‌گذار آمریکاست، خالی از فایده نیست، سالها پیش موسسه رند از اهداف آمریکا برای گسترش اسلامی به نام میانه در منطقه پرده برداشته شده بود. بر اساس این گزارش آمریکایی‌ها نه تنها از رهبری ترکیه به عنوان پرچمدار اسلام در منطقه ترسی ندارند، بلکه برای آن سرمایه‌گذاری هم می‌کنند و قطعا از این اسلام استقبال هم می‌کنند .

این معادله البته برای ترکیه نیز خالی از فایده نبود و این کشور در پناه سیاست‌های دوگانه خود موفق شد تا توجه بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی را به خود جلب کرده و علاوه بر محبوبیت در منطقه، قراردادهای اقتصادی زیادی را با کشورهای منطقه به امضا برساند.

● ایفای نقش برادر بزرگتر در منطقه

دولت ترکیه از سال‌های گذشته و همزمان با روی کار آمدن “احمد داود اوغلو” وزیر امور خارجه و تئوریسین سیاست خارجی حزب حاکم عدالت و توسعه تلاش داشته است تا در بحران‌های منطقه نقش یک برادر بزرگتر و میانجی را ایفا کند، تلاش برای میانجیگری در بحران فلسطین، میانجیگری بین سوریه و اسرائیل و میانجگری در موضوع هسته‌ای ایران نمونه‌هایی از تلاش آنکارا در این جهت بوده است.

تمایل به موفقیت‌های دیپلماتیک در میانجگری‌های آنکارا در میان مقامات این کشور تا حدی است که می‌توان گفت بخشی از تیرگی روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی به علت تحقیر شخص “رجب طیب اردوغان” از سوی تل‌آویو در جریان همین میانجگری است، چرا که در زمانی که مذاکرات صلح میان سوریه و رژیم صهیونیستی به خوبی در حال پیشرفت بود، اسرائیل با بی اعتنایی به آنکارا و بدون اطلاع این کشور طرح حمله به غزه را کلید زد تا ترکیه را به عنوان میانجی بین‌المللی صلح با سوریه تحقیر کرده باشد.

در موضوع هسته‌ای ایران نیز بعد از اینکه بیانیه سه جانبه تهران مشتمل بر میانجگری ترکیه و برزیل برای انتقال سوخت هسته‌ای ایران به خارج میان سه کشور به تصویب رسید، مخالفت غرب با این بیانیه دلیلی بود تا ترکیه بر خلاف گذشته از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران در شورای امنیت دفاع نکرده و به آن رأی ندهد.

ترکیه در بحران اخیر سوریه نیز تلاش دارد تا به عنوان یک میانجی عمل کند و این رویکرد با هدف ارتقای منافع منطقه‌ای و جهانی این کشور به اجرا گذاشته شده است، ترک‌ها از فعالان سیاسی مخالف دولت سوریه حمایت کرده و برنامه‌های غرب علیه این کشور را تأیید می‌کنند و از سوی دیگر به تماس‌های خود با دولت بشار اسد می‌دهند. سفر اخیر “حسن ترکمانی” دستیار معاون رئیس جمهوری سوریه و فرستاده ویژه بشار اسد به آنکارا در این راستا قابل ارزیابی است.

بنابراین به نظر می‌رسد تصمیم‌سازان آنکارا به جای دنبال کردن یک سیاست بلندمدت و استراتژیک برای خود، هدف‌گذاری‌های مرحله‌ای در راستای همین میانجی‌گری‌ها را در دستور کار سیاست خارجی خود قرار داده و مراحل کوتاه مدتی برای اهداف و منافع منطقه‌ای و بین‌المللی خود تعریف کرده‌اند.

● سیاست هویج و چماق غرب علیه ترکیه

سیاستمداران ترک نیز مانند بسیاری از کشورهای دیگر مجموعه‌ای از تهدیدها و مشوق‌‌ها را از سوی قدرت‌های استعماری جهان بر بالای سر خود می‌بینند، اعمال سیاست‌های هویج و چماق برای این کشور نیز یکی از اولویت‌های غرب در تعامل با آن است و هر قدر که خطر اقدامات سیاستمداران اسرائیلی برای غرب و رژیم صهیونیستی بیشتر شود، بر شدت این تهدیدها و تشویق‌ها افزوده می‌شود.

تنش میان آمریکا و ترکیه ناشی از سیاست‌های یکجانبه دولت بوش و بی‌توجهی این دولت نسبت به افکار عمومی جهانی بود. اما اهمیت استراتژیک ترکیه در خاورمیانه برای آمریکا، بخوبی ضرورت تجدید این ارتباط را برای سران کاخ سفید آشکار ساخت.

“برایان کاتولیس” و “اسپنسر بویر” دو تن از تحلیلگران برجسته در اواخر سال ۲۰۰۸ میلادی طی یادداشتی اعتراف کردند که روابط استراتژیک میان آمریکا و ترکیه همچنان به عنوان یکی از ارکان اساسی سیاست گذاری امنیت ملی آمریکا، به شمار می‌رود.

از سوی دیگر ترس از اتحادی که سه ضلع آن ایران، سوریه و ترکیه هستند، از مهم‌ترین انگیزه‌های آمریکا و اسرائیل در تلاش برای بازگرداندن مناسبات طبیعی با آنکارا است. دمشق و تهران مدت‌هاست که در منطقه مقابل غرب ایستاده‌اند و این احتمال که اصلی‌ترین متحد غربی‌ها در منطقه یعنی ترکیه هم به این ائتلاف می‌پیوندد، بیم اصلی غربی‌ها در منطقه بود.

● شرایط انتخاباتی

ترک‌ها در روزهای آغاز ناآرامی‌های سوریه، مخالفت خود با سران این کشور را علنی نکردند، اما پس از مدتی بویژه زمانی که نزدیک به انتخابات پارلمانی ترکیه شد، موضوع سوریه نیز به عنوان یکی از مسایل مهم مطرح شده توسط کاندیداها مورد توجه قرارگرفت.

همین امر سبب شد که شرایط سوریه در فضای سیاسی ترکیه تا حدی تند شده، تا جایی که بتازگی شاهد ادبیات تندتری نسبت به سوریه بودیم. از طرف دیگر بحث همسایگی میان دو کشور و ادعای مسائل مرزی به ویژه منطقه اسکندرون که در افکار عمومی دو طرف ریشه دوانده است، نقش مهمی در ایجاد این فضای انتخاباتی علیه سوریه داشت.

از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که با پایان گرفتن رقابت‌های انتخاباتی و تلاشی که لابی یهودی ترکیه برای کاهش آرای انتخاباتی حزب عدالت و توسعه صرف کرد، اکنون اردوغان به این نتیجه رسیده که برای تغییر رویکرد یهودی‌ها نسبت به خود از حجم تنش‌ها در روابط آنکارا – تل‌آویو بکاهد و حداقل این گونه وانمود کند که می‌خواهد صفحه‌ای تازه در روابط سرد شده دو طرف بگشاید، به این ترتیب لازم است که این کشور در روابط خود با کشورهایی نظیر سوریه تجدید نظر کند.

در همین راستا روزنامه لبنانی السفیر در گزارشی نوشت که تصمیم به عدم حضور ترکیه در کاروان ناوگان آزادی۲ را شخص “رجب طیب اردوغان” نخست‌وزیر ترکیه در پاسخ به فشارهای آمریکا گرفته است. اردوغان تصمیم گرفته با فاصله گرفتن از محوریت ایران – ترکیه – سوریه روابط خود را با اسرائیل مجدداً تقویت کند.

منبع: سایت خبری زمان