اوصاف متکلفین

● پرسش :
متکلفین که پیامبر اعظم(ص) خود را از آنان نمی داند چه اوصافی دارند؟
● پاسخ:
پیامبر اسلام(ص) یکی از افتخارات خود را این می شمارد که از متکلفین نیست، چنانکه این مطلب در آیه ۸۶ …

پرسش :

متکلفین که پیامبر اعظم(ص) خود را از آنان نمی داند چه اوصافی دارند؟

پاسخ:

پیامبر اسلام(ص) یکی از افتخارات خود را این می شمارد که از متکلفین نیست، چنانکه این مطلب در آیه ۸۶ سوره «ص» به آن اشاره شده است. در این آیه آمده: «من از متکلفین نیستم» (و ما انا من المتکلفین).

در روایات اسلامی بحث های فراوانی درباره نشانه های «متکلفین» و علائم آنها آمده است: در حدیثی که در تفسیر «جوامع الجامع» از پیامبر اعظم(ع) نقل شده، می خوانیم: للمتکلف ثلاث علامات: ینازع من فوقه، و یتعاطی ما لاینال، و یقول ما لایعلم!: «متکلف سه نشانه دارد: پیوسته با کسانی که مافوق او هستند نزاع و پرخاشگری می کند، به دنبال اموری است که هرگز به آن نمی رسد، و سخن از مطالبی می گوید که از آن آگاهی ندارد»!.

همین مضمون، به عبارت دیگری از امام صادق(ع) در کلمات «لقمان حکیم» نیز آمده است.

در حدیث دیگری از وصایای پیامبر گرامی(ص) به علی (ع) می خوانیم: للمتکلف ثلاث علامات: یتملق اذا حضر و یغتاب اذا غاب، و یشمت یالمصیبه : «متکلف سه نشانه دارد: در حضور تملق می گوید در غیاب غیبت می کند. و به هنگام مصیبت زبان به شماتت می گشاید»!.

باز در حدیث دیگری از امام صادق(ع) می خوانیم: «متکلف خطاکار است هرچند ظاهرا به حقیقت رسد.

متکلف در عاقبت کار، جز پستی و خواری نتیجه ای نخواهد گرفت، و امروز نیز جز رنج و زحمت و ناراحتی بهره ای ندارد.

متکلف ظاهرش ریا، و باطنش نفاق است، پیوسته با این دو بال پرواز می کند!

خلاصه تکلف، از اخلاق صالحین و شعار متقین نیست، تکلف در هرچه بوده باشد، خداوند به پیامبرش می فرماید: بگو من از شما پاداشی نمی طلبم و از متکلفان نیستم.»

از مجموع این روایات به خوبی استفاده می شود، متکلفان کسانی هستند که از جاده حق و عدالت و راستی و درستی قدم بیرون نهاده، واقعیت ها را نادیده می گیرند، به پندارها روی می آورند، از اموری که آگاهی ندارند، خبر می دهند، و در اموری که نمی دانند دخالت می کنند، ظاهر و باطنشان دوتاست، و حضور و غیابشان متضاد است، خود را به رنج و زحمت می افکنند، و نتیجه ای جز سرشکستگی و بدبختی به دست نمی آورند، و پرهیزگاران و صالحان از این «صفت» به کلی پاک و منزهند.(۱)