زبان بدن ابزار موثر پیروزی در مناظره

تحلیل غیرکلامی مناظره های میت رامنی و باراک اوباما در انتخابات اخیر آمریکا

در زمان برگزاری یک مناظره، قضاوت در خصوص روند و نتیجه نهایی مناظره صرفا تابع استدلال‌ها و ادله طرفین نیست. گاهی بر خلاف آن چه که از فحوای کلام انتظار می‌رود، پیروز مناظره در نظرگاه بیننده‌ها، آن کسی نیست که استدلال‌های قوی‌تری داشته است یا شاید اساساً مخاطبان از مناظره درک متفاوتی داشته و نتیجه آن را به شکلی متفاوت قضاوت کنند، ممکن است بیننده به راحتی توسط سخنان یکی از طرف‌های مناظره قانع شده و بی‌چون و چرا حرف او را بپذیرد یا این‌که از نتیجه نهایی آن متعجب شود. در حقیقت گاه ردیابی و درک ارتباطات انسانی، به‌ویژه اگر این ارتباطات سریع، پویا یا جالب توجه باشند کار بسیار دشواری است.

در این میان، بدون در نظر گرفتن تاثیر سخنان و لحن بیان طرفین مناظره،‌ بخش غیرکلامی مناظره‌ها نیز تاثیر غیرقابل انکاری روی نتایج آنها از خود به جا می‌گذارند. شاید بخش زیادی از مخاطبان از تاثیر بی‌چون و چرای بخش غیرکلامی، شامل حرکات دست و صورت، فرم قرارگیری بدن، حالت صورت و حتی نوع لباس پوشیدن روی نظر نهایی‌شان درباره طرفین مناظره آگاهی نداشته باشند اما این عناصر آگاهانه یا غیرآگاهانه روی قضاوت افراد درباره طرفین مناظره تاثیر قابل توجهی خواهند داشت. طی دهه‌های گذشته از این بخش ناپیدای ارتباطات انسانی، که زبان بدن نیز بخشی از آن به شمار می‌رود، هوشمندانه برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی استفاده شده است. برای مثال ۵۲ سال پیش، پس از نمایش اولین مناظره تلویزیونی میان جان‌اف کندی و ریچارد نیکسون، ستادهای انتخاباتی با زیرکی تمام می‌دانستند که رای دهندگان بیش از این‌که بر اساس سخنان کاندیداها درباره آنها قضاوت ‌کنند، بر اساس ظاهر و اشاره‌های آنها قضاوت خواهند کرد.

پس از اتمام مناظره‌هایی که در این دور از فعالیت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا میان میت رامنی کاندیدای جمهوریخواه و باراک اوباما،‌ کاندیدای دموکرات برگزار و در نهایت به انتخاب مجدد باراک اوباما به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا منتهی شد، متخصصان تحلیلگر لابراتوار حرکت در دانشگاه نیویورک زبان بدن این دو کاندیدا را به دقت مورد بررسی و تحلیل قرار دادند که بر اساس این تحلیل‌ها چند حرکت از زبان بدن این دو کاندیدا که در طول مناظره بیشتر جلب توجه می‌کردند، مورد اشاره قرار گرفته است.

بر اساس این تحلیل‌ها باراک اوباما نسبت به میت رامنی از سبک کنترل شده‌تری برخوردار بود. در حالی که قدرت حرکات اوباما در مخاطب انگیزه دنبال کردن مناظره را ایجاد می‌کرد، حرکات کنترل شده وی در مخاطب این احساس را بر می‌انگیخت که مسیری که توسط سخنران درحال تشریح شدن است مسیر ساده‌ای نخواهد بود.

سه حرکتی که اوباما در سخنان خود بیش از همه مورد استفاده قرار می‌داد حرکت دادن دست‌ها به شکل تکان دادن یک توپ بیسبال، بریدن و اشاره کردن با انگشتان بسته بوده است. زمانی که دست اوباما حالت تکان دادن یک توپ بیسبال را به خود می‌گرفت، اوباما ساعد خود را در مسیری قوسی شکل از آرنج حرکت می‌داد درحالی که کف دست‌هایش باز بود و انگشت‌ها با انحنای کمی به سمت داخل بود. اوباما اغلب زمانی از این اشاره استفاده می‌کرد که تلاش داشت باوری را که می‌خواهد به مخاطب بقبولاند.

اشاره دیگر اوباما، ‌حرکت برشی بود. وی اغلب دست خود را به شکل برش دادن وقتی حرکت می‌داد که می‌خواست رویکردی عملگرایانه به خود بگیرد. اوباما از این اشاره برای قبولاندن کاری که خود یا مخاطب باید به عهده بگیرد و همچنین برای توصیه کردن طعنه‌آمیز انجام کاری به رقیبش استفاده می‌کرد.

حرکت اشاره‌‌گر یکی از رایج‌ترین حرکات اوباما حین مناظره‌ها شناخته شده است. وی با نگه‌داشتن دستش به شکل مشت درحالی‌که سر انگشت اشاره‌اش روی سر انگشت شست قرار گرفته (مانند این‌که کنترل از راه دوری به دست دارد)، ساعدش را از آرنج در مسیری منحنی حرکت می‌داد درحالی که تاکید بیشتر روی حرکت رو به پایین است.

در مقابل، زبان بدن ‌میت رامنی نسبت به اوباما طی مناظره‌ها از آزادی بیشتری برخوردار بود. این حرکات می‌توانند به صورت مسری مخاطب را تشویق به پیوستن به سخنران کنند.

حرکت اشاره‌گر رامنی شباهت زیادی به حرکت اوباما داشت با این تفاوت که وی مشتش را آزادتر از اوباما نگه داشته و انگشت شست او متمایل به سمت کف دست و پایین‌‌تر از انگشت اشاره قرار داشت. وی همچنین ساعدش را در حین سخنرانی آزادانه‌تر از اوباما حرکت می‌داد تا بر قدرت اعتقاد راسخش تاکید داشته باشد.

رامنی در حرکت درآغوش‌گیری، هردو بازویش را در حالی که انگشتان دستش حالتی سست داشتند، از هم باز می‌کرد تا نشان دهد قصد دارد مخاطبان را در آغوش بگیرد. هر دو بازو به صورت مداوم به شکلی آزادانه و مستقیم به بالا و پایین حرکت و این حس را القا می‌کرد که منطق رامنی برای همه واضح و آشکار است.

در نهایت، حرکت کج کردن و تکان دادن سر که رامنی در اغلب موارد از این حرکت برای تاکید بر موضوعی استفاده می‌کرد. رامنی ابتدا سر خود را به یک سو خم کرده و با چشمانی کاملا باز سوال می‌کرد: «آیا با من موافق نیستید؟» و در کسری از ثانیه سرش را تکان می‌داد که القا کند «البته که ما با هم موافقیم!»

به گفته متخصصان،‌ در این مناظره‌ها، تاثیر رفتارهای فیزیکی کاندیداها بسیار بیشتر از سخنان آنها بود و این حرکات و اشاره‌های دو کاندیدا، و در واقع نسخه بدون صدای مناظره‌ها، از قبیل زبان و حالت‌های بدن و صورت کاندیداها بود که در ذهن مخاطبان ماندگار می‌شد.

به طور کلی گفته می‌شود که اوباما طی گذشت زمان در مناظره‌ها، برای مثال در مناظره‌ چهارم اکتبر، نسبت به رامنی متفکرانه‌تر عمل کرده و در مقابل رامنی پیش از آغاز مناظره حرف‌هایش را آماده کرده و بارها تکرار کرده بوده است. از سوی دیگر به طور کلی زبان بدن اوباما و حالت‌های چهره وی نسبت به رامنی دوستانه‌تر تشخیص داده شده است؛ نکته‌ای که تاثیر باورنکردنی بر قضاوت نهایی مخاطبان درباره کاندیداها داشته است.

سمیرا مصطفی‌نژاد