جهانی شدن و ادغام و اكتساب ها

«جهانی شدن» واژه ای است كه حركت تمام كشورهای جهان را به سمت یك موجودیت واحد توصیف می كند در واقع جهانی شدن فرآیندی است كه در آن عرصه های گوناگون زندگی, برد و گسترهء جهانی پیدا می كند

● جهانی شدن

«جهانی شدن» واژه‌ای است كه حركت تمام كشورهای جهان را به سمت یك موجودیت واحد توصیف می‌كند. در واقع جهانی شدن فرآیندی است كه در آن عرصه‌های گوناگون زندگی، برد و گسترهء جهانی پیدا می‌كند. در این فرآیند، اقتصاد جهانی، نیروهای سیاسی و فرهنگی به سرعت كرهء زمین را زیر نفوذ خود قرار می‌دهند و به ایجاد یك بازار تازهء جهانی، سازمان‌های فراملی و فرهنگ جهانی تازه دست می‌زنند. بازار جهانی سرمایه‌داری، زوال دولت ملی، گردش پرشتاب و بی‌امان كالا، سرمایه یا اطلاعات و قالب‌های فرهنگی، مولفه‌هایی هستند كه چشم‌انداز جهانی شدن را پیش روی بشر قرارداده است. جهانی شدن چه ضرورتی تاریخی باشد، چه فرآیندی برنامه‌ریزی شده و تحمیلی، واقعیتی است كه پیش روی جهانیان قرار دارد و فرصت بازیگری در این میدان روی همهء جوامع باز است. در این میدان هم فرصت فراوان است و هم خطر. ادغام و اكتساب‌ها و حضور شركت‌های بزرگ و با قدرت رقابتی بالا از ویژگی‌های بارز جهانی شدن در صحنهء اقتصادی به شمار می‌آید.

● ادغام و اكتساب‌ها

به طور كلی ادبیات موجود در زمینهء ادغام‌ها با به كارگیری مدل‌سازی ایستا، متمركز بر نتایج و عملكرد ادغام است، این ادبیات به دنبال شناخت مشوق‌های محرك ادغام‌هاست. دو مشوق عمدهء ادغام‌ها عبارت است از: اول منافع حاصل از كارآیی افزون‌تر به جهت كاهش هزینه‌ها. كاهش هزینه از محل حذف دوباره‌كاری‌ها، ارتقای اطلاعات و... است. دوم منافع ناشی از انحصاری‌تر شدن صنعت مربوطه به جهت حضور شركت‌های كمتر در صنعت است. در ضمن ادغام افقی به معنی ادغام‌هایی هستند كه شركت اكتساب‌كننده و اكتساب‌شونده هر دو در یك صنعت (در یك طبقه از سیستم طبقه‌بندی صنایع SIC ) باشند در غیر این صورت ادغام مربوطه به عنوان ادغام عمودی شناخته می‌شود.از دید رفاه اجتماعی مورد اول موید عملكرد مطلوب‌تر و كارآیی افزون‌تر است كه به نفع رفاه كلی جامعه است. در حالی كه مورد دوم به جهت سوق دادن بازار به سوی انحصار در خلاف جهت افزایش رفاه اجتماعی عمل می‌كند. به طور كلی قوانین ادغام و اكتساب در كشورهای مختلف به نوعی وضع می‌شوند كه ادغام متمركز و مبتنی بر نتایج مثبت اقتصادی حاصل از آن‌ها باشد.

● جهانی شدن، ادغام‌ها و قوانین رقابتی

جهانی شدن اقتصاد و صنعت موجب افزایش رقابت بین‌المللی شده است و منتهی به نیاز شدید به تنظیم سیستم قانونی جامع و یكپارچه شده است. برخی روندها موید جهانی شدن شتابان صنایع و ائتلاف و یكپارچگی اقتصادهای بین‌المللی است.به عنوان مثال شباهت فزاینده در زیرساخت‌های در دسترس، كانال‌های توزیع و نزدیك شدن بازارها، شركت‌ها را قادر می‌كند كه محصولات و ماركشان را به بازارهای جهانی عرضه كنند. بازارهای سرمایهء سیال و روان جهانی، برچیده شدن موانع تعرفه‌ای و نوآوری‌های تكنولوژیكی موجب می‌شود شركت‌ها توان بیش‌تری برای رقابت در سطح جهانی و دستیابی به بازارهای بین‌المللی به دست آورند كه زمانی دور از دسترس آن‌ها بود.علاوه بر این پیشرفت‌های تكنولوژیكی و تجارت الكترونیكی موجب شده است كه شركت‌ها به طور موثری كارآیی خود را در فعالیت‌های عملیاتی ارتقا بخشند و به نوآوری‌هایی در مدیریت زنجیرهء طولی و یكپارچه‌سازی افقی و عمودی دست یابند. با سقوط كمونیسم و در پی آن اصلاحات اقتصادی ساختاری در اقتصادهای در حال پیشرفت نیاز به ظهور توافق‌ها و سازمان‌های بین‌المللی چندجانبه مثل WTO را اجتناب‌‌ناپذیر كرده است.این تحولات موجب تغییرات اساسی و محسوس در ساختار تمام صنایع شده است، با وجود بازارهای بین‌المللی، كشورها علاقه‌مند به ارتقای توان رقابتی خود در مبادلات بین‌المللی شده‌اند.

● ادغام و اكتساب‌ها: روندهای اخیر و مباحث جاری

ادغام و اكتساب‌ها در سطح بین‌المللی در سال ۱۹۹۹ به رقم ۴/۳ تریلیون دلار رسید. ادغام‌های اخیر موجب یكپارچه شدن در صنایع عمده شامل خدمات مالی، فن‌آوری‌های ارتباطی، صنایع دفاعی، خطوط هوایی، شركت‌های داروسازی، سوپرماركت‌ها، كارخانه‌های اتومبیل‌سازی و صنایع تولید و توزیع مواد غذایی شده است.دلایل متعددی درتشریح چرایی روندهای یكپارچه‌كنندهء صنایع وجود دارد; با مطرح شدن پیمان‌های چندجانبهء بین‌المللی و كاهش موانع سرمایه‌گذاری، میزان متوسط تعرفه‌ها در سطح جهانی در طی بیست سال گذشته از ۴۰ درصد به شش درصد تنزل یافته است. علاوه بر این طی این مدت كاهش قابل‌ملاحظه‌ای در هزینه‌های حمل‌ و نقل و هزینه‌های مبادلهء اطلاعات رخ داده است. این كاهش هزینه‌ها شركت‌های بزرگ‌تر را قادر می‌كند دسترسی خود به بازارها را تقویت كنند و به این ترتیب بازار خود را توسعه دهند.ادغام و اكتساب‌ها نه تنها به عنوان ابزاری برای دستیابی به هدف، نفوذ یا رخنه در بازارهای بین‌المللی به كار می‌رود بلكه در دستیابی به صرفه‌جویی به مقیاس اقتصادی و صرفه‌جویی به مقیاس جغرافیایی و در نتیجه ارایهء خدمات به شكلی كارآ به مشتریان بین‌المللی نیز كارساز است. علاوه بر این با خصوصی شدن عمدهء صنایع انحصاری كشورها در فرآیند خصوصی‌سازی در دهه‌های گذشته كه در بسیاری از كشورها رخ داده است شاهد شكل‌گیری ادغام و اكتساب‌های بین‌المللی در این صنایع بوده‌ایم.به هر صورت جهانی شدن، تعیین و مشخص كردن منطقهء بازار هدف از نظر جغرافیایی را دشوار كرده است.

به عنوان مثال در صنعت خدمات مالی قانون‌زدایی در سطح وسیعی رخ داده است و اكنون بانك‌ها در خدمات كارگزاری، بیمه و صنعت اوراق بهادار به رقابت برخاسته‌اند.در آمریكا در بسیاری از صنایع الگوی انحصار چندجانبه بر بازار حاكم شده است، صنایع هوایی، انرژی، دارویی، سوپرماركت‌ها، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، بیمارستان‌ها، شركت‌های حسابداری و اتومبیل‌سازی از جملهء این صنایع‌اند.از آنجا كه در بسیاری از صنایع تعداد شركت‌ها محدود شده‌اند با شكل‌گیری بازارهای با ساختار انحصار چندجانبه، شركت‌های حاضر تلاش می‌كنند با اتخاذ سیاست‌های هماهنگ در قیمت‌گذاری‌ها و تصمیمات تجاری و همچنین تشكیل كارتل‌ها دست به ساخت و پاخت بزنند.بر این اساس قوانین آنتی‌تراست به دنبال تحكیم قانونمندی بر رفتار این شركت‌های بزرگ در حال شكل‌گیری است تا بدین ترتیب سطح مجاز تمركز در صنایع مختلف را مشخص و محدود كند. به هر صورت اگرچه ادغام و اكتساب‌ها موجب تنزل سطح رقابت در بازار می‌شود ولی از نظر مقیاس اقتصادی تولید باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها شده و كارآیی را افزایش می‌دهد. منافع حاصل از افزایش كارآیی از لحاظ تاثیرات قیمتی به نحوی است كه به طور بالقوه اثرات منفی ناشی از تنزل سطح رقابت را خنثی می‌كند.

بنابراین قوانین آنتی‌تراست می‌تواند در راستای حفظ شرایط رقابتی بازار متمركز شود به جای آنكه اقدام به محدود كردن موردی شركت‌ها كند در سطح بین‌المللی كه ممكن است رقابت‌كنندگان داخلی از سیاست‌های رقبای بزرگ خارجی متضرر شوند، سیاستگذاران به طور ویژه‌ای به اتخاذ فشارهای سیاسی و تحلیل‌های نادرست دست می‌یازند. درواقع باید فرآیند رقابت در این كشورها از شكل مجامع صنفی بزرگ به سمت تجارت الكترونیك و مبتنی بر دانش كه در قرن بیست‌ویكم حاكم است تغییر ماهیت دهد.اگرچه قانونگذاران آنتی‌تراست به نوعی در پی حفظ منافع مصرف‌كنندگان هستند، فشار تحمیلی این سیاست‌ها به دنبال دستیابی به واردات بیش‌تر برای تامین رفاه افزون‌تر برای مصرف‌كننده نیست بلكه این سیاست‌ها ناشی از ممانعت از فشار رقبای خارجی بر تولیدكنندگان داخلی است.فشار رقابتی كه به واسطهء كاهش موانع رقابت و حضور فعال‌تر در بازارهای بین‌المللی است از نظر مقیاس اقتصادی تولید موجب كارآیی بیش‌تر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود، كما این‌كه از دید بسیاری از اقتصاددانان كارآیی هدف نهایی اتخاذ یك سیاستگذاری رقابتی است و نه خود رقابت. هرچند كه واگرایی و عدم‌تباین روشنی كه در رژیم‌های آنتی‌تراست اتخاذ شده در كشورهای مختلف به چشم می‌خورد. در نتیجه این سوال همچنان باقی می‌ماند كه بهترین روش تنظیم و طراحی سیاست‌های رقابتی كدام است؟

نویسنده: افشین عزیزیان