ارتقاء بهره وری یکی از راهکارهای اصلاح الگوی مصرف

اصولاً منابع هر کشور محدود می باشد لذا برای افزایش استانداردهای زندگی یک ملت لزوم بهترین روش استفاده از این منابع ضروری می باشد هر کشوری بتواند با استفاده از کمترین منابع بیشترین بهره برداری را بنماید می تواند بطور مستقیم بر کیفیت زندگی مردم خود, تاثیر مثبت بگذارد

امروزه در اقتصاد کلیه کشورها اعم از کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه، بهره‌وری به اولویتی ملی تبدیل شده است. تاکید مقام معظم رهبری در سال ۸۸ بر اصلاح الگوی مصرف بدرستی و در بهترین موقعیت مطرح شده است. در مقطع زمانی کنونی که از طرفی اقتصاد جهانی با رود مواجه شده از سوی دیگر با سقوط قیمت نفت درآمد کشورهای نفتی دچار کاهش شده است، ناسب ترین زمان برای تغییر رفتارهای غیر صحیح در استفاده از منابع و تلاش در جهت ارتقاء بهره‌وری می‌باشد.

اصولاً منابع هر کشور محدود است بنابراین برای افزایش استانداردهای زندگی یک ملت لزوم بهترین روش استفاده از این منابع ضروری می‌باشد هر کشوری بتواند با استفاده از کمترین منابع بیشترین بهره‌برداری را بنماید می‌تواند بطور مستقیم بر کیفیت زندگی مردم خود، تاثیر مثبت بگذارد.

● بهره‌وری چیست؟

استفاده موثر از منابع اعم از مواد، زمین، سرمایه، نیروی انسانی، انرژی، ماشین آلات و تجهیزات و همچنین اطلاعات که نقش فزایندهای در زندگی بشری داشته است، در فرایند تولید کالاها و خدمات، بهره‌وری نام گرفته است.

به عبارت دیگر کلیه تلاش‌های ساختار یافته برای کاهش اتلاف نابع اعم از مواد، ماشین و نیروی انسانی و تعامل نادرست آنها نظام ارتقاء بهره‌وری را نسبت ستاده (کالا یا خدمات) بر داده (عامل یا عوامل تولید) تعریف می‌کند.

نظام ارتقاء بهره‌وری در سه طبقه قابل تفکیک و دسته‌بندی می‌باشد:

۱. نظام‌هایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از مواد و ماشین تمرکز دارد به گونه‌ای که بدون این که به کیفیت آسیب بزنند کالا یا خدمات مورد نظر با مواد و تجهیزات کمتری به انجام برسد که به نظام بهره‌وری سرمایه گفته می‌شود.

۲. سیستم‌هایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از عملکرد نیروی انسانی تمرکز دارد که میزان کار معینی با نیروی انسانی کمتر صورت پذیرد نظام بهره‌وری منابع انسانی اطلاق می‌گردد.

۳. مجموعه‌ای از اقدامات که بر حذف یا کاهش اتلاف‌های مرتبط با تعامل نامناسب نیروی انسانی، تجهیزات و ماشین آلات و منابع و مواد تمرکز دارد بهره‌وری کل عوامل TFP نامیده میشود.

برای دسترسی به نظام بهره‌وری سرمایه (مواد و ماشین) سخت‌افزار محور و با افزایش تکنولوژی قابلیت حصول دارند. برای دسته دوم نظام بهره‌وری نیروی کار استفاده از سیستمهای توسعه منابع انسانی با انسان افزار محور و برای دسترسی به یک دسته سوم نظام بهره‌وری کل عوامل به سیستم‌های نرم‌افزار محور پایش مدواوم انها اقدام نمود.

چگونه می‌توان به ارتقاء بهره‌وری دست یافت؟

برای دسترسی به بهره‌وری بالاتر باید ضایعات را به هر شکلی که وجود دارند شناسایی نمود و نسبت به حذف یا کاهش آن اقدام نمود و همچنین کلیه کارهای اضافه که هیچ ارزش افزودهای برای محصول و خدمات ایجاد نمی کنند از چرخه فعالیت‌ها حذف نمود.

برای شناسایی گلوگاه‌های برای حذف یا کاهش منابع و اتلاف نیروی انسانی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

الف: استفاده بهینه از فضاها: حذف انبارها از چرخه تولید و خدمات و استفاده مواد باندازه سفارش تولید، بهره‌گیری از منابع در کوتاه‌ترین مدت و ایجاد چرخه زنجیرهای تامین و حداقا کردن فضاهای غیر مولد.

ب: استفاده بهینه از حمل ونقل: کوتاه کردن و بهینه کردن فاصلههای مبدا و مقصد و ایجاد روشهای نوین مثل استفاده از رایانه به نحوی که حمل و نقل و جابجایی نوین مثل استفاده از رایانه بنحوی که حمل و نقل و جابه جایی افراد و مواد را به حداقل برسانیم.

ج: استفاده بهینه از منابع و انرژی: با بروزآوری تکنولوژی و تعمیرات بموقع استفاده از تجهیزات مناسب استفاده از منابع و انرژی اعم از منابع انسانی (با کمک اتوماسیون) و کاهش انرژی با روشهای تبدیل انرزی و استفاده از چرخه حفظ آن، استفاده از منابع را به حداقل برسانیم.

د: استفاده بهینه از زمان،: با کمک مدیریت زمان و کاهش زمان انجام کارها سرعت بخشیدن به چرخه فرایند تولید و خدمات، کاهش مکالمات تلفنی وقت گیرریا، مدیریت وثر بر جلسات، اولویت بندی کارهای مهم و پرداختن به آنها و حذف فعالیت‌های غیر مرتبط،د زمان اقدامات خود را به حداقل برسانیم.

بهره‌وری را می‌توان از دو دیدگاه بررسی کرد:

۱. دیدگاه فنی یا تکنیکی: در این دیدگاه بهره‌وری نسبت ستانده به یک عوامل تولید (داده) است هر میزان با داده کمتر ستانده بیشتری دریافت شود موجب ارتقاء بهره‌وری می‌گردد یا حداقل با ستانده مساوی ولی کاهش داده می‌توان موجب تعالی بهره‌وری گردید.

۲. دیدگاه فرهنگی: این رویکرد از نوع دیدگاه فکری می‌باشد کلیه افراد هموراه سعی در بهبود وضع فعلی دارند، نقطه کلیدی در اینجا نهفته است که تا دیدگاه فرهنگی را در جامعه اعم از خانواده، محیط‌های آموزشی، بنگاه‌های کسب و کار و ... توسعه ندهیم به ارتقاء مطلوب بهره‌وری نخواهیم رسید. همه آحاد جامعه می‌بایست از منظر حذف عوامل زاید و بهبود مستمر در فعالیت‌ها به همه چیز بنگرند.

از این رو بهره‌وری یک دیدگاه فکری است برای پیشرفت و بهبود آنچه وجود دراد، بهره‌وری اطمینان به قابلیت انجام کارهای امروز بهتر از دیروز بطور مداوم است.

● چرخه مدیریت بهره‌وری

برای ارتقاء بهره‌وری لازم است برنامه‌ریزی صورت گیرد به این مفهوم که هم اکنون در چه سطح بهره‌وری قرار داریم و به کجا می‌خواهیم برسیم و برای رسیدن به مقصد چه کارهایی مناسب‌ترین راه برای نیل به هدف هستند، صاحب نظران علم بهره‌وری این موضوع را در بحثی پیرامون چرخه مدیریت بهره‌وری که به PDCA یا با تغییری دیگر MEPI نام نهاده‌اند که نمودار آن در ذیل آمده است.

همانگونه که در چرخه بهبود بهره‌وری آمده است گام نخست جهت برنامه‌ریزی اطلاع از سطح موجود شاخص‌های بهره‌وری می‌باشد. لذا اندازه‌گیری شاخص‌های بهره‌وری ضروری است و جزء لاینفک فرایند علمی مدیریت بهره‌وری است و اگر بخواهیم فرهنگ بهره‌وری را در سازمان جاری سازیم لازمه آن را ارائه باز خور از شاخص‌های بهره‌وری و ارائه راهکارهای جهت بهبود و ارتقاء شاخص می‌باشد.

● کارکردهای ناب برای مدیریت بهره‌وری:

۱. آگاهی سازی: کسب اطلاع از وضعیت فعلی سازمان و اهداف بهره‌وری آن می‌باشد.

۲. ارزیابی بازخور: ایجاد مکانیزمی برای ارائه بازخورد می‌باشد تا افارد از موقعیتها لذت برده و درس بیاموزند و برای غلبه بر بازدهی نا مطلوب انگیزه‌های خود را بالا برند.

۳. ایجاد اطلاعات مناسب: برای اخذ تصمیم‌گیری مدیریتی و تحلیل‌های مناسب دادهها و اطلاعات مناسب باید جمع اوری و در دسترس قرار گیرد و خصوصاً برای پایش شاخص‌های بهره‌وری و خود اطلاعات امری ضروری و بدیهی است.

● ارزش افزوده( added Value) چیست؟

ارزش افزوده در واقع عبارت است از ثروت اضافه‌ای که توسط فرد یا شرکت از طریق فرایند تولید یا ارائه خدمات ایجاد می‌گردد که با کسر نهاده‌های واسطه (مثل هزینه خرید و مانند آن) از عایدی‌ها بدست میآید برای مثال نهادهایی مانند فولاد، شیشه، لاستیک و ... به کمک ماشین آلات و تجهیزات و نیروی انسانی ماهر در طی یک فرایند به یک خودرو تبدیل می‌گردد و ارزش جدیدی میآفریند در واقع به ارزش نهاده‌های اولیه افزوده می‌شود.

محاسبه ارزش افزوده به منظور پرهیز از احتساب مضاعف صورت می‌گیرد به این معنی که ارزش کالاها و خدماتیب که به عنوان داده‌های واسطه یک فعالیت به کار گرفته می‌شود به نوبه خود ستاده یک فرایند تولید می‌باشد. ارزش افزوده نا خالص منهای مصرف سرمایه ثابت، ارزش افزوده ایجاد شده در شرکت یا سازمان بین افرادی که در ایجاد نقش داشته‌اند تسهیم و بصورت حقوق و دستمزد کارکنان و استهلاک برای سرمایه‌گذاری مجدد تجهیزات، از سه روش یل محاسبه می‌گردند:

الف) روش تولید یا تفریق

ب) روش توزیع یا جمع

ج) روش مصرف (هزینه)

هر میزان بهره‌وری ارتقاء باید انتظار می‌رود ارزش افزوده حاصله از فعالیت نیز افزایش یابد.

عباس غفاری

نشریه گسترش صنعت