اضلاع مثلث هوس را بشکن

دکتر مسعود کیمیاگر معتقد است هوس های غذایی ما ۳ ضلع دارند فیزیولوژیک, روانی و اجتماعی

شاید این موضوع برای شما عادی باشد که به مزه‌ای خاص مثل شیرینی، شوری یا ترشی علاقه داشته باشید و مثلا شیرینی‌خور باشید اما از ترشی فراری باشید! بعضی‌ها می‌گویند گرایش به یک طعم و مزه خاص می‌تواند علامت ابتلا به برخی از انواع بیماری باشد؛ مثلا می‌گویند کم‌خون‌ها بیشتر شیرینی می‌خورند و ...

در رابطه با درست یا غلط بودن این قبیل باورها گفتگویی داشته‌ایم با دکتر مسعود کیمیاگر، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی.

▪ آیا گرایش به یک طعم و مزه خاص می‌تواند نشانه ابتلا به بیماری باشد؟

ـ نه؛ ما اسم این حالت را بیماری نمی‌گذاریم ولی تغییرات فیزیولوژیک در یک فرد می‌تواند سبب این حالت شود. این دقیقا منشأ همان حالتی است که در خانم‌های باردار اتفاق می‌افتد. زیرا در دوران بارداری حس بویایی خانم‌ها و حس چشایی آنها افزایش یافته و تمایل بیشتر به یک سری غذاها و تمایل کمتری به غذاهای دیگر نشان می‌دهند. در مورد افراد هم که خوراکی‌های خاصی را هوس می‌کنند، ممکن است این موضوع اتفاق بیفتد.

▪ یعنی تغییرات هورمونی باعث می‌شود غذاهای خاصی را هوس کنیم؟

ـ تا حدودی، بله. به طور کلی هوس کردن سه وجه دارد. یک وجه، فیزیولوژیک است؛ یک وجه، روانی و وجه دیگر، اجتماعی. وجه فیزیولوژیک همین است که افراد به یک بو یا مزه حساس می‌شوند، دلیل آن هم تغییرات هورمونی است. وجه اجتماعی معمولا تجربی است مثلا فرد در یک موقعیت و شرایط خاص غذایی را میل می‌کند که برایش لذت‌بخش است. وقتی این موضوع چند بار تکرار شود و همان محیط را برای فرد تداعی کند، سبب می‌شود فرد به مزه آن غذا متمایل‌تر شود. عکس این موضوع هم صادق است یعنی سبب زده شدن فرد از مزه‌ای خاص می‌شود. یک وجه دیگر هم این است که وقتی فردی با دوستان خود است، ممکن است اخلاق دوستان، رفتار و علایق‌شان به شکلی به او منتقل شود یا فرد بخواهد به طور ناخودآگاه خود را با دیگران هم‌فکر و هم‌سلیقه نشان دهد (به عنوان مثال، در دوران نامزدی دختر و پسر) و به همین دلیل به سمت طعمی خاص گرایش یابد.

▪ پس این باورهایی که در رابطه با گرایش به شیرینی و مبتلا بودن به کم‌خونی یا افسردگی وجود دارد، اشتباه است؟

ـ ببینید؛ معمولا آنهایی که افسردگی دارند با خوردن غذاهای شیرین مثل بستنی و شکلات یک حالت شعفی پیدا می‌کنند چون هورمونی به نام بتاآندورفین در بدن پس از مصرف این غذاها ترشح می‌شود و این هورمون سبب می‌شود افراد افسرده و کسل، حال‌شان بهتر شود؛ مثلا پخش حلوا در مراسم عزاداری همین کارکرد را دارد. اما در رابطه با شوری و ترشی چنین چیزی نداریم. البته نمی‌توان در مورد هر یک قطعا حرفی زد ولی عادت بدن به یک مزه بیشتر به نوع ذایقه و تغییرات هورمونی مربوط است.

▪ و این عادت، مشکل و بیماری خاصی هم در فرد ایجاد می‌کند یا نه؟

ـ خب، مسلما هر کسی به صورت افراطی یک غذایی را میل کند (مثلا اگر یک کیلو بستنی یا یک جعبه شیرینی دانمارکی را یک روزه تمام کند) ممکن است در حالت افسردگی، ناراحتی و مشکلات زندگی‌اش هم به این مزه گرایش یابد تا موقتی و لحظه‌ای خود را آرام کند اما در درازمدت مشخص است که این رفتار طبیعی و درست نیست. وقتی زیاد شیرینی بخوریم، شیرینی و چربی تاثیرات واضحی دارد که از آن جمله می‌توان به اضافه‌وزن، دیابت، بالا رفتن چربی خون و... اشاره کرد. مصرف مداوم مزه شور هم در فشارخون حتما تاثیر می‌گذارد و به ویژه در کسانی که حساسیت بیشتری دارند وقتی مصرف غذاهای شور به صورت یک عادت درآید، در درازمدت سبب افزایش فشار خون می‌شود اما در رابطه با ترشی باید گفت که مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. به هر حال در قدیم گفته می‌شد ترشی معده را اذیت می‌کند اما این‌ مربوط به مصرف ترشی در حد زیاد و در افرادی است که حساسیت دارند وگرنه معده ما خودش اسید ترشح می‌کند و محیط، محیطی ترش و اسیدی است. این باور که از قدیم گفته‌ می‌شد ترشی زیاد نخور خیلی صادق نیست، مگر در کسانی که معده‌شان تحریک می‌شود. معده به سه شکل تحریک خواهد شد؛ یک تحریک مکانیکی داریم با مصرف غذاهای دیرهضم مثل گوشت‌های سخت و برخی سبزیجات سخت، یکی تحریک شیمیایی است که با مصرف ادویه و برخی مواد شیمیایی رخ می‌دهد و یکی تحریک حرارتی است که با غذاهای زیاد داغ یا سرد رخ می‌دهد.

▪ شما به کسانی که مدام هوس یک مزه خاص را دارند و مثلا مدام شیرینی یا شوری هوس می‌کنند، چه توصیه‌ای دارید؟

ـ خب، بهتر است آنها ریشه این گرایش را پیدا کرده و یک جایگزین برای غذای مذکور پیدا کنند. اگر در یک لحظه هوس شیرینی و شکلات می‌کنند، ببینند چه کاری حواس آنها را پرت می‌کند؛ کارهایی مانند زنگ زدن به یک دوست، سرگرم کردن خود به یک کار مفید، گوش کردن به موزیک، دعا کردن، کتاب خواندن، ۵ دقیقه بیرون رفتن از خانه، دوش گرفتن و... به شکل‌های مختلف می‌تواند در آن لحظه هوس و فکر خوردن آن ماده غذایی خاص را از بین ببرد و مانع از بروز آثار درازمدت آنها در اثر تکرار این عادت شود.

الهه جوانپور