روایتی تصویری از خانگی شدن شستشو و مسائل آن

روشنک جلیلوند

«تصویر تجاری از امر لباس‌شویی خانگی، اغلب به واسطه فشار دادن یک شستی بازنمایی می‌شود که بسیار با تصویر قدیمی آن که رختشوی‌خانه و زنان رختشوی بودند فاصله دارد. فرآیند لباس‌شویی، دگردیسی شدیدی را در فاصله سال‌های 1970-1950 تجربه کرد. درواقع، لباسشویی یک نمونه بی‌نظیر از کارهای معمولی و سخت روزمره است که بعد از ماشینی شدن و صنعتی شدن، به داخل خانه  وارد شد.  با ابداع ماشین لباسشویی، شستن لباس‌ها از یک آیین جمعی و عمومی به یک کار خصوصی فردی تبدیل شد. تغییرات اجتماعی و فرهنگی‌ای که اغلب تحت عنوان «نوگرایی» خلاصه می‌شود تاثیرات بسیاری را بر شیوه‌های سنتی شستشوی لباس بر جای گذاشتند. این فرآیند در گذشته، خودکار و ماشینی نبود و به جهت استانداردهای شدت‌یافته پاکیزگی، کار دشواری محسوب می‌شد. در مبارزه‌ای مداوم برای داشتن لباس‌هایی تمیز از جنس کتان سفید، تعداد دفعات شستشو افزایش یافته و این کار در اواخر قرن 19، به عنوان بخشی از رعایت بهداشت، منطقی به نظر می‌رسید. در شیوه سنتی شستشوی لباس‌ها آب و ملحفه‌‎ها در فضای عمومی برای زنان مهیا بود. در مناطق روستایی، زنان، محل شتشو را در فضای عمومی اشغال کرده و شستشو را به رویدادی بزرگ و با آدابی مخصوص تبدیل نمودند.  در شهرهایی مانند پاریس و لندن اما شستشوی لباس به کاری حرفه‌ای برای زنان طبقه پایین و فقیر و نیز مستخدمان درآمد که در فضاهای عمومی مخصوص لباسشویی آنرا انجام می‌دادند. رختشویخانه‌های قرن 19 در آن دوره یکی از محل‌های عمومی معاشرت زنان بودند. امروز شستشوی لباس، خانگی شده اما هرگز با فضای درونی خانه یکپارچه نشده است. همه چیزهایی که مربوط به شستن لباس و خشک کردن لباس‌ها هستند و همین طور سبد لباس‌ها و... در بخش‌های مختلف خانه پخش شده‌اند و هرگز مکانی واحد را از آن خودشان نکرده‌اند. امروزه، اگر چه استاندارهای پاکیزگی افزایش یافته‌ اما امر شستشوی لباس، غیرحرفه‌ای، بی‌ارزش‌تر و نیز مبهم‌تر از گذشته شده است. تحول کثیف به تمیز، چروک به اتوکشیده و مسائل پیرامون آن، از موضوعات جالبی هستند که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.»

آنچه در بالا آمد، بخش‌هایی از مقاله «خانگی شدن شستشو» است که در کتاب «در خانه، یک انسان‌شناسی فضای خانگی» منتشر شده و دشواری‌های شستشو به شیوه خانگی را که تجربه جدیدی در خانه‌های ماست هدف قرار داده است. فایل ضمیمه، گزارش تصویری یک زن خانه‌دار از خانه خودش و تجربه زیسته‌اش از امر شستشو در یکی از آپارتمان‌های امروز شهر تهران است که به روایت دیگری، همان مسئله بالا را تصویری کرده است و دیدنش خالی از لطف نیست.

صفحه «خانه و فرهنگ» از همین جا از کلیه علاقمندان آماتور و حرفه‌ای حوزه خانه دعوت می‌‎کند تا با ارسال دغدغه‌های خود در قالب نوشته یا تصویر، به طرح بهتر مسائل ظاهرا پیش‌پاافتاده و بدیهی ولی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز در این حوزه کمک کنند.

 

گزارش تصویری روشنک جلیلوند را به عنوان تیپی از داده اتنوگرافیک قابل تامل، از فایل ضمیمه می‌توانید مشاهده نمایید.

 

پیوست	اندازه
24719.pdf	1.03 MB