شجاعت و اعتماد به نفس

کسانی که نسبت به گفتار و کردار و لیاقت و برتری خود تردید دارند و دو دل هستند هیچ کاری نمی توانند انجام دهند زیرا نمی دانند تصمیم راسخی در یک کار می توانند گرفت یا نه

● اعتماد به نفس

یکی از صفات بارز انسانی این است که اعتماد به‌نفس خود داشته باشد و شخصیت خود را حفظ کند و عقیده و ایمان خود را درباره صفات و غرایز خود آشکار سازد.

کسانی‌که نسبت به گفتار و کردار و لیاقت و برتری خود تردید دارند و دو دل هستند هیچ کاری نمی‌توانند انجام دهند زیرا نمی‌دانند تصمیم راسخی در یک کار می‌توانند گرفت یا نه؟!

ولی مردان بزرگ و داهیه‌ها و نوابع که بخود اعتماد دارند در هر کاری راسخ هستند و اگر هر مشکلی هم پیش آید در برابر آن مقاومت می‌کنند یا در هر کاری قدم برمی‌دارند با اراده آهنین پیش می‌روند و هیچ کار و اشکالی را سد راه نمی‌دانند مظهر کمال این صفت در شخصیت امیر‌المؤمنین علی (علیه‌السلام) بروز کرد و او مصداق حقیقت این معنی را نشان داد او به خود معتمد و معتقد بود اعتماد به‌نفس داشت.

اعتماد به‌نفس و اعتماد به‌خلق چنین و اعتماد به‌خالق هم چنین بود که چون پیغمبر ملهم می‌شد یا وحی می‌رسید که باید مثلاً مهاجرت کنی دشمن در کمین است دیگر تردید نداشت یا وحی می‌شد فتح مکه به‌دست تو انجام می‌گیرد بی‌درنگ حرکت می‌کرد اعتماد و اطمینان و ایمان به خدای خود داشت و عمل می‌کرد این صفت را باید از آن بزرگواری که بزرگ‌ترین مربی عالم بشریت است درس گرفت و اعتماد به‌نفس و به‌خلق و خدا پیدا کرد تا موفق گردید.

اعتماد به‌نفس را از فداکاری و تعلیماتی عالیه حضرت ابی‌ عبدالله حسین بن علی (علیه‌السلام) باید سرمشق گرفت او بود که با اعتماد به‌نفس خود به‌تنهائی در برابر حکومت غاصب و ستم‌پیشه یزید قیام کرده و اراده خود را بر تمام افکار و عقاید برتری داد و فرمود:

القتل خیر من رکوب العار والعار خیر من دخول النار

و به‌مردم بی ‌سر و پا می‌فرمود:

ای دوستان آل ابی سفیان اگر شرف ملی و اعتماد به‌نفس ندارید در صف آزادگان قرار گیرید و آزادمرد شوید.

برای آن‌کس که تکیه به‌شخصیت خویش نزند و جز به‌خود به‌دیگری اتکاء داشته باشد مانند پر در هواست که هر آن به اراده مرغ به طرفی در حرکت است یا عرضی است که به اراده صاحبش محو و ثابت می‌پیماید و جای خود را مرتب عوض می‌کند.

کسانی‌ که اعتماد به‌نفس ندارند منطق آنها سست و قضاوت آنها بی‌پایه و حکومت آنها دارای تناسخ است که نه حکم اور را روی اراده و فهم و ادراک صادر نموده و نه حکم دوم را که نسخ اول است روی بیانی صحیح و استدلال قضاوت کرده است بلکه چون از خود رأی ندارد پیروی از نظریه یا تلقین دیگران یا تحت‌تأثیر عوامل خارجی مانند شهوات زن و مال و فرزند و ریاست و منصب می‌گردند این معنی بطلان شود و تبادل افکار را نمی‌کند بلکه موجب تقویت فکر و اندیشه و جرح و تعدیل در موضوع می‌نماید.

مکتب اسلام اعتماد به‌نفس و قدرت شخصیت را بر همه چیز ترجیح داده زیرا همه فضایل در سایه اعتماد به‌نفس حاصل می‌گردد و باید با این صفت دیگران را به نیز تقویت و تربیت نمود.

● شجاعت

چنانکه دانستی ضدّ این دو جنس (تهوّر و جُبن) ”شجاعت“ است. ستودگی و شرافت آن را به یاد آور و نفس خویش را بر آثار و لوازم آن وادار کن تا به صورت طبع و ملکه در آید، و آثار دو ضدّ آن بکلّی برطرف شود. و دانستی که شجاعت از برترین کمالات و شریف‌ترین ملکات نفسانی است، و فاقد آن از مردانگی بی‌بهره است و در حقیقت از جملهٔ زنان است نه از مردان. و خداوند در وصف نیکان اصحاب پیامبر (صلّی الله علیه وآله وسلم) می‌فرماید:

با کافران سخت و شدیدند

(أشِدّاءُ عَلَی الْکُفّٰارِ ) (سورهٔ فتح، آیهٔ ۲۹)

و پیامبر خود را به آن امر کرده است:

و بر آنها (کافران و منافقان) سخت‌ بگیر.

(وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ ) (سورهٔ توبه، آیهٔ ۷۴)

زیرا سخت‌گیری و خشونت از لوازم و آثار شجاعت است. و در اخبار تصریح شده است که مؤمن شجاع است. امیر مؤمنان (علیه‌السلام) در وصف مؤمن فرموده است:

دل مؤمن از سنگ‌ محکم‌تر و سخت‌تر است.

(نَفْسُهُ أصْلَبُ مِنَ الصَّلْدِ )

مؤمن از کوه استوارتر و محکم‌تر است زیرا که از کوه می‌شود چیزی برگرفت و از دین مؤمن چیزی برگرفته نشود.

(الْمُؤْمِنُ أصْلَبُ مِنَ الْجَبَلِ إِذِ الْجَبَلُ یُسْتَفَلُّ مِنْهُ وَالْمُؤْمِنُ لٰا یُسْتَفَلّ مِنْ دِینِهِ )