طرحی فرسوده ۱

برآوردها نشان می دهد۷۵ تا ۸۵ درصد آلودگی هوای شهرهای بزرگ ناشی از دود خودروهاست

برآوردها نشان می دهد۷۵ تا ۸۵ درصد آلودگی هوای شهرهای بزرگ ناشی از دود خودروهاست. به نحوی كه هر خودرو سالانه ۴ برابر وزن خود دی اكسید كربن تولید می كند اما این میزان آلایندگی در خودروهای فرسوده حدیث دیگری است و این خودروها تا ۸ برابر وزن خود دی اكسید كربن تولید نموده و هر خودرو فرسوده برای پیمودن یك كیلومتر مسافت اكسیژن مورد نیاز حدود ۲۰۰ نفر در یك شبانه روز را مصرف می كند. از سوی دیگر اجرای طرح از رده خارج كردن و جایگزینی خودروها كه با فراز و نشیب های فراوانی همراه بوده پس از نشست چندی پیش دستگاه های ذی ربط به دعوت كمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی و پس از تأمین اعتبار اولیه از رده خارج كردن ۲۰ هزار خودرو فرسوده تا پایان سال جاری از سوی دولت، وارد مرحله تازه ای شده است. با وجود همه تمهیدات در نظر گرفته شده شاید اجرای این طرح در مورد ۲۰ هزار خودرو فرسوده تا پایان سال جاری كه عملاً ۷ هزار دستگاه آن قبلاً از رده خارج شده نوعی بازار گرمی برای خودروسازان، رفع تكلیف دولتمردان یا گامی در جهت اجرای اصولی تر آن محسوب شود.شیوه كنونی طرح از رده خارج كردن و جایگزینی خودروهای فرسوده با چالش هایی در زمینه شرایط و چگونگی اجرا، نوع خودروهای جایگزین با توجه به اهداف طرح، دغدغه تأمین اعتبار اجرای آن و استطاعت مالی مالكان این خودرو ها، وظایف و عملكرد خودروسازان و دستگاه های دولتی و... همراه است. در این مقال دیدگاه های خودروسازان، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چشم انداز آینده طرح جایگزینی خودروهای فرسوده مورد بررسی قرار می گیرد.

پیشینه و اهداف طرح جایگزینی خودروهای فرسوده

داشتن شهری عاری از آلودگی هوا، مصرف كمتر بنزین و صرفه جویی ارزی و ریالی ناشی از آن، حل معضل ترافیك، تأمین امنیت جانی سرنشینان خودروها و كاهش آمار تلفات ناشی از عدم رعایت استانداردهای لازم در خودروهای مورد استفاده مردم خصوصاً آنكه معضل فرسودگی را نیز یدك بكشند و... از جمله اهداف طرح جایگزینی خودروهایی است كه حتی برخی از آنها از فرسودگی نیز خارج شده و قراضه محسوب می شوند. بر این اساس بحث از رده خارج كردن و جایگزینی خودروهای فرسوده كه به طور ضمنی از مباحث مطرح كشور بوده، ریشه ای طولانی دارد. این دغدغه در اظهارات مسئولان صنعتی، اقتصادی، زیست محیطی و حتی سیاسی كشور در سال های گذشته هر از چند گاهی مطرح و دوباره رنگ و بوی فرسودگی به خود گرفته است.تعیین ضرب الاجل ممنوعیت تردد خودروهای فرسوده از اول آذر ماه سال جاری، موجبات دلمشغولی دارندگان این خودروها كه اغلب از اقشار كم درآمد جامعه هستند را فراهم ساخت اما این طرح دستوری نیز با ابلاغ رئیس جمهوری مبنی بر تعویق آن ره به جایی نبرده و متعاقب آن با نشست مسئولان ذی ربط در مجلس شورای اسلامی، طرح جایگزینی خودروهای فرسوده كه قبلاً توسط خودروسازان به صورت محدود ،اجرا می شد تا حدودی رنگ و بوی قانونی به خود گرفت. دولت كه با وجود تعهدات خود در طول برنامه سوم و چهارم توسعه مبنی بر از رده خارج كردن این خودروها از اجرایی شدن آن طفره رفته بود آیین نامه نحوه از رده خارج كردن خودروهای فرسوده را پس از كش و قوس های فراوان در ۱۷ فروردین ماه سال ۸۲ در هیأت وزیران تصویب كرد. با طی این مراحل طرح جایگزینی خودروهای فرسوده كه اجرای آن از سوی خودروسازان نیز تعطیل شده بود با تصویب پرداخت ۵/۱ میلیون تومان تخفیفات ترجیحی در سود بازرگانی خودروهای وارداتی یا سر جمع سود بازرگانی قطعات منفصله وارداتی (C.K.D) بابت خروج هر دستگاه خودرو پلاك سفید ومبلغ ۳ میلیون تومان بابت خروج هر دستگاه خودرو پلاك قرمز مشروط بر این كه خودرویی كه از رده خارج می شود بیش از ۴۰ سال از زمان ساخت آن نگذشته باشد، براساس اصلاحیه مصوبه قبلی در تاریخ ۲۶/۸/۸۳ به تصویب هیأت وزیران رسیده و این طرح وارد مرحله تازه ای شد. متعاقب آن با تعیین سهمیه ۱۰ هزار دستگاه خودرو برای دو خودروساز عمده كشور، مقرر شد تا كار جایگزینی خودروهای فرسوده تا سقف ۲۰ هزار خودرو با محاسبه آنچه قبلاً توسط خودروسازان صورت گرفته تا پایان سال جاری ادامه یافته و برای سال آینده نیز وعده هایی برای خروج ۲۵۰ الی ۳۰۰ هزار خودرو فرسوده داده شده است. براساس آخرین مصوبه كار گروه خودروهای فرسوده، خودروسازان موظف شده اند در اجرای طرح، تمام خودروهای فرسوده پلاك هفت شهر بزرگ آلوده كشور شامل تبریز، تهران، مشهد، اراك، اصفهان، شیراز و اهواز را دریافت و یا تعویض كنند .در مرحله اول این طرح خودروسازان تا پایان تكمیل سقف ۲۰ هزار دستگاه خودرو كه اعتبار آن از سوی دولت تأمین شده، در سال جاری اقدام خواهند كرد و در سال ۸۴ كرج نیز به فهرست این شهرها افزوده خواهد شد.اگرچه تا پیش از مصوبه اخیر هیأت وزیران طرح از رده خارج كردن خودروهای فرسوده از دو سال پیش نیز در محافل قانونی كشور مطرح شده بود اما این طرح ها هیچ گاه به شیوه ای قانونی همراه با راهكار اجرایی مناسب تبدیل نشد. شاخص ترین این طرح ها در زمان مجلس ششم مطرح گردید كه براساس آن مقرر شده بود تا واردكنندگان خودرو بتوانند در ازای از رده خارج كردن خودروهای فرسوه بر مبنای تعداد سیلندر نسبت به ورود خودروهای خارجی اقدام كنند اما نمایندگان مجلس با این طرح مخالفت كردند.تا پیش از نشست چندی پیش دستگاه های ذی ربط مانند وزارت صنایع و معادن، خودروسازان، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، راهنمایی و رانندگی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان ترافیك تهران، نمایندگان اعضای شورای شهر تهران و سازمان بهینه سازی مصرف سوخت كه به دعوت كمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی صورت گرفته بود، هیچ گونه اعتباری از سوی دستگاه های دولتی برای اجرای طرح از رده خارج كردن و جایگزینی خودروهای فرسوده در نظر گرفته نشده بود و می توان گفت مصوبات دستوری دستگاه های دولتی نتیجه چندانی جز دلمشغولی دارندگان خودروهای فرسوده كه اغلب از اقشار كم درآمد جامعه هستند را در پی نداشت. جریمه های نقدی ۱۳ هزار تومانی كه برای جلوگیری از تردد خودروهای فرسوده در ۷ شهر بزرگ كشور به عنوان تضمینی برای اجرای طرح از رده خارج كردن و جایگزینی خودروهای فرسوده در نظر گرفته شد و این جریمه ها تا ۱۰ بار در روز نیز می توانست تكرار شود از جمله این اقدامات است.مقرر شده بود تا این شیوه دستوری در حالی اعمال شود كه تا آن زمان دولت هیچ اقدام مؤثری برای پرداخت اعتبار اولیه ۵/۱ میلیون تومانی اجرای طرح انجام نداده بود.نكته قابل توجه بررسی نقش و عملكرد دولت براساس تكالیفی است كه در قالب برنامه سوم توسعه و متعاقب آن براساس ماده ۶۲ قانون برنامه چهارم برای دولت در زمینه بهینه سازی مصرف سوخت و از رده خارج كردن این خودروها تعیین شده است چرا كه تا پیش از آغاز مرحله جدید جایگزینی خودروهای فرسوده و تعیین سقف ۲۰ هزار دستگاه خودرو برای خودروسازان تا پایان سال جاری، طرح از رده خارج كردن و جایگزینی خودروهای فرسوده به اذعان خودروسازان طرحی دولتی نبوده و خودروسازان داوطلبانه حدود ۶ هزار خودرو فرسوده را جایگزین كرده اند.