تومورهای هیپوفیز

تومورهای هیپوفیز رشد غیرطبیعی در غده هیپوفیز که باعث فعالیت بیش از معمول سایر غدد درون ریز می گردد

تومورهای‌ هیپوفیز رشد غیرطبیعی‌ در غده‌ هیپوفیز که‌ باعث‌ فعالیت‌ بیش‌ از معمول‌ سایر غدد درون‌ریز می‌گردد. تومورهای‌ هیپوفیز ممکن‌ است‌ خوش‌خیم‌ و یا بدخیم‌ باشند، ولی‌ حتی‌ در صورت‌ بدخیم‌ بودن‌ نیز این‌ تومورها به‌ندرت‌ به‌ سایر نواحی‌ بدن‌ گسترش‌ می‌یابند. تومورهای‌ هیپوفیز در هر دو جنس‌ و در همه‌ سنین‌ دیده‌ می‌شوند، ولی‌ در سنین‌ ۵۰-۳۰ سال‌ شایعترند.

● علایم‌ شایع‌:

▪ سردرد در ناحیه‌ پیشانی‌

▪ تهوع‌ و استفراغ‌

▪ تشنج‌

▪ آبریزش‌ بینی‌

▪ تشنگی‌ بیش‌ از معمول‌

▪ تغییرات‌ در قاعدگی‌

▪ افزایش‌ وزن‌ توجیه‌نشده‌

▪ عقب‌افتادگی‌ رشد یا رشد بیش‌ از حد در کودکان‌

▪ قند خون‌ پایین‌

▪ فشار خون‌ پایین‌

▪ از دست‌ رفتن‌ دید محیطی‌

▪ علایم‌ اختلالات‌ سایر غدد درون‌ریز

▪ تاری‌ دید، دوبینی‌، منگی‌ یا افتادگی‌ پلک‌ ناشی‌ از فشار تومور بر روی‌ اعصاب‌ چشم‌

● علل‌ بیماری:

علت‌ این‌ تومورها ناشناخته‌ است‌، ولی‌ برخی‌ انواع‌ آنها ممکن‌ است‌ ناشی‌ از یک‌ صفت‌ ژنتیکی‌ غالب‌ باشند.

● عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر:

شناخته‌.

● پیشگیری‌:

پیشگیری‌ خاصی‌ ندارند.

● عواقب‌ موردانتظار:

اگر تومور به‌ خارج‌ از هیپوفیز گسترش‌ نیافته‌ باشد با جراحی‌ قابل‌ علاج‌ است‌. در صورت‌ گسترش‌ به‌ سایر نواحی‌ بدن‌ معمولاً عوارض‌ کشنده‌ مورد انتظار است‌.

● عوارض‌ احتمالی‌:

▪ از دست‌ رفتن‌ حس‌ بویایی‌

▪ عدم‌ تعادل‌ هورمونی‌ شدید

▪ عوارض‌ زیر ممکن‌ است‌ پس‌ از جراحی‌ تخفیف‌یافته‌ و یا معکوس‌ گردند: کوری‌

● درمان‌:

بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ آزمایش‌های‌ مایع‌ مغزی‌ نخاعی‌ و خون‌، رادیوگرافی‌ جمجمه‌، سی‌تی‌اسکن‌ یا ام‌آرآی‌ مغز، آنژیوگرافی‌ و بررسی‌های‌ بینایی‌ باشد. درمان‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ جراحی‌ به‌منظور برداشت‌ تومور، اشعه‌درمانی‌. هورمون‌درمانی‌ و یا ترکیبی‌ از این‌ سه‌ درمان‌ باشد. این‌ بیماران‌ باید از دستبند یا گردنبند هشداردهنده‌ طبی‌ که‌ نشان‌دهنده‌ کمبودهای‌ هورمونی‌ آنها و راه‌ درمانی‌ مناسب‌ آن‌ باشد، استفاده‌ کنند.

● داروها:

▪ مسکن‌ها

▪ داروهای‌ ضدسرطان‌

▪ داروهای‌ هورمونی‌ به‌عنوان‌ جایگزین‌ کمبودهای‌ هورمونی‌ برای‌ تمام‌ عمر که‌ ممکن‌ است‌ مکرراً نیاز به‌ تنظیم‌ مقدار مصرف‌ آنها باشد.

● فعالیت‌:

پس‌ از جراحی‌ به‌تدریج‌ فعالیت‌های‌ طبیعی‌ خود را از سر بگیرید.

● رژیم‌ غذائی‌:

رژیم‌ خاصی‌ نیاز نیست‌.

● در این‌ شرایط‌ به‌ پزشک‌ خود مراجعه‌ نمائید:

▪ عود هریک‌ از علایم‌

▪ ترشح‌ شفاف‌ از بینی‌

▪ خونریزی‌ از محل‌ جراحی‌

▪ علایم‌ عفونت‌ عمومی‌، نظیر تب‌، لرز، درد عضلانی‌ و سردرد

▪ اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ تومور هیپوفیز باشید.

● اصول تشخیصی

▪ کم‌کاری غده هیپوفیز: کاهش ترشح یک یا چند عدد از هورمون‌های محرک ترشح، از هیپوفیز.

▪ سندرم افزایش ترشح هیپوفیز: آکرومگالی و ژیگانتیسم، بیماری کوشینگ، آمنوره، گالاکتوره

▪ نقایص بینائی: به‌صورت تیپیک همی‌آنوپی‌های دوطرفهٔ تمپورال رخ می‌دهد.

▪ گسترش به ناحیهٔ بالای زین‌ترکی که توسط MRI مشخص می‌شود.

آدنوم‌های هیپوفیز برحسب اندازهٔ آنها به میکرودآدنوم‌ها که کمتر از یک سانتی‌متر قطر دارند و ماکروآدنوم‌ها با قطر بالای یک سانتی‌متر تقسیم‌بندی می‌شوند.

● علائم بالینی

آدنوم‌های فعال از لحاظ اندوکرین سندرم‌های مشخصی را ایجاد می‌کنند و تومورهای بزرگتر ممکن است سبب تابلوئی مخلوط از افزایش ترشح هورمونی و کم‌کاری هیپوفیز گردند. از آنجائی‌‌که ترشح تومور ممکن است متناسب با اندازه آن نباشد، آدنوم‌های فعال از لحاظ اندوکین توسط اندازه‌گیری‌های هورمونی و تائید رادیولوژیک که عمدتاً با MRI می‌باشد، تشخیص داده می‌شوند. اختلالات اندوکرینی در آدنوم‌هائی که هورمون ترشح نمی‌کنند ناشی از کم‌کاری هیپوفیز می‌باشد. هورمون‌های LH, FSH, GH در مراحل اولیه متأثر می‌شوند و TSH و ACTH در مراحل دیررس افت خواهند کرد. گاهی اوقات آدنوم‌های هیپوفیزی ممکن است قبل از تأثیر گذاشتن مستقیم روی ساختمان‌های بالای زین‌ترکی به‌خارج زین‌ترکی گسترش یافته و سبب ایجاد توده‌های داخل جمجمه‌ای و بزرگ گردند ولی‌ به‌طور تیپیک اولین تظاهر این تومورها اختلال بینائی است که ناشی از گسترش رو به بالای تومور و فشار بر عصب و کیاسمای بینائی می‌باشد. در ۹۰% بیماران با درگیری بینائی، این درگیری به‌صورت گونه‌ای از بال تمپورال همی‌آنوپی می‌باشد که در واقع گرفتاری در میدان‌های تمپورال هر دو چشم است. هیپرپرولاکتینمی شایع‌ترین علت آمنوره - گالاکتوره است و اغلب خانم‌های جوان با این تابلوی بالینی دارای میکروآدنومی هستند که پرولاکتین ترشح می‌کند. آدنوم‌های هیپوفیز در مردان شیوع کمتری دارد ولی می‌تواند سبب ناتوانی جنسی و کاهش میل جنسی شوند.

● تشخیص‌های افتراقی

MRI امروزه با مقاطع کورونال و ساژیتال خود می‌تواند تقریباً تمام تومورهای داخل زین ترکی حتی کوچکترین آنها که کمتر از ۲ میلی‌متر قطر دارند را نشان دهد و همین‌طور گسترش تومور به خارج زین‌ ترکی را هم مشخص می‌سازد.بقیهٔ توده‌ها از جمله کرانیوفارژوم‌ها و آنوریسم‌های بزرگ هم می‌توانند مشابه آدنوم‌های غیرفعال از لحاظ هورمونی باشند ولی MRI قادر به افتراق این موارد از یکدیگر می‌باشد. هیپرپرولاکتینمی می‌تواند ناشی از داروهای خاصی باشد (مثل فنوتیازین‌ها) و یا اینکه شامل اختلالات اندوکین دیگر مثل هیپوتیروئیدی هم باشد.

● درمان

میکروآدنوم‌های ترشح‌کنندهٔ پرولاکتین باید توسط جراحی میکروسکوپی از طریق استخوان اسفنوئید خارج گردند، تنها مواردی‌که خیلی بزرگ باشند احتیاج به کرانیوتومی دارند. برای بیمارانی که دارای میکروآدنوم هستند و تمایل به حامله‌شدن دارند، جراحی میکروسکوپی از راه اسفنوئید نتایج بسیار خوبی داشته است. درمان غیرجراحی، شامل تجویز نامحدود بروموکریپتین به‌همراه روش‌های جلوگیری از بارداری و پیشگیری دقیق و منظم می‌باشد.درمان اولیهٔ آکرومگالی و بیماری کوشینگ، جراحی از طریق اسفنوئید می‌باشد و رادیاسیون برای تومورهائی که به‌طور کامل قابل خارج‌ساختن نمی‌باشند، به‌کار می‌رود.