بیماری کودک من آنفلوآنزاست

گفتگو با دکتر علیرضا ناطقیان درباره پرسشی که این روزها خیلی از تازه والدین از متخصصان کودکان می پرسند

دختر ۵ ساله‌ای دارم که به پیش دبستانی می‌رود. با شروع سردی هوا، مشکلات او و ما هم شروع می‌شود....

او تقریبا هر هفته سرما می‌خورد، اما اغلب مواقع خودمان او را در منزل درمان می‌کنیم و به همین منظور انواع و اقسام داروهای ضدسرفه، ضداحتقان‌ بینی و آنتی‌بیوتیک‌های مختلف و... را در خانه برایش فراهم کرده‌ایم. اما امسال زمستان به قدری از آنفلوآنزا و خطرهای آن شنیدیم که نگران شدیم شاید گاهی اوقات مریضی‌‌های کودکانمان سرماخوردگی ساده نبوده و آنفلوآنزا باشد! اما اگر آنفلوآنزا باشد، آیا درمان متفاوتی نیاز دارد؟ آیا حتما باید پزشک او را ببیند؟ اصلا آنفلوآنزا چه تفاوت‌هایی با سرماخوردگی دارد؟ این بار سوالات خود را از آقای دکتر علیرضا ناطقیان، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران پرسیده‌ایم.

▪ لطفا در ابتدا تفاوت‌های سرماخوردگی و آنفلوآنزا را برای ما توضیح دهید.

- تفاوت عمده و مهمی که این دو بیماری را از هم متمایز می‌کند این است که در سرماخوردگی، شروع علایم خفیف است و اغلب علایم دستگاه تنفسی وجود دارد. مثلا آبریزش بینی، گزگز بینی، عطسه، سوزش گلو، سرفه و تب خفیف دیده می‌شود. اما در بیمار مبتلا به آنفلوآنزا، تب بالا و ناگهانی وجود دارد و علایم گرفتگی بینی و عطسه و سرفه و... در سایه بی‌حالی ناگهانی فرد گم می‌شود. چنین بیماری آنقدر بدن‌درد، سردرد و کمردرد دارد و به قدری تبش بالاست که علایم ابتدایی دستگاه تنفسی در او چندان واضح نیست. بعد از حدود ۳ روز، تب کاهش می‌یابد و سرفه تشدید می‌شود. این علایم ممکن است تا چند روز ادامه داشته باشد. پس تفاوت اصلی این دو بیماری علایم آنهاست.

▪ آیا این علامت‌ها در آنفلوآنزای کودکان هم دیده می‌شوند؟

- البته بچه‌ها در گفتن دقیق علایم درد ناتوان هستند و نمی‌توانند به طور مشخصی درد خود را بگویند. اما در آنها هم علایم بی‌حالی یا بی‌قراری دیده می‌شود. البته در کودکان، در بعضی موارد، اسهال یا استفراغ هم همراه آنفلوآنزا دیده می‌شود.

▪ چه درمانی برای این بیماری وجود دارد؟

- گروهی از کودکان را باید بلافاصله بعد از تشخیص بیماری، بستری کرد. اگر علامت‌هایی همچون استفراغ، تنفس تند، کبودی، تغذیه بد، گیجی، تشنج و تب بیش از ۳ روز وجود داشت باید بیماران بستری شوند و تحت درمان قرار گیرند. به علاوه کودکانی که یک بیماری زمینه‌ای دارند (به عنوان نمونه بیماری قلبی یا کلیوی، کم‌خونی، سوءتغذیه شدید، سرطان و...) نیز، باید حتما بستری شوند. بعد از تشخیص قطعی بیماری به آنها داروهای خاصی داده می‌شود (مانند داروی تامی‌فلو). این دارو به صورت کپسول خوراکی است و در بیمارستان‌های دولتی، به صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. اما در کودکانی که علایم فوق یا بیماری زمینه‌ای ندارند، نیاز است که فقط درمان‌های حمایتی انجام شود. همان‌طور که می‌دانیم عامل بیماری آنفلوآنزا ویروس است و به همین علت برای درمان آن نیازی به آنتی‌بیوتیک نیست. معمولا به این بیماران، تب‌بر داده می‌شود و اگر مشکل‌های تنفسی به همراه گرفتگی راه‌های هوایی وجود داشته باشد، باید پدر و مادر ترشحات تنفسی آنها را تخلیه کنند. گاهی هم استفاده از داروهای ضدسرفه لازم است یا از بعضی داروها برای باز کردن راه‌های هوایی کمک می‌گیریم. به علاوه در چنین مواقعی باید به کودک مایعات فراوان بدهیم. غذایی پرانرژی برایش تهیه کنیم و گاهی استفاده از بخور (به خصوص بخور گرم) توصیه می‌شود.

▪ عده‌ای از والدین چنین مواقعی برای کودکشان فقط سوپ داغ تجویز می‌کنند. آیا چنین کاری صحیح است؟

- خیر. بهتر است غذاهای پرکالری که کودک به آنها علاقه بیشتری دارد به او داده شود. استفاده بیش از حد از مایعات توصیه نمی‌شود.

▪ چه راه‌هایی برای پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا وجود دارد؟

- بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری واکسن است. واکسن هر ۳ نوع آنفلوآنزای شایع در ایران وجود دارد. با واکسن زدن می‌توان به افراد کمک کرد که کمتر دچار این بیماری شوند. در کنار آن، برخی دستورهای عمومی بهداشتی وجود دارد که همه کم و بیش از آن اطلاع دارند. به عنوان نمونه شست‌وشوی مکرر دست‌ها، استفاده از ماسک در محیط‌های شلوغ (چه بیمار باشند و چه نباشند)، دست نزدن به چشم و دهان، به علاوه باید از بردن بیمار مبتلا به آنفلوآنزا به محیط‌های عمومی (مانند مدرسه یا مهدکودک) تا ۷ روز یا ۲ روز بعد از قطع تب، خودداری کرد.

▪ پس یعنی شما واکسن آنفلوآنزا را برای افراد توصیه می‌کنید؟

- بله. بعضی از گروه‌های خاص که توسط وزارت بهداشت اعلام شده باید این واکسن را تزریق کنند تا از ابتلا به آن تا در حد امکان کاسته شود.

▪ کودکان را چه مدت در خانه نگه داریم؟

- به طور قانونی باید کودک مبتلا به آنفلوآنزا تا ۷ روز به مدرسه نرود. اگر پزشک تشخیص بیماری آنفلوآنزا را داده باشد باید مدرسه هم بپذیرد که وی به مدرسه نرود چون در این مدت احتمال سرایت بیماری به سایرین وجود دارد.

▪ چه زمانی لازم است که کودک را به نزد پزشک ببریم؟ آیا نمی‌توانیم خودمان او را درمان کنیم؟

- اگر بیمار تب بالا ندارد و حال عمومی او خوب است انجام همان اقدامات عمومی کفایت می‌کند و می‌توان او را در خانه درمان کرد. اما اگر علایم هشداردهنده (تب طولانی، گیجی، تشنج و...) را دیدیم باید به پزشک مراجعه کنیم. بعضی موارد ممکن است عفونت‌هایی در سینوس، ریه یا گوش به وجود بیاید که خطرناک هستند.

▪ اگر فرزند دیگری در خانه داشته باشیم، چه کنیم که او مبتلا نشود؟

- در این حالت باید سعی کنیم که ۲ کودک تماس نزدیک (کمتر از ۱ متر) با هم نداشته باشند. هر دوی آنها دائم دست‌هایشان را بشویند و از محلول‌های ضدعفونی الکلی استفاده کنند. آنها نباید از لوازم مشترک استفاده کنند. باید به کودک یاد بدهیم که در دستمال سرفه کند و بعد دستمال را دور بیندازد. قرار دادن دستمال آلوده روی میز یا محل‌های دیگر احتمال انتقال بیماری را بالا می‌برد. با انجام این کارها می‌توانیم تا حد زیادی احتمال ابتلای فرزند دیگرمان را کاهش دهیم.

▪ آیا مصرف آنتی‌بیوتیک در بیماران آنفلوآنزایی لازم است؟

- چنین تشخیصی را باید بر عهده پزشک گذاشت. همان‌طور که گفتیم آنفلوآنزا بیماری ویروسی است که در آن آنتی‌بیوتیک اثری ندارد و مصرف آن در مراحل اولیه بیماری، نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه باعث ایجاد عوارضی در کودک می‌شود و خطر ایجاد عفونت‌های مقاوم را بالا می‌برد. اما اگر تب کودک ادامه داشت (بعد از ۴۸ تا ۷۲ ساعت) و همراه با آن پزشک شک کرد که عفونتی بر بیماری سوار شده است لازم است که آنتی‌بیوتیک به کودک داده شود.

▪ بعضی والدین در زمستان‌ها، به قدری لباس تن بچه می‌کنند که او حتی نمی‌تواند تکان هم بخورد. آیا انجام چنین کاری مانع از بروز آنفلوآنزا می‌شود؟

- خیر. پیشگیری از آنفلوآنزا با جلوگیری از برخورد با سرما امکان ندارد. در این میان توجه به نکات بهداشتی مانند شست‌وشوی مداوم دست‌ها مهم‌تر است و پوشش بیش از حد توصیه نمی‌شود.

▪ آیا احتمال بروز تهوع و استفراغ به همراه آنفلوآنزا وجود دارد؟

- بله. در مواردی به خصوص در کودکان، آنفلوآنزا همراه علایم گوارشی مانند تهوع و استفراغ دیده می‌شود. در این شرایط اگر میزان مایعات بدن کودک، کاهش شدید پیدا کند، لازم است که در بیمارستان بستری شود. پس اگر پزشک علایمی را دید که به نظر می‌آمد مایعات بدن کودک کاهش یافته، باید کودک را هر چه سریع‌تر در بیمارستان بستری کند چون ممکن است برای او خطرناک باشد.

آیدا روشن‌ضمیر