گیاهان مرتعی مورد استفاده شتر

گیاهان مرتعی یکی از منابع غنی مورد استفاده در تغذیه شترها به شمار می رود و معمولاً شترها در مراتع , برخی گیاهان را بر سایر گیاهان ترجیح می دهند

در این مقاله سعی بر این شده است که به معرفی گیاهان مرتعی ای که شترها آنها را بر سایر گیاهان ترجیح می دهند پرداخته شود با این امید که مورد استفاده دست اندرکاران قرار گیرد .

۱ـ خار شتر Alhagi comelorum :

از خانواده پروانه آسیاها papilionacees و از بقولات (لکومینوز) می باشد . این خانواده دارای کاسبرگ زنگ مانند با پنج دندانه کوتاه می باشد. میوه این خانواده ناشکوفا است، دانه ها در داخل نیامک پهلوی هم و نامرتب قرار دارد. این گیاهان دارای ساق های منشعب خاردار می باشند و برگ ها ساده و کامل می باشد. این گونه در تمام نقاط ایران، سمنان، خراسان، آذربایجان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان ، کرمان، یزد و خوزستان وجود دارد. این گونه خود به دو زیر گونه تقسیم می گردد یکی دارای برگ های درشت بوده و دیگری دارای برگ های ریز می باشند .خار شتر گیاهی است چندین ساله که در تمام خاک ها می روید و مخصوص خاک های فقیر می باشد و حتی در خاک هائی که دارای قشر سفیدرنگ نمک می باشد می روید . ریشه این گیاه خیلی عمیق است و تا ۵ ـ ۶ متر هم می رسد و از این لحاظ در مقابل کم آبی مقاومت زیاد دارد . خارشتر گیاهی است مقاوم به سرما و تا ارتفاع ۴۰۰ متری مشاهده گردیده است و در برخی مناطق همچون بلوچستان بیشترین غذای شتر به طور معمول از گونه خارشتر است . بیشترین زمان مناسب تولید و برداشت علوفه خارشتر در زمان گل دهی و بذردهی می باشد .

۲ـ گورگیاه Andropogon spp :

گیاهی است انبوه، گسترده، خشبی و خوش خوراک که با چندین مرتبه رشد مجدد در سال نسبت به چرای مفرط مقاوم می باشد . سنبله های این گیاه بر روی هر گره محور اصلی سنبله به صورت بندبند قرار گرفته است . بعضی از این انواع دارای دم گل بلندی است که گاهی سنبله آن عقیم و پوشیده از موهای ظریف می باشد . ساقه های این نباتات سخت بوده ، سنبلچه ها در یک سنبل مرکب قرار گرفته است و چنانچه این گیاه بیش از حد رشد نماید خشبی شده از کیفیت علوفه ای آن به میزان فراوانی کاسته می گردد . این گیاه از غرب اروپا تا مرکز آسیا پراکنده می باشد ودر ایران نیز وجود دارد .دوگونه از این گیاه بنام های A.Faveolatus و A.KellerI در سومالی مورد تغذیه شترها واقع می گردند .

۳ـ مزج Spp Aristida

گونه ای است پر پشت و کلاف مانند با ریشه های قوی و ساقه های کوتاه ، برگ های این گیاه باریک بوده و خوش خوراکی متوسطی دارد . این گونه در برابر زمستان های خیلی سرد به مراتب بهتر از تابستان های گرم مقاومت می کند و به طور وفور در مناطق کم و بیش خشک ایران از خوزستان تا خراسان و از بلوچستان تا قسمت های خشک آدربایجان وجود دارد . این گیاه از گندمیان ایده آل برای مناطق خشک و شنی بوده به شرط اینکه شن زیاد متحرک نباشد .این گیاه چرای مفرط را به خوبی تحمل نموده و به آسانی تولید بذر می نماید چهار گونه از این گیاه به نام های A.Kelleri و A.Pallida و A.Plumosa و A.Pungens مورد تغذیه شتر قرار می گیرد .

۴ـ اتریپلکس Atriplex Spp

گیاهی است که همیشه سرسبز است و چنانچه بدان توجه کافی شود می تواند به ویژه در تابستان و پائیز که اکثر گیاهان از بین می روند پروتئین زیاد و علوفه آبداری تولید نماید . در برخی مواقع میزان ویتامین A این گیاه در یک گرم حتی به بیش از ۳۵ میلی گرم می رسد . ریشه های این نبات راست و عمیق است و گاهی نیز به عمق چهار متر می رسد . شاخ و برگ این نبات با گسترش زیادی که دارد به صورت درختچه ای درآمده مانع جریان آب می شود چون شاخ و برگ این گیاه زیاد بزرگ می شود به همین جهت بایستی شاخه های اضافی جهت تعلیف چیده شود .برای مناطقی که خاک های شور و حدود ۲۰۰ میلی متر بارندگی دارند باز کاشت نهال های ۳ تا ۴ ماهه آن امکان پذیر می باشد . گیاهی است مقاوم به سرما و گرما و حرارت های ۱۵ تا ۴۰ سانتی گراد را تحمل می کند و کم و بیش در اکثر نقاط کشور وجود دارد .گونه این گیاه به نام های A.Halimus , A.Leucoclada و A.Canescens مورد تغذیه شتر قرار می گیرد .

۵ـ علف پشمکی Bromus

گیاهی است با برگ های باریک و آویزان، که دارای ریشه نسبتاً عمیقی است و در مقابل خشکی و گرما مقاوم می باشد و به همین جهت نیز قادر است در تابستان گرم به رشد ونمو خود ادامه دهد. گیاهان این جنس را در اوایل رشد می توان به وسیله برگ های بلند و باریک و کرکدار آن که به طور محسوسی در جهت عقربه های ساعت پیچ خورده است شناخت و چنانچه نشاء های جوان را به آرامی و با دقت از خاک خارج نمائیم معمولاً دانه به قاعده ساقه چسبیده است . کشت مخلوط آن با یونجه به علت خوش خوراکی ویژه ای که دارد بسیار مناسب است .شترها بر انواع مختلف این گیاه تغذیه می نمایند .

۶ـ خورنال Cenchus Spp

گونه ای است چمنی، انبوه و کلاف مانند و مخصوص مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است که پراکندگی جغرافیایی آن زیاد می باشد . این گیاه با آب و هوای مختلف تطابق دارد ولی در مقابل سرما حساس می باشد و کیفیت خوش خوراکی آن خوب است و به علت جوانه زدن آسان و رشد سریع در مقابل چرای مفرط مقاوم است .گونه های مختلف این گیاه که شتر از آنها تغذیه می کند عبارتند از C.Bifiorus و C.Ciliaris و C.Setigerus و C.Citearis . این گیاه در مناطق خیلی گرم ایران از خوزستان تا بلوچستان دیده می شود . درخوزستان و جنوب فارس گونه C.Ciliaris فقط در دامنه های سنگلاخی و صخره ای تا ارتفاعات ۸۰۰ متر دیده می شود . در حالی که در بلوچستان به طور فراوان به صورت توده هائی در زمین های مسطح شنی یافت می گردد . این گیاه مناسب ترین گونه جهت احداث مراتع مصنوعی دائمی آبیاری شده و یا بدون آبیاری در جنوب ایران بویژه بلوچستان و نواحی گرم خوزستان و فارس ،که کمتر از ۲۵۰ میلیمتر بارندگی دارد ، می باشد .

۷ـ چبر POA Spp

چبر گیاهی است چندین ساله و از تیره گرامینه . این گیاه به علت داشتن پیازهائی در قسمت های زیر زمینی بخوبی می تواند زمستان های سخت را به سر برده و در اوایل بهار به رشد و نمو خود ادامه دهد . چبر دارای گونه های متعددی است . این نبات علوفه ای به انگلیسی موسوم به Blue grass و به علت غنی بودن مواد غذائی اهمیت ویژه ای دارد که به عنوان علوفه سبز جهت چراگاه مورد استفاده قرار می گیرد . برخی از گونه های علوفه ای چبر دارای خوش خوراکی خاص و ارزش تغذیه ای مناسبی می باشد. این گیاه در اکثر مناطق کشور پراکنده است . دو گونه از این گیاه به نام های P.Buibosa و P.Sinaica که در منطقه مدیترانه می رویند مورد استفاده شتر قرار می گیرند .

۸ ـ علف شور Salsola rigida

گیاهی خثبی است از خانواده کنوپودیانه با قاعده چوبی و قوی و ساقه های کاملاً راست که در قاعده گسترده می باشد . این گیاه دارای برگ های باریک، ریز و فشرده ای است که مدت زیادی از سال را رشد نموده و در پاییز بارور می گردد . علف شور گیاهی است خوش خوراک که همیشه مورد چرای مفرط قرار می گیرد و بعلت نرسیدن به مرحله دانه دهی ازدیاد طبیعی آن به سختی امکان پذیر است .علف شور به میزان فراوان در جنوب غربی تهران و هم چنین در شمال غربی و جنوب ایران و در استان سیستان و بلوچستان و هرمزگان و خراسان به چشم می خورد، این نوع علف شور نیز مانند S.Vermiculata واقع در کویرهای سوریه و هم چنین سایر گونه های دائمی آن ، در اراضی شور به عمل نمی آید. این گیاه یکی از بهترین گیاهانی است که در مناطق غیر شور ولی کم باران می تواند کاشته شود. انواع علف شور خود را با خاک های فقیر و خاک های جلگه ای دشت نخورده وفق داده ، در خاک های حاصلخیز نواحی نیمه جلگه ای نیز رشد می نماید .گونه های دیگری از این گیاه که مورد تغذیه شتر قرار می گیرد عبارتند از S.Foetida ، S.Kali ، S.Spionsa و S.Vermiculata .

---