تب مالاریایی

بیماری مالاریا مهم‌ترین بیماری انگلی بشر است که حدود ۳ میلیارد نفر از جمعیت جهان را تهدید می‌کند.
این بیماری در کشورهای غربی ریشه‌کن شده، ولی در بیش از ۱۰۰ کشور گرمسیری جهان …

بیماری مالاریا مهم‌ترین بیماری انگلی بشر است که حدود ۳ میلیارد نفر از جمعیت جهان را تهدید می‌کند.

این بیماری در کشورهای غربی ریشه‌کن شده، ولی در بیش از ۱۰۰ کشور گرمسیری جهان شیوع دارد که کشور ما نیز در زمره آنهاست. در قرن حاضر موضوع مهم در مورد این بیماری مقاوم شدن انگل بیماری‌زا به داروهای ضدانگل قدیمی و مقاوم شدن پشه آنوفل به حشره‌کش‌هاست.

شروع بیماری مالاریا با گزش پشه آنوفل است. پشه آنوفل ماده شب‌ها خونخواری می‌کند و حین خونخواری از بزاق خود، انگل‌های مالاریا را به داخل خون انسان تزریق می‌نماید. این انگل‌ها وارد سلول‌های کبد می‌شوند و شروع به تکثیر سریع می‌کنند، به طوری که از هر یک انگل وارد شده حدود ۱۰ هزار انگل تولید می‌شود. سپس این انگل‌ها سلول‌های کبدی را پاره می‌کنند و وارد خون می‌شوند تا به گلبول‌های سرخ حمله‌ور شده و وارد آنها شوند و در آنجا تکثیر کنند. انگل مالاریا پس از ورود به گلبول قرمز از هموگلوبین استفاده و تولید مثل می‌کند و پس از ۲ تا ۳ روز تمام هموگلوبین مصرف شده و گلبول قرمز پر از انگل می‌شود. سپس انگل‌ها گلبول‌های قرمز را پاره می‌کنند و به گلبول‌های دیگر وارد می‌شوند. به این ترتیب تعداد انگل‌ها در خون بیشتر و بیشتر می‌شود.

زمانی که تعداد انگل مالاریا از حد خاصی بالاتر رود، بیمار دچار تب می‌شود. شروع تب همزمان با پاره شدن گلبول‌هاست و پس ازآن که ‌ انگل‌ها وارد گلبول‌های تازه می‌شوند، تب قطع می‌شود و این سیکل هر ۲ یا ۳ روز تکرار می‌شود؛ یعنی بیمار ۲ روز تب ندارد و روز سوم تب می‌کند. به این ترتیب ۲ مشکل اساسی در بیماری مالاریا وجود دارد؛ یکی ایجاد کم‌خونی شدید به دلیل استفاده انگل از هموگلوبین خون و دومی تب‌های دوره‌ای است که گاهی حرارت بدن تا بالای ۴۰ درجه می‌رسد و بدن بیمار را عملا از کار می‌اندازد.

زندگی انگل مالاریا دو مرحله‌ای است. به این ترتیب که با گزش پشه آنوفل ماده انگل‌های مالاریا از انسان به روده پشه وارد و آنجا تولید مثل کرده وسپس تکثیر و وارد غدد بزاقی پشه می‌شوند و منتظر می‌مانند تا در خونخواری‌های بعدی به افراد سالم منتقل شوند و دوره جدید زندگی را آغاز کنند. دمای محیط، عامل مهمی در انتشار مالاریاست زیرا در هوای گرم انگل‌هایی که وارد بدن پشه آنوفل می‌شوند، سریعا تولید مثل کرده و آماده سرایت به افراد سالم می‌شوند؛اما در هوای خنک مدت زیادی تولید مثل انگل در بدن پشه به طول می‌انجامد و در این مدت طولانی بسیاری از پشه‌ها که عمر کوتاهی دارند، از بین می‌روند و چرخه انتقال مالاریا قطع می‌شود.

انواع مختلفی از انگل مالاریا وجود دارند که برخی بیماری خفیف و برخی بیماری بسیار شدید ایجاد می‌کنند، هفته آینده در مورد علائم بیماری و درمان آن توضیح خواهیم داد.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی