ملاحظاتی درباره دارو درمانی و افسردگی

اگر شما افسرده هستید در تمركز یا تصمیم گیری مشكل خواهید داشت دوستان شما در مورد حساسیت زیاد از حد یا گریه فراوانتان با شما صحبت می كنند, وقتی در حال افسردگی قرار دارید, احساس درماندگی و ناامیدی حالتی معمول برای شما خواهد بود وگویی در یك سالن تاریك گیر افتاده و قادر به خروج از آن نیستید

● آیا قرار است به خاطر افسردگی درمان دارویی دریافت كنید؟

شاید مشاور یا روانپزشك شما دارو درمانی را برای شما در نظر بگیرد و شما بر اساس آنچه كه شنیده ایده و یا تجارب دوستان و اعضای خانواده در شگفت باشید كه چگونه داروها می توانند برایتان مفید باشند. این بروشور جهت پاسخگویی به بسیاری از سئوالات مكرر در مورد ضد افسردگی ها تهیه شده است. ما امیدواریم كه این بروشور نقطه شروع خوبی برای بحث های كامل تر وعمیق تر با مشاور و یا روان پزشك شما در مورد داروهای ضد افسردگی باشد. اگر بخواهید اطلاعات بیشتری در مورد دارو درمانی بدست آورید، با یك روان پزشك مشاوره كنید. روانپزشك یك متخصص در طب است كه در مورد تشخیص و درمان مشكلات عاطفی و روانی آموزش دیده است. روانپزشك به طور ویژه برای درمان دارویی افسردگی آموزش می بیند.

● افسردگی قابل درمان است

▪ سوال های اصلی درباره ضد افسردگی ها

۱) نشانه هایی از افسردگی كه درمان آنها مستلزم مصرف داروست، كدامند؟

اغلب ما در مواردی دلسرد یا غمگین می شویم. این بروشور درباره نوع متفاوتی از افسردگی تهیه شده است. اگر شما این نوع افسردگی را داشته باشید احساس غم، تحریك پذیری و افسردگی در طول روز و برای چند هفته یا ماه را تجربه خواهید كرد. افراد یا فعالیتهایی كه معمولاً برای شما لذت بخش بودند، دیگر اینگونه نخواهند بود. شاید ادامه درس و كلاس را متوقف و در تمام مدت احساس خستگی بكنید. اشتهای شما افزایش یا كاهش می یابد و وزنتان اضافه یا كم می گردد. بی خوابی دو روزه، خواب در تمام روز یا میل به "ماندن در رختخواب" در مواردی برای همه ما پیش می آید. اما اگر مشكلات برای چند هفته اتفاق بیافتند نشان دهنده یك مشكل جدی خواهند بود.

اگر شما افسرده هستید در تمركز یا تصمیم گیری مشكل خواهید داشت. دوستان شما در مورد حساسیت زیاد از حد یا گریه فراوانتان با شما صحبت می كنند، وقتی در حال افسردگی قرار دارید، احساس درماندگی و ناامیدی حالتی معمول برای شما خواهد بود وگویی در یك سالن تاریك گیر افتاده و قادر به خروج از آن نیستید. دیگران ممكن است متوجه عدم علاقه شما به انجام مسئولیت ها یا رسیدگی به ظاهر شخصی تان شوند. ممكن است در مورد مرگ و حتی خودكشی به اندازه زیادی فكر كرده باشید. اینها علایم افسردگی شدید هستند.

● نشانه های افسردگی

▪ خلق افسرده و غمگین

▪ تغییر در اشتها

▪ افكار خودكشی

▪ مشكلات خواب

▪ فقدان تمركز

۲) آیا افسردگی نشان دهنده "ضعف" شخصی است؟

افسردگی یكی از نگرانی های شایع دانشجویی است كه به مراكز مشاوره دانشجویی مراجعه می كنند. افسردگی نشانه ضعف شخصی نیست. آبراهام لینكلن، ملكه ویكتوریا و وینستون چرچیل فقط نمونه هایی از افراد سرشناس تاریخ هستند كه دچار افسردگی بوده اند. افسردگی وضعیتی نیست كه با خواست یا آرزوی شما، از بین برود. افراد دچار افسردگی نباید فقط از خود انتظار بهبودی داشته باشند. بدون درمان، علایم افسردگی تداوم یافته و یا حتی بدتر می گردد. با شروع درمان شما در عرض ۳ تا ۶ هفته بهبودی معنی داری را تجربه خواهید كرد. شما تنها نیستید. بسیاری از دانشجویان دانشگاه افسردگی را تجربه می كنند.

۳) آیا بدون دارو نمی توانم احساس بهتری داشته باشم؟ آیا سایر افراد (مبتلا به افسردگی) نمی توانند بدون مصرف دارو بهبودی پیدا كنند؟

در نهایت، حتی بدون درمان نیز عده ای احساس بهبودی می كنند. متاسفانه "این احساس بهبودی" فقط یكی دو سال طول می كشد و در صورت عدم درمان افسردگی ممكن است بدتر شده و در توانایی شما در مطالعه، كار و لذت بردن از روابط ایجاد اختلال كند. وقتی خطر خودكشی در بین باشد افسردگی می تواند به یك بیماری تهدید كنندهٔ زندگی تبدیل شود. داروها هیچ چیز را "تثبیت" نمی كنند. ولی به بهبود خلق و كاركرد شما كمك می كنند طوری كه بتوانید شروع به كار با سایر مشكلات بنمایید.

۴) چگونه یك داروی ضد افسردگی اثر خود را اعمال می كند؟

افسردگی نوعی بیماری است كه در آن عوامل مختلفی از قبیل ژنتیك، تغییرات شیمیایی در بدن و حوادث خارجی می توانند نقش مهمی داشته باشند. تحقیقات نشان می دهند كه افسردگی می تواند با تغییرات در كاركرد شیمیایی مغزـ یعنی ناقلهای عصبی ـ در ارتباط باشد، تحقیقات فعلی بر روی نظامهای سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین متمركز شده اند. عوامل ژنتیك معین و تغییرات در هورمونهای بدن نیز در بعضی از وضعیتهای افسردگی دارای نقش هستند. تغییرات زیست شناختی پیچیده فوق می تواند تغییراتی عمیق در خلق و رفتار شما داشته باشد. فرض می شود كه ضد افسردگی ها عدم تعادل شیمیایی موجود در بیماری های افسردگی را اصلاح می كنند.

۵) آزمایش خونی برای افسردگی وجود دارد؟

تشخیص افسردگی مبتنی بر مجموعه ای از علایم و نشانه های شاخص است كه حالت خلقی شما و الگوهای تفكر و سلامتی جسمانی را تحت تاثیر قرار می دهند. تا به امروز، آزمایش خونی كه بتواند تشخیص افسردگی را تایید یا رد كند، وجود ندارد.

۶) چه زمانی باید از قرصهای ضد افسردگی استفاده كنم؟

شما و درمانگر متخصص تان بعد از شروع دارو درمانی جهت ارزیابی تغییرات و یا عوارض دارو ونیز ارزیابی چگونگی اثر دارو بر شما، همدیگر را به طور منظم ملاقات خواهید كرد. بطور مشخص داروهای ضد افسردگی برای مدت ۸ الی ۱۲ ماه و حتی بیشتر باید مصرف شوند. اگر چه به هنگام احساس بهبود تمایل به قطع درمان وجود دارد ولی تداوم درمان تا زمانی كه پزشكتان متقاعد به درمان افسردگی گردد، اهمیت فراوان دارد. قطع زودرس داروها موجب برگشت نشانه های اولیه خواهد شد. ممكن است از شما خواسته شود كه بصورت تدریجی داروها را كاهش دهید.قطع تدریجی به ویژه در مورد بعضی از داروها به بدن شما اجازه سازگار شدن را می دهد.

۷)اگر مصرف داروها را قطع كنم آیا افسردگی دوباره عود خواهد كرد؟

در اغلب موارد، افسردگی یك بیماری است كه توسط داروها و مشاوره به خوبی درمان می شود. اما در صورت قطع درمان احتمال برگشت دوباره افسردگی وجود دارد. تداوم دارو یا روان درمانی تا مدت زمان پیشنهادشده، توسط متخصصین این احتمال را به حداقل می رساند. در موارد بسیار كمی، متاسفانه بعد از كامل شدن دورهٔ درمان باز هم عود می كند. شناخت علایم یك دوره جدید افسردگی و اقدام به موقع برای درمان در این رابطه بسیار مهم هستند.

۸)آیا این داروها اعتیاد آورند؟ آیا احساس افزایش نیرو خواهم داشت؟

داروهای امروزی برای درمان افسردگی اعتیاد آور نیستند. اعتیاد دارویی به مصرف مقادیر بیشتر دارو به صورت فزاینده اشاره دارد. گر چه بعضی از داروهای مورد استفاده در درمان اشكال نامعمول افسردگی می توانند كیفیت اعتیاد آور داشته باشند، اما آنها داروهای استاندارد ضد افسردگی نیستند و بنابراین موضوع این بروشور نمی باشند. گر چه ضد افسردگی ها اعتیاد آور نیستند ولی شاید بعضی از نشانه ها را تجربه كنید كه در نتیجه آن این احساس به شما دست بدهد كه نكند به دارو وابسته می شوید.

در آغاز درمان، داروهای ضد افسردگی می توانند احساس غیر معمولی از انرژی، به ویژه در مقایسه با حالت قبلی در شما ایجاد كنند. مانند هر نوع داروی دیگر، ضدافسردگی ها نیز عوارض جانبی بالقوه را دارا هستند. احساس وابستگی یا مسمومیت نشان دهنده واكنش غیر معمول به داروها، تعامل دارویی دیگر با الكل یا سایر عوارض جانبی ناخواسته می باشد. همچنین، بعضی از بیماران افسرده ـ شیدا در پاسخ به این داروها ممكن است حالت ناخواسته نشئه را تجربه كنند. اگر این مشكلات را تجربه می كنید سریعاً با روان پزشك تماس بگیرید. ضد افسردگی ها اعتیاد آور نیستند.

۹) آیا داروها شخصیت مرا تغییر می دهند؟

دارو كلیت شخصی، ویژگی های شخصیتی منحصر به فرد یا پیشامدهای زندگی شما را تغییر نمی دهند. هدف درمان با ضد افسردگی ها فراهم كردن شرایط برای ایجاد تغییرات مثبت در حالت خلقی و الگوهای فكری شماست. داروهای ضد افسردگی به مردم كمك می كنند تا تمام هیجان های انسانی را بدون احساس فشار و سختی، تجربه نمایند. گر چه این تغییرات مثبت شبیه تغییرات شخصیتی هستند، اما در واقع آنها نشان می دهند كه شما در حال بدست آوردن توانایی واكنش به مردم وموقعیتها به شیوهٔ غیر افسرده وار هستید. در مواردی داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی موقتی را سبب می شوند كه شبیه به تغییرات منفی شخصیت می باشند. بطور ویژه حساسیت عاطفی یا تنشی را كه قبل از شروع دارو درمانی داشتید، ممكن است احساس نكنید. در مواردی كه این حالت ایجاد شده و شما را مشوش می سازند، در طرح آن با مشاور یا روانپزشك خود تعلل نكنید جهت آموزش در مورد عوارض جانبی این داروها به سوال ۱۲ این بروشور توجه كنید.

۱۰) قبل از تجویز دارو، دكتر چه چیزی ممكن است از من بخواهد؟

اولین گام طرح نشانه های افسردگی با روان پزشك است. روان پزشك ممكن است همان سوالاتی را كه متخصصین قبلی (مثلاً مشاور) از شما پرسیده بود، دوباره بپرسد. گر چه این تكرار برای شما ممكن است ناكام كننده تلقی شود ولی در ذهن داشته باشید كه پزشك شما این سوالات را جهت شناخت كامل نشانه ها، سابقه طبی، داورهای قبلی و احتمال مصرف مواد یا الكل مجدداً تكرار می كند. مطرح كردن موضوع حاملگی و یا روش های كنترل (پیشگیری از حاملگی) نیز حائز اهمیت است زیرا داروها ممكن است برای جنین یا نوزاد خطرناك باشد. از آنجا كه بعضی از داروها به مانند سایر وضعیتهای طبی می توانند علایم افسردگی ایجاد كنند، ممكن است جهت ارزیابی جسمی كامل و تستهای آزمایشگاهی به یك پزشك دیگر نیز ارجاع داده شوید.

ترجمه: مجید محمود علیلو,كارشناس دفتر مركزی مشاوره وزارت علوم, تحقیقات و فناوری و همكار مركز مشاوره دانشگاه تهران

---