تاثیر تغذیه بر درد زانو

توصیه های تغذیه ای دکتر تیرنگ نیستانی به آنهایی که زانودرد امان شان را بریده

زانودرد از آن بیماری‌هایی است که با پا گذاشتن توی سن، خودش را نشان می‌دهد و در بعضی‌ها آن قدر شدید می‌شود که امکان حرکت را هم می‌گیرد. برای زانو درد هم مثل همه بیماری‌های دیگر، درمان‌های سنتی و توصیه‌های تغذیه‌ای عامیانه‌ای وجود دارد؛ مثلا می‌گویند خوردن پاچه گوسفند و آب قلم در کاهش زانو درد موثر است و خیلی‌ها بیش از اینکه به توصیه پزشکان توجه کنند، به تأثیر شفابخش این غذاها اعتقاد دارند. در این گزارش می‌خواهیم صحت و سقم تأثیر غذاها را بر این درد شایع بررسی کنیم و ببینیم که آیا می‌شود به مردم توصیه کرد برای تسکین زانودردشان، مثلا سویا و ماهی بخورند یا نه....

تأثیر تغذیه در درمان بسیاری از بیماری‌ها را نمی‌شود، انکار کرد ولی همه می‌دانیم که تنها تغذیه اصولی می‌تواند این اثر را داشته باشد. دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی درباره رابطه میان تغذیه و زانو درد می‌گوید: «این اصطلاح زانو درد که می‌گوییم از نظر آسیب‌شناسی می‌تواند متفاوت باشد و هرنوع از آن، درمان و رژیم غذایی خاص خودش را دارد. بعضی از زانودردها به دلیل آسیب بافت‌های نرم است؛ مثل آسیب دیدگی تاندون‌ها در صدمات ورزشی ولی گروه دیگری از زانودردها برمی‌گردد به آسیب بافت‌های سخت مثل التهاب مفصلی یا عارضه استخوانی یا ساییدگی مفاصل زانو یا ران. پس بسته به پاتولوژی مساله، درمان زانو درد و رژیم غذایی مربوط به آن متفاوت است.»

● درباره یک مکمل شایع: گلوکوزآمین‌

این طور که دکتر نیستانی می‌گوید، در مورد آسیب بافت نرم (مثل ضربه) در صورتی که یک آسیب خیلی جدی (مانند پارگی تاندون یا نرمی غضروف) رخ نداده باشد، احتیاج به درمان دارویی یا غذایی خاصی نیست و با کمپرس گرم و مسکن‌های معمولی خوب می‌شود ولی در مورد دردهای ماندگار زانو که محدود کننده فعالیت و مشکل ساز برای حرکت‌اند باید درمان‌های جدی تری در نظر گرفت: «معمولا برای بیمارانی که غضروف‌های ناحیه مفصل‌شان دچار مشکل شده، پزشکان مکمل‌های غذایی تجویز می‌کنند که یکی از رایج‌ترین این مکمل‌ها گلوکوزآمین است.گلوکوزآمین یک قندآمین دار است که به صورت طبیعی هم در بدن ساخته می‌شود. آزمایش‌های مختلف نشان داده که این قند، در غضروف سازی نقش دارد و حتی شواهد حاکی از آن است که این ماده می‌تواند خاصیت ضد التهابی داشته باشد. البته درباره میزان تأثیرگذاری این قند روی درمان زانو درد مطالعات مختلف انجام شده است اما قدر مسلم اینکه مصرف مکمل گلوکوزآمین تقریبا تنها درمان بی‌خطر بوده و روی بعضی از بیماران هم جواب داده است.»

● خوردن پاچه دوای درد زانوست؟!

بعضی غذاها از دیدگاه اکثریت مردم غذاهای موثری در تسکین زانو درد هستند. دکتر نیستانی می‌گوید: «عده‌ای فکر می‌کنند اگر پاچه گوسفند بخورند، زانو درد و پادردشان خوب می‌شود اما این تصور غلطی است که فکر کنیم هر عضوی از بدن حیوان را که بخوریم، عین به عین و قرینه همان عضو را در بدن ما ترمیم می‌کند! پس با این حساب، مغز گوسفند را باید افراد کودن بخورند و زبان‌اش را هم آنهایی که مشکل تکلم دارند! ولی نه آن باعث بالارفتن ضریب هوشی می‌شود و نه این باعث درمان لکنت. واقعیت این است که پاچه از پروتئینی به نام ژلاتین تشکیل شده که تازه از نظر ترکیبی هم جزو پروتئین‌های مرغوب نیست و حتی اگر بگوییم پاچه را به خاطر پروتئین‌اش مصرف می‌کنند باز هم می‌توانیم به پروتئین‌های مفیدتری مانند مرغ و گوشت قرمز اشاره کنیم چون در حقیقت همه این پروتئین‌هایی که همراه غذا مصرف می‌کنیم در روده به اسیدآمینه تجزیه می‌شوند تا بدن پروتئین موردنیاز خودش را از اینها بسازد و یعنی چه ما گوشت بخوریم یا پاچه، اتفاق یکسانی در روده‌ها می‌افتد و ماده یکسانی برای بدن ساخته می‌شود.

ضمن اینکه پاچه معمولا در یک وعده اصلی مصرف می‌شود؛ همراه با مقدار زیادی آب که در آن، نان می‌ریزند و به صورت کالری اضافه وارد بدن می‌شود و در صورت تکرار می‌تواند موجب اضافه وزن و در نتیجه فشار بیشتر روی زانوی معیوب شود.» در زمینه مصرف خوراکی‌هایی مانند سویا هم نظرات مختلفی وجود دارد اما چیزی که دکتر نیستانی می‌گوید این است: «فیتواستروژن‌هایی که در سویا وجود دارد، استروژن گیاهی است و می‌تواند به درمان بعضی مشکلات زانو کمک کند. مصرف ماهی هم به دلیل داشتن امگا ۳ توصیه می‌شود چون اسیدهای چرب ویژگی ضدالتهابی دارند و در کاهش درد زانو موثر هستند. میوه‌ها هم به دلیل داشتن آنتی اکسیدان بسیار مفیدند.» البته دکتر نیستانی تأکید می‌کند که همه این مواد در صورتی نافع و موثرند که بیمار اضافه وزن نداشته باشد چون در آن صورت هیچ دارو و درمانی فایده نخواهد داشت، البته قبل از کاهش وزن اضافه.

● اضافه وزن‌تان را درمان کنید تا زانودردتان کمتر شود

در مورد بیمارانی که دچار آسیب‌های بافت سخت‌اند، برای مثال، ساییدگی مفصل زانو دارند هیچ رژیم غذایی یا درمان خاصی چندان موثر نیست. به گفته دکتر نیستانی، تنها راهی که این افراد دارند، کاهش وزن است تا حداقل فشاری که به مفصل معیوب وارد می‌شود پایین بیاید: «باورهای غلطی در این زمینه وجود دارد. برای مثال، اگر کسی که ساییدگی مفصل زانو دارد، روزی ۲ کیلو ماست بخورد که منبع کلسیم قلمداد می‌شود، هیچ فایده‌ای نخواهد داشت؛ جز اینکه با دریافت کالری اضافه، چاق‌تر شده و مشکل زانویش را تشدید می‌کند و متأسفانه بعضی‌ها خیال می‌کنند لبنیات و شیر کالری ندارد و هرقدر بخورند، چاق نمی‌شوند! بعضی‌ها در حد افراط سویا می‌خورند (به خصوص این سویاهای خشک که به عنوان تنقلات در آجیل‌فروشی‌ها عرضه می‌شوند و با آب‌لیمو، نمک و گلپر خوش خوراک شده‌اند) در حالی که این مواد اگر به صورت جایگزین تنقلات دیگر مصرف شوند، مفیدند ولی اگر به تنقلات و غذای روزانه اضافه شوند، باز مشکل چاقی را به همراه خواهند داشت.

در مورد این افراد، تنها راه علاج موثر کاهش وزن است و به کمک تغذیه مناسب و متعادل بدون افراط و تفریط می‌تواند وزن آنها را متعادل کند.» دکتر نیستانی تأکید می‌کند که چون زانو درد باعث کم تحرکی این افراد می‌شود، کمتر کالری می‌سوزانند و در ضمن چون تحرک‌شان کم است، حوصله‌شان سر می‌رود و میل‌شان به خوردن بیشتر می‌شود و درنتیجه باز هم چاق‌تر می‌شوند و این سیکل معیوب به این ترتیب ادامه پیدا می‌کند. او به افرادی که مشکل زانو درد دارند، توصیه می‌کند که ورزش‌های مفید و متناسب با وضعیت‌شان انجام دهند و از این طریق ماهیچه‌های ران و ساق پای‌شان را تقویت کنند تا درد زانوی‌شان کاهش پیدا کند.

سارا ‌هاشمی‌نیک