سوریه به چه قیمتی میانجی گر اروپا و ایران خواهد شد

نیکولا سارکوزی, رئیس جمهور فرانسه, که یک هفته پیش ریاست اتحادیه اروپا را بر عهده گرفته برای حل بحران هسته­ای ایران خواستار کمک سوریه شده است بشار اسد, رئیس جمهور سوریه, در این باره گفت « من از ایرانی­ها می خواهم سند محکمی ارائه کنند تا ثابت کند آنها به دنبال تولید سلاح هسته­ای نیستند »

سفر بشار اسد به پاریس تنها به عادی­سازی و گسترش روابط با فرانسه خلاصه نشده است. این بار نیکولا سارکوزی که میزبان ۴۳ کشور جهان از جمله بشار اسد به مناسبت آغاز به کار اتحادیه اروپا – مدیترانه و روز ملی فرانسه است و علاوه بر آن یک هفته پیش ریاست اتحادیه اروپا را نیز بر عهده گرفته علاوه بر عادی سازی روابط با فرانسه برای حل بحران هسته­ای ایران خواستار کمک سوریه نیز شده است.

این موضوعی است که بشار اسد رئیس جمهوری سوریه خود در مصاحبه­هایش در فرانسه به آن اشاره کرده است. به گفته بشار اسد سارکوزی از وی خواسته در موضوع هسته‌ای ایران میانجی‌گری کند.

بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی ب اف ام در پاسخ به پرسشی درباره این که آیا وی حاضر است در موضوع هسته‌ای ایران که این کشور را با اتحادیه اروپا و امریکا رو در رو قرار داده است، میانجیگری کند، گفت:« حتما و این مطلبی است که نیکولا سارکوزی، رئیس جمهوری فرانسه از وی خواسته است. اما برای این منظور و کسب موفقیت باید دقیق و صریح بود. به همین دلیل باید چارچوب کار مشخص باشد و چارچوب موجود توافق نامه­ها، قوانین و مقررات بین المللی است. »

بشار اسد همچنین گفت:« در مورد برنامه هسته­ای ایران نیز قوانین بین المللی وجود دارد که به تمام کشورها این حق را می دهد از رآکتور هسته­ای غیرنظامی برخوردار شوند و برای رسیدن به این هدف می توانند به تولید سوخت مورد نیاز رآکتور بپردازند. »

وی در گفت و گوی دیگری با رادیو فرانسه هر گونه اقدام نظامی علیه ایران را به شدت رد کرد و گف: «اقدام نظامی علیه ایران برای جهان، پرهزینه خواهد بود و آمریکا و اسرائیل، بهای چنین حمله­ای را خواهند پرداخت. به اعتقاد من عواقب چنین حمله­ای سال­ها و شاید ده­ها سال ادامه داشته باشد.»

بشار اسد در ادامه افزود:« به دنبال درخواست نیکولا سارکوزی، رئیس جمهوری فرانسه با طرف ایرانی دیدار خواهد کرد تا به حل مناقشه هسته ای کمک کند. من از ایرانی­ها خواهم خواست سند محکمی که ثابت کند به دنبال تولید سلاح هسته­ای نیستند، ارائه دهند. »

اسد همچنین تاکید کرد، این نخستین بار است که از ما می خواهند نقشی به عهده بگیریم، تا کنون از ما تنها نظرمان خواسته می شد.

رئیس جمهور سوریه گفت:« هر کشوری مطابق حقوق بین الملل، حق دسترسی به انرژی هسته ای و تولید سوخت هسته ای را دارد. اما آنها ( غربی­ها ) نمی خواهند ایران این کار را انجام دهد که این خلاف حقوق بین­الملل است. چرا باید ایران از انجام این کار نهی شود؟ »

در همین حال حسین شریعتمداری مدیر مسئول روزنامه کیهان در گفت‌وگو با شماره روز دوشنبه روزنامه الشرق الاوسط چاپ لندن در پاسخ به سوالی درباره درخواست نیکولا سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه از بشار اسد همتای سوری وی در نشست اتحادیه اروپا - مدیترانه در پاریس برای میانجی‌گری درباره پرونده هسته‌ای ایران گفت:« ما موضع خود را به طور مستقیم با غرب اعلام می‌کنیم اما اگر بشار اسد می‌خواهد مواضع اعلام شده ما را تکرار کند هیچ مانعی وجود ندارد. »

● سوریه وارد بازی می­شود؟

تنش­های ایران و غرب طی ماه­های اخیر به شدت افزایش یافته است. اوج­گیری تنش­ها زمانی آغاز شد که شائول موفاز وزیر مسکن اسرائیل تهدید کرد، فعالیت­های هسته­ای ایران را هر طور شده حتی به قوه زور باید متوقف کرد.

هم­زمان با اظهارات وی نیروی هوایی اسرائیل مانور نظامی مشترکی را در سواحل دریای مدیترانه به کمک یونانی­ها انجام داد که هدف از آن، آزمایش مسافت­های بالای ۱۵۰۰ کیلومتر و نحوه سوخت­گیری در چنین مسافتی بود. از آنجا که فاصله اسرائیل تا تاسیسات هسته­ای نطنز در حدود ۱۵۰۰ کیلومتر است از این رو نتیجه­گیری شد که مانور نظامی اسرائیل در راستای تهدید علیه ایران صورت گرفته است.

در مقابل ایران نیز علیه اسرائیل و پس از آن ایالات متحده آمریکا موضع گرفت و اعلام کرد، هر گونه حمله نظامی به خاکش را به شدت پاسخ خواهد داد. ایران همچنین تهدید کرد، تنگه هرمز را که نزدیک به ۴۰ درصد انرژی جهان از آن می­گذرد و شریان اقتصادی جهان محسوب می­شود را خواهد بست. ایران سه بار این تهدید را تکرار کرد. پس از مدت کوتاهی ایالات متحده آمریکا اعلام کرد، قصد دارد با هدف مهار تهدید ایران مبنی بر بستن تنگه هرمز مانور نظامی دریایی را با حضور دو ناو آمریکایی و با مشارکت دو ناو بریتانیایی و ناوهای بحرینی برگزار کند.

بلافاصله پس از آن ایران مانور نظامی خود را در آب­های خلیج فارس انجام داد و پنج موشک جدید را به آزمایش کرد که با واکنش غرب نیز مواجه شد. اروپا و آمریکا آزمایش موشکی ایران را تهدید امنیتی تلقی کردند و نگرانی­های خود را نیز به هیچ عنوان پنهان نکردند. این روند را گفتیم تا نشان دهیم در روزهای اخیر تا چه اندازه نگرانی­های ایران و غرب از هم بالا رفته است.

از سوی دیگر اگر به متحدان استراتژیک ایران بنگریم، می­بینیم که سوریه متحد اصلی ایران بوده است. وی اکنون به فرانسه رفته تا ضمن عادی­سازی روابط با آن کشور و بهتر است بگوییم اتحادیه اروپا صفحه تازه­ای در روابط دیپلماتیکش با دنیا بگشاید. پر واضح است که سوریه با اروپا و به ویژه فرانسه بر سر لبنان دست به یک معامله بزرگ زد. زمینه برقراری آرامش در لبنان را مهیا کرد تا در مقابل از امتیازهای غرب بهره ببرد.

اگر به وضعیت کنونی سوریه در منطقه و جهان نگاهی بیاندازیم، حقایق تازه­ای را برداشت می­کنیم. سوریه با اسرائیل در حال مذاکره است و اسرائیل در برابر بازگرداندن بلندی­های جولان خواستار قطع همکاری­های نزدیک سوریه با ایران و پایان دادن به حمایت­هایش از حماس و حزب­الله است. بلندی­های جولان برای سوریه بسیار مهم است و پس گرفتن آن به اندازه­ای برای سوریه حیاتی است که می­تواند در نهایت قدرت تازه­ای را در عرصه منطقه­ای و عربی برای آن به وجود آورد.

پیش از این به نقل از هفته­نامه اشپیگل که آن هم از مقام­های امنیتی آلمان نقل کرده بود، آوردیم که غربی­ها به اسناد تازه­ای دست یافته­اند که نشان می­دهد، نیروگاه هسته­ای که توسط اسرائیل بمباران شده بود، محلی برای استفاده فعالیت­های هسته­ای ایران و کره شمالی نیز بوده است. آن مجله در ادامه می­افزاید، سوریه در صدد است که حمایت­های خود را از فعالیت­های هسته­ای ایران قطع کند.

شاید به راحتی بگوییم، این موضوع دروغ است. اما نباید فراموش کنیم در دنیای دیپلماسی ابزار فشار با هر چیزی ممکن است حتی اگر آن ابزار بر اخبار دروغ مبتنی باشد. در وضعیت فعلی سوریه بر سر لبنان با اروپا کنار آمده و توانسته ضمن آشتی با اروپا امتیازهای تازه­ای نیز به دست آورد. از این رو به هیچ وجه تمایل ندارد که پرونده تازه­ای علیهش گشوده شود و هر آنچه به دست آورده است را از دست دهد. به ویژه این که به پیشبرد مذاکرات صلح با اسرائیل بسیار امیدوار است و در عین حال خصومت آمریکا با خود را نیز به خوبی می­بیند.

این نکته­ای است که اروپایی­ها به خوبی از آن آگاهند. به همین دلیل است که سارکوزی از بشار اسد می­خواهد در پرونده هسته­ای ایران وساطت کند. وساطتی که طبیعتا با چگونگی بهبودی روابط با آن ارتباط مستقیم دارد.

در مقابل پاسخ بشار اسد نیز قابل تامل است. بشار اسد در گفت و گویش با رادیو فرانسه گفت:« به دنبال درخواست نیکولا سارکوزی، رئیس جمهوری فرانسه، با طرف ایرانی دیدار خواهد کرد تا به حل مناقشه هسته ای کمک کند. من از ایرانی­ها خواهم خواست سند محکمی که ثابت کند به دنبال تولید سلاح هسته­ای نیستند، ارائه دهند. »

این گفته بشار اسد قابل تامل است. یکی از پرسش­هایی که بوجود می­آید این است که آیا بشار اسد که تا دیروز بدون هیچ قید و شرطی از فعالیت­های هسته­ای ایران حمایت می­کرد، اکنون چگونه شده که خواستار ارائه سند محکمی از سوی ایران برای ثابت کردن صلح­آمیز بودن فعالیت­های هسته­ای آن است؟ آیا این اظهار نظر منطبق با خواسته غرب نیست که دائما از ایران خواسته است که برای اثبات صلح­آمیز بودن فعالیت­های هسته­ایش سند محکم ارائه دهد؟

از این رو است که می­توان در گزارش اشپیگل درباره امکان تغییر موضع سوریه نسبت به فعالیت­های هسته­ایران کمی بیشتر تامل کرد. شاید هم به همین دلیل است که حسین شریعتمداری مدیر مسئول کیهان از سخنان بشار اسد چندان استقبال نمی­کند و می­گوید ما ما موضع خود را به طور مستقیم با غرب اعلام می‌کنیم اما اگر بشار اسد می‌خواهد مواضع اعلام شده ما را تکرار کند هیچ مانعی وجود ندارد.

در این جا نکته دیگری نیز وجود دارد. کشورهای عربی نظیر عربستان سعودی و مصر مشابه همان دغدغه­ای را دارند که غرب از آن دائما سخن می­گوید. قرار است این کشورها پس از بازگشت بشار اسد از فرانسه با وساطت عمرو موسی دبیر کل اتحادیه عرب تشکیل جلسه داده و رابطه خود را با سوریه عادی کنند. این بدان معنا است که سوریه باز هم به اعراب و غرب که دیدگاه­هایشان نسبت به ایران به هم نزدیک­تر است، نزدیک­تر می­شود.

به نظر می­رسد سوریه این بار هم سوریه قصد دارد وارد معامله تازه­ای شود. این بار معامله بر سر ایران است. این که چه چیزی در نهایت معامله می­شود، باید نشست و دید. چیزی که مسلم است اتفاقات بسیاری در آینده انتظارمان را می­کشند. شاید این اتفاقات معادله­های منطقه را تغییر دهد.

نویسنده : علی موسوی خلخالی