سیر تکاملی آمار

بررسی سیر تکاملی و تاریخچه علم آمار

واژه آمار، یادآور جمع آوری اطلاعات کمی و کیفی در رشته های مختلف مطالعات از قبیل تعیین جمعیت، تعداد زادوولد، میزان مرگ و میر به ویژه هنگام بروز مرضهای مسری، تهیه درآمد از راه مالیات و تجارت و ... می باشد.

قدمت این دانش به درازای عمر تاریخ است. در عهد عتیق، چند جااز جمع آوری اطلاعات کمی صحبت شده است و مصریان قدیم بیش از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح و بابلی ها و رومیها لیست هایی از جمعیت و منابع اقتصادی تهیه می کردند. در قرون وسطی تخمین نیروی انسانی(عده بردگان) و مطالعه درباره اراضی متداول گردید. در سال ۷۵۸ میلادی زیر نظر کلیسای پین دی شورت و در سال ۷۶۲ صورتی از زمینهای متعلق به جامعه روحانیت مسیحی تهیه شد. در سالهای ۱۲۹۲ تا ۱۳۰۰ میلادی در انگلستان به دستور ویلان فاتر اولین کتاب شامل اطلاعات در باره جمعیت و منابع اقتصادی به رشته تحریر درآمد. دلایل و شواهد مقتضی وجود دارد که از سال ۱۳۳۴ میلادی، عملیات گمرکی در کشور فرانسه به ثبت می رسید. در زمان هانری هفتم صورتی از طاعون زدگان و کسانی که به دین مسیح گرویده بودند به چاپ رسید.

در سالهای ۱۶۶۱ تا ۱۶۶۹، کاپیتان جان گرانت در کتاب طبیعی و سیاسی خود ، آماری از زادوولد و مرگ و میر تهیه کرد و نشان داد که در کشور انگلیس عده زنان زیادتر از مردان است.

برای اولین بار کلمه statistic (آمار)از کلمه یونانی ststista (سیاستمدار) توسط Gottfried Achenwal (۱۷۷۲-۱۷۱۹) به کار رفت و در سال ۱۷۸۷ کلمه آمار در انگلستان توسط دکتر ای.پبلیو.زیمرمان معرفی شد و بعد توسط جان سین کلر در کتاب خودش بنام Statistical account of Scotland عمومیت پیدا کرد.

در اواسط قرن هفدهم یک مجله آمار با سیستم جدید در فرانسه جدید، یعنی کبک و آکادیا تاسیس شد گرچه احیای علم آمار و آمارگیری در قرن نوزده میلادی به وقوع پیوست، ولی یادآور می شویم که قبل از آن در سال ۱۷۴۸ در سوئد، ۱۷۶۵ در نروژ و دانمارک ، ۱۷۶۹ در هلند و در ۱۸۳۰ در بلژیک سرشماری انجام شد. در ۱۷۹۱ در کشور فرانسه اولین سرشماری موفقیت آمیز انجام شد که تا چندین دهه بعد نظیر آن انجام نشد. سرشماری ده سال به ده سال ، نخستین بار در ۱۷۹۰ درآمریکا زیر نظر حکومت فدرال و ۱۸۰۶ در انگلیس، ۱۸۱۵ در نروژ و ۱۸۱۸ درهلند انجام شد و بعد از آن کشورهای دیگر به آن تاسی کردند و تا امروز ادامه دارد.

جنبش مهم دیگری که در پیشرفت روشهای آماری پدید آمد، اثبات لزوم روشهای تحلیلی آمار، در موقعیت های تجربی و غیرتجربی بود.

سرفرانسیس بیکن(۱۶۲۶-۱۵۶۱)اظهارداشت که فقط با مطالعه اطلاعات حاصله از پدیده های طبیعی و تجزیه و تحلیل آنها می توان دانش بشری را سامان داد. این روش که در تجزیه ، نتیجه های ثمربخش پدیدآورد توسط ویلیام ژیلبرت (۱۶۰۳-۱۵۴۰) و ویلیام هاروی(۱۶۵۷-۱۵۷۸) تایید شد از این رو، در قرن هفدهم و بعد کوششهای فراوانی برای کشف رابطه های علمی از مشاهدات غیر تجربی در نجوم و علوم اجتماعی وسایر علوم در رابطه با کائنات بعمل آمد که همگی در پیشرفت علم موثر بود.

یکی از پیشقدمان نظریه آمار لامبرت آ.جی. کتله(۱۸۷۴-۱۷۹۶)منجم و آمارگر بلژیکی است که برای اولین بار درباره میانگین و انحراف و خطاهای آمار در زمینه های اجتماعی کارکرده، کتله قانون عددهای بزرگ را که ژاکوب برنولی و سیمون پوآسون به آن دست یافته بودند، مورد استفاده قرار داد.

بسط و توسعه علم آمار همزمان با پیشرفت علم احتمال صورت گرفت. در رشد و تکامل تئوری آمار دانشمندانی نظیر لاپلاس ، ژوزف لاگرانژ،ژرژکریستال و دانشمندان روسی از جمله چبیشف نقش مهمی داشتند. از نیمه دوم سده نوزدهم نظریه احتمال در فیزیک کاربرد وسیعی داشته است. در اوایل قرن ۱۹ و ۲۰ به موازات آمار جمعیتی، رشته های مختلف آمار اجتماعی من جمله آمار اقتصادی و بخشهای مختلف آن رشد و توسعه یافت و این پیشرفتها در کشورهای سرمایه داری جهانی داشته است. انجام سرشماریها و آمارگیری های مختلف و جمع آوری اطلاعات انبوه به رشد و توسعه روشهای مشاهده و جمع آوری اطلاعات و طبقه بندی و پردازش داده ها و روشهای تحلیل و تفسیر آنها انجامید و بدین گونه باعث پیشرفت آمار گردید.

تهیه و تنظیم : شقایق ریگی – کارشناس آمار و اطلاعات