مردی از جنس پراکسیس

دو فیلسوف بیش از دیگران و هر کدام به نوعی بر عمل (پراکسیس) درمقابل نظر تأکید کرده‌اند: مارکس و ویتگنشتاین متأخر. البته که نباید از یاد ببریم آن دو تفاوت‌های مهمی با هم دارند و اگر …

دو فیلسوف بیش از دیگران و هر کدام به نوعی بر عمل (پراکسیس) درمقابل نظر تأکید کرده‌اند: مارکس و ویتگنشتاین متأخر. البته که نباید از یاد ببریم آن دو تفاوت‌های مهمی با هم دارند و اگر دقیق‌تر بگوییم، ناهم‌مقیاس و غیرقابل قیاس‌اند. اما این حقیقت ویتگنشتاینی که چارچوب‌های مفهومی و نظری ما مبتنی بر نحوه زندگی کردن ماست، با این آموزه فلسفی مارکس که عمل اجتماعی پدید آورنده فرهنگ و ایدئولوژی و باورهای یک جامعه است، از جهت تأکید بر عمل در مقابل نظر قرابت دارد.

تامس کوهن که می‌توان او را سایه ویتگنشتاین در دایره فلسفه علم نامید و نیز مکتب ادینبورا که معرفت‌شناسانی از مارکس برگشته و به ویتگنشتاین پیوسته‌اند به نحو جامعی از این ماجرا گفته‌اند و اگر حرف اینها راست باشد یا حداقل جدی گرفته شود، باید با خود بیندیشیم: «آیا در زمانه‌ای که فیلسوفان و روشنفکران در اتاق‌های در بسته افکار مه‌آلود و پیچیده خود را تماشا می‌کنند، نباید با اشتیاق به دست‌های سیاستمداری از جنس عمل چشم بدوزیم؟»