پنجشنبه, ۲۰ دی, ۱۴۰۳ / 9 January, 2025
امروز فكر توشه یی از بهر فردا كن
«ما عندكم ینفذ و ما عندالله باق و لنجزین الذین صبروا اجرهم باحسن ماكانوا یعملون»، «آنچه پیش شماست تمام می‌شود و آنچه پیش خداست پایدار است، بطور قطع كسانی را كه شكیبایی كردند به بهتر از آنچه عمل می‌كردند، پاداش خواهیم داد.»
هدف ما در این مقاله به تصویر كشیدن سیره عملی اولیای دین در زمینه وقف است، البته (به جهت رعایت اختصار و گنجایش مقاله) كوشیده شده است، سیره عملی چندتن از امامان معصوم به صورت مستند از منابع معتبر روایی ارایه شود.
پیش از ورود به بیان سیره معصومان، نگاهی اجمالی به «اندیشه جاودانگی انسان» كه عامل مهم فعالیت‌های خیرخواهانه انسان در طول تاریخ بوده نیز صورت گرفته است.
● اندیشه جاودانگی انسان
انسان موجودی جاودانی است و از فنا و نابودی نفرت دارد. «مرگ» در حقیقت، وسیله انتقال به عالم دیگر برای زندگی ابدی است. تاریخ بشر نشان می‌دهد كه حتی ناباوران به خدا و دین، خود را موجودی فانی به شمار نمی‌آوردند. از این رهگذر، انسان دوست دارد پس از وی، نامی از او در عالم به یادگار بماند.
به قول شاعر، اگر نام نیك از انسان باقی بماند، از سرای زرنگار بهتر است. از آنجا كه دنیای زودگذر، تامین‌كننده آرامش انسان نیست، بسیاری از آگاهان می‌كوشند به گونه‌یی نام خود را با امتداد تاریخ گره زده، بلندآوازه كنند.
همی بگذرد بر تو ایام تو
سرایی جز این باشد آرام تو
كاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد كه بسیاری از اقوام بشر با مرگ عزیزانشان، اموال و اشیای زینتی آنان را به همراه اجساد مردگان دفن می‌كردند با این هدف كه وقتی زنده می‌شوند، از آن اموال و زیورها استفاده كنند.
هم‌اكنون در برخی از مناطق ایران در گورستان‌ها مجسمه سنگی شیر و پلنگ در حالی كه بر یالش شمشیر و تفنگ و دیگر ادوات جنگی حك شده، بر بالای قبر مردگان نصب شده است. بدون شك، انگیزه این عمل، زنده نگه‌داشتن یاد و نام و ابزار توانمندی صاحب قبر است.
ساختن تندیس از نام‌آوران تاریخ و مشاهیر عالم، امروزه در دنیا به فرهنگ عمومی تبدیل شده است. مرسوم است كه موسسه‌های مهم و بناهای گرانبها را به نام بزرگ یا انسان عزیزی می‌نامند.
نمونه‌های پیشین و دیگر موارد حاكی از آن است كه هیچ‌كس نمی‌خواهد گردوغبار گذشت تاریخ، یاد و نامش را بپوشاند. در فرهنگ اسلامی، یكی از بهترین راه‌های زنده نگه داشتن نام انسان، عموم كارهای خیر بویژه وقف و صدقات جاریه كه در اصطلاح قرآنی، باقیات صالحات گفته می‌شود، نام برده شده است و مردم به آن دعوت شده‌اند: مال و پسران، زیور زندگی دنیایند و نیكی‌های ماندگار از نظر پاداش، نزد پروردگارت بهتر و از نظر امید (نیز) بهتر است.
دولت جاوید یافت هر كه نكونام زیست
كز عقبش ذكر خیر، زنده كند نام را
آنان كه به جاودانگی ابدی می‌اندیشند، می‌دانند كه عمر كوتاه و دنیای ناپایدار، ارزش هدف شدن برای انسان را ندارد، بنابراین، به وسیله فعالیت‌های خیرخواهانه دایم به دنبال هدف بزرگتری از زندگی هستند.
امام علی(ع) می‌فرماید: «و من ارتقب الموت سارع الی الخیرات، و آن كس كه مرگ را انتظار می‌كشد، در نیكی‌ها شتاب می‌كند.»
به گفته رجاء اصفهانی:
سفر در پیش و ره بسیار و منزل هست ناپیدا
رجا امروز فكر توشه‌یی از بهر فردا كن
بزرگان دین اسلام همواره می‌كوشیدند مردم را با زندگی ابدی آشنا و آمادگی لازم را برای كار خیر نیكوكاری در فكر و ذهنشان ایجاد كنند:
«من اعطی درهماص فی سبیل‌الله كتب الله له سبعمائه حسنه؛ هركس یك درهم در راه خدا ببخشد، خداوند هفتصد حسنه به او می‌دهد.»
تهیدستی نمی‌بیند هر آن كو بهره می‌بخشد
چو شاخ گل تهی گردید، دیگر بارور گردد
نشد سرمایه‌اش كم آن كه ریزش ، خوی او آمد
تهی گردید چون دولاب، دیگر بار برگردد
اصولا اعتقاد به حیات پس از مرگ و دستیابی به نتیجه اعمال نیك، نقش بسیاری در حس انسان‌دوستی دارد.
حضرت علی (ع) فرمود:
«من ایقن بالخلف جاد بالعطیه؛ هركس یقین داشته باشد به اینكه پولش جانشین دارد، بخشش و انفاق می‌كند.»
برگ عیشی به گور خویش فرست
كس نیارد ز پس تو پیش فرست
عمر برف است و آفتاب تموز
اندكی مانده و خواجه غره هنوز
ای تهیدست رفته در بازار
ترسمت پر نیاوری دستار
جابربن عبدالله انصاری گفته است: لم یكن من الصحابه ذومقدره‌الا وقف وقفا؛ (درصدر اسلام) هیچ صحابی توانمندی نبود، مگر اینكه بخشی از مالش را وقف كرد.
امام صادق (ع) فرمود: «سته تلحق المومن بعد موته: ولد یستغفر له و مصحف یخلفه و غرس یغرسه و قلیب یحفره و صدقه‌یجریها و سنه یوخذ بها من بعده؛ شش چیز (فایده‌اش) پس از مرگ به انسان می‌رسد: فرزند صالحی كه برای وی دعا و استغفار كند؛قرآنی كه از خود به یادگار می‌گذارد؛ درختی كه در زمین می‌نشاند؛ چاهی كه برای استفاده عموم حفر می‌كند؛ صدقه جاریه (= بنای عام المنفعه كه همگان از آن استفاده كنند)؛ روش نیكویی كه از خود به جای بگذارد و مردم به آن عمل كنند.
رسول خدا(ص) فرمود: «در قیامت، هركس مستقیم با خدا سخن می‌گوید و بین او و خدا مترجم و واسطه وجود ندارد. این هنگام هر كه به پیش رو و جانب راست خود می‌نگرد، فقط فرستاده خود را می‌بیند. هنگامی كه به جانب چپ نگاه می‌كند، آتش سوزانی را مشاهده می‌كند. ای مردم! از آن آتش بترسید ولو با دادن یك خرما و اگر نتوانستید دست كم با یك سخن نیكو!»
هركه فریادرس روز مصیبت خواهد
گو در ایام سلامت به جوانمردی كوش
یكی از یاران پیامبر (ص) می‌گوید: روزی گوسفندی را ذبح و تقسیم كردند. پیامبر از من پرسید: از گوسفند چه باقی مانده است؟ گفتم: «مابقی منها الا كتفها؛ فقط یك سردست از آن باقی مانده است.»
پیامبر (ص) فرمود: «بقی كلها غیركتفها؛ اتفاقا همه باقی مانده، غیر این یكی (كه می‌خوریم و از دست می‌رود).»
امام علی(ع) فرمود: «جودوابما یفنی تعتاضوا عنه بما یبقی؛ آنچه را از دست می‌رود ببخشید تا در عوضش آنچه را می‌ماند دریافت كنید.»
● نیكوكاری در زمان پیامبر اكرم (ص)
رسول خدا (ص) از كنار مردی گذشتند؛ در حالی كه وی، مشغول كاشتن درخت در باغش بود. حضرت رسول پس از احوالپرسی و خداقوت، فرمود: آیا می‌خواهی تو را به درختی راهنمایی كنم كه ریشه آن ثابت است و خیلی زود ثمر می‌دهد و میوه‌های پاكیزه‌یی از آن به دست می‌آید؟
مرد گفت: بلی ای رسول خدا!
حضرت فرمود: در هر صبح و شام بگو: «سبحان الله و الحمدلله و لااله‌الاالله و الله‌اكبر»؛ سپس فرمود: اگر چنین كنی، خداوند برای هر تسبیح، ده درخت از انواع میوه‌های بهشتی، برایت ذخیره می‌كند كه باقیات صالحات برای تو خواهد بود. آن مرد با شنیدن كلام پیامبر عرضه داشت: ای رسول خدا! شاهد باش كه این باغ را برای فقیران اهل صفه صدقه دادم. در این لحظه، این آیه شریفه نازل شد: «فاما من اعطی و اتقی و صدق بالحسنی فسنیسره للیسری»؛ اما آنكه (حق خدا را) داد و پروا داشت و (پاداش) نیكوتر را تصدیق كرد، بزودی راه آسانی را پیش پای او خواهیم گذاشت.
مفسران برای سوره لیل، شان نزولی از ابن عباس نقل كرده‌اند كه عین آن را از مجمع البیان نقل می‌كنیم: مردی میان مسلمانان زندگی می‌كرد كه شاخه یكی از درختان خرمای او، بالای خانه مرد فقیر و عیالمندی قرار گرفته بود. صاحب نخل، هنگامی كه بالای درخت می‌رفت تا خرماها را بچیند، گاهی چنددانه خرما در خانه مرد فقیر می‌افتاد، و كودكانش آن را بر می‌داشتند. آن مرد از نخل فرود می‌آمد و خرما را از دستشان می‌گرفت (و آن قدر بخیل و سنگدل بود كه) اگر خرما را در دهان یكی از آنها می‌دید، انگشتش را داخل دهان او می‌كرد تا خرما را بیرون آورد! مرد فقیر به پیامبر(ص) شكایت آورد. پیغمبر فرمود: برو تا به كارت رسیدگی كنم. سپس صاحب نخل را ملاقات كرد و فرمود: این درختی را كه شاخه‌هایش بالای خانه فلان شخص آمده است به من می‌دهی تا در برابر آن، نخلی در بهشت از آن تو باشد؟ مرد گفت: من درختان نخل بسیاری دارم، ولی خرمای هیچ كدام بخوبی این درخت نیست و حاضر به چنین معامله‌یی نیستم.
یكی از یاران پیامبر كه این سخن را شنید، عرض كرد: ای رسول خدا! اگر من بروم و این درخت را از این مرد بخرم و واگذار كنم، شما همان چیزی را كه به او می‌دادید به من عطا خواهی كرد؟ پیامبر اكرم (ص) فرمود: بلی.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست