دارودرمانی نسخه ای و غیرنسخه ای حشره گزیدگی

گزش سوزش خارش

با گرم‌تر شدن تابستان‌، تلاش محققان عرصه داروسازی برای ساخت ترکیبات دارویی موثر بر بیماری‌های مرتبط با تابستان افزایش یافته است. بیماری‌هایی مانند آفتاب سوختگی و بیماری‌های ناشی از گزش حشرات، در صدر آنها هستند.

شیوع حشره گزیدگی طی چند دهه گذشته با گرم‌تر شدن آب و هوای زمین افزایش پیدا کرده است. زمستان‌ها گرم شده‌اند، در نتیجه حشرات کمتری در فصل سرما می‌میرند. جمعیت حشرات روز به روز بیشتر می‌شود و انسان‌ها بیشتر در معرض خطر تماس با این موجودات قرار می‌گیرند.

گزش حشرات طیف وسیعی از مشکلات را در بدن انسان ایجاد می‌کنند. این عارضه ممکن است یک واکنش مختصر باشد که با خوددرمانی بهبود می‌یابد اما در برخی از موارد عارضه گزش حشرات آنچنان جدی و خطرساز است که ارجاع سریع بیمار به پزشک یا مرکز درمانی را می‌طلبد.

● درمان واکنش‌های مختصر

اغلب واکنش‌های مختصر مرتبط با گزش حشرات را می‌توان با ترکیبات غیرنسخه‌ای قدیمی به خوبی درمان کرد. البته به طور معمول بیمار نباید از این محصولات برای مدت بیشتر از یک هفته استفاده کند و اگر طی این زمان ضایعه برطرف نشد، مداخله پزشکی ضروری است. داروهای موثر برای این موارد بی‌حس‌کننده‌های موضعی هستند.

برخی از آنها مانند لیدوکائین (Lidocaine)، دیبوکائین(Dibucaine) و تتراکائین (Tetracaine) ممکن است به دنبال مسمومیت، علایمی مانند لرزش، تشنج و ایست قلبی ایجاد کنند، بنابراین بهتر است ترکیبات بی‌حس‌کننده موضعی کم‌خطرتری مانند دیکلونین(Dyclonine)، بنزیل‌الکل و بنزوکائین(Benzocaine) و پراموکسین (Pramoxine) جایگزین آنها شوند.

ضد دردهای موضعی مانند منتول (Menthol)، کامفور (Camphor) و متیل‌سالیسیلات ممکن است کمک‌کننده باشند. بسیاری از ترکیبات موجود در بازار شامل این موارد موثر هستند:

Dermoplast Hospital Strength Aerosol شامل بنزوکائین ۲۰ درصد و منتول ۵/۰ درصد، Americaine Aerosol شامل بنزوکائین ۲۰ درصد و Itch-x در دو شکل اسپری و ژل حاوی بنزیل‌الکل ۱۰ درصد و پراموکسین هیدروکلراید

● یک درصد است.

هیدروکورتیزون از جمله کورتائید (Cortaid)، کورتیزون (Cortizone)و لاناکورت (Lanacort) دارای اثرهای

ضد التهابی و ضد خارش است. به بیماران تذکر دهید در صورتی که به دنبال مصرف این ترکیبات، محل گزش و علایم آن وضعیت بدتری پیدا کرد، مصرف دارو قطع شود. ترکیبات هیدروکورتیزون نباید بیشتر از یک هفته مورد استفاده قرار گیرند.

آنتی‌هیستامین‌های موضعی مانند دیفن‌هیدرامین (Diphenhydramine)خطر مسمومیت را به خصوص وقتی که بر سطح وسیعی از پوست بدن مالیده شود، افزایش می‌دهند. FDA طی هشداری، بیماران را از مصرف طولانی‌مدت دیفن‌هیدرامین برحذر داشته است. همچنین، استفاده همزمان از دیفن‌هیدرامین خوراکی، ممنوع است.

● درمان کهیر

حشره‌گزیدگی ممکن است باعث تشکیل ضایعات برجسته‌ای مانند کهیر یا تاول شود. تنها داروی مورد تایید FDA برای درمان کهیر، کلاریتین (Claritin) همراه با قرص‌ ۱۰ میلی‌گرمی لوراتادین است.

این ترکیب درمانی برای افراد بزرگ‌تر از شش‌سال توصیه می‌شود. در صورتی که کهیر رنگ یا ظاهری غیرطبیعی دارد، غیر‌خارش‌دار است، بیمار بارداراست یا نوزاد خود را شیر می‌دهد، مبتلا به نارسایی کلیوی یا کبدی است، به لوراتادین حساسیت دارد یا لوراتادین را به دلایل دیگری مصرف می‌کرده است‌، تجویز ترکیب مذکور ممنوع است. همچنین اگر واکنش‌های آنافیلاکسی مانند اختلال بلع، تورم زبان، التهاب اطراف دهان یا داخل دهان، بلع دردناک، تنگی نفس و سمع ویز در ریه مشاهده شود، بلافاصله باید مصرف دارو را قطع کرده و برای نجات بیمار اقدام کرد.

● درمان واکنش‌های کشنده

در برخی از موارد، واکنش‌های موضعی مختصر نسبت به گزش حشرات به یک واکنش التهابی وسیع که روزهای زیادی به طول می‌انجامد و حتی ممکن است کل اندام را درگیر کند، تبدیل می‌شود. برخی از بیماران هم ممکن است مشکلات نامعمولی مانند کچلی و ریزش مو، واکنش‌های عصبی، نارسایی کلیوی، انفارکتوس میوکارد، خون‌ریزی آلوئول‌های ریوی، رابدومیولیز، زخم‌های چشمی، کاتاراکت، انعقاد داخل عروقی و پورپورای ترومبوسیتوپنیک را پس از گزش حشرات تجربه کنند. به وضعیت چنین بیمارانی باید به طور اورژانس رسیدگی شود.

گزش مورچه‌های بالدار و زنبورهای کشنده به طور معمول علت اصلی ایجاد واکنش‌های جدی ناشی از گزش است. گزش کنه، عامل انتقال و آلودگی با عوامل بیماری‌زایی مانند تب‌ کوه‌های راکی (RMSF) و بیماری لایم (Lyme disease) شناخته شده است.

پرمترین (Permethrin) به شکل اسپری برای دور کردن کنه‌ها و سایر حشرات کوچک خزنده به کار می‌رود ولی فقط باید به لباس‌ها و کیسه‌های مخصوص خواب یا پشه‌بند مالیده شود. تب کوه‌های راکی با شروع ناگهانی تب، تهوع، سردرد، درد عضلانی و بثورات جلدی در ناحیه بازو و ساق شناخته می‌شود. علایم غیراختصاصی این بیماری باعث می‌شود که بسیاری از پزشکان استفاده از داروهای غیرنسخه‌ای را به بیماران توصیه کنند.

بیماری لایم هم با علایم غیر اختصاصی مانند تب، لرز، درد عضلانی و مفصلی، سردرد، خستگی، تورم غدد لنفاوری و ضایعه اختصاصی اریتما میگرنز (Erythema migrans) تشخیص‌داده می‌شود. این بثورات در کنار محل گزش، سه تا سی روز پس از گزش مشاهده می‌شود.

گزش بیوه سیاه، درد شکمی ایجاد می‌کند که علایمی مشابه شکم حاد دارد. اگر تشخیص گزش عنکبوت‌بیوه سیاه قطعی است، پرهیز از جراحی شکم توصیه می‌شود. همچنین در چنین بیمارانی تجویز ضددردهای نارکوتیک، تزریق داخل وریدی گلوکونات کلسیم، بنزودیازپین‌ها و آنتی‌ونین (Antivenin)برای کمک به بیمار موثر است.