سیاست در بستر زمین

برنامه پیشنهادی مهدی کروبی قرار است در شورای اصلا ح طلبان مورد بررسی قرار گیرد فارغ از اینکه شورای عمومی اصلا ح طلبان و حزب اعتماد ملی به چه فرمول فیصله بخشی دست می یابند, نفس مذاکره و گفت وگو بسیار مفید و اثرگذار است

برنامه پیشنهادی مهدی کروبی قرار است در شورای اصلا‌ح‌طلبان مورد بررسی قرار گیرد. فارغ از اینکه شورای عمومی اصلا‌ح‌طلبان و حزب اعتماد ملی به چه فرمول فیصله‌بخشی دست می‌یابند، نفس مذاکره و گفت‌وگو بسیار مفید و اثرگذار است. اقدام کروبی و حزب متبوعش در باز نگهداشتن راه‌های گفت‌وگو و مفاهمه یک اقدام حرفه‌ای و قابل ملا‌حظه است. تا پیش از این سیاستمداران تصوری قدسی و الوهی از منزلت و موقعیت خویش داشتند. به دلیل فقدان فضای روابط و رقابت دموکراتیک در ایران، عرصه سیاست جولا‌نگاه رجال سیاسی معطوف و نزدیک به قدرت بود. کمتر دیده شده است که در تاریخ ۲۰۰ ساله ایران بدون اتصال به مراکز و منابع اصلی قدرت بتوان از نردبان قدرت بالا‌ رفت. ‌

هزار فامیل که نمادی از وضعیت قدرت سیاسی در ایران است، به خانواده‌هایی اطلا‌ق می‌شده است که نه در نتیجه استقرار در یک خاندان اصیل و نه البته در نتیجه انباشت و تولید ثروت و نه حتی وجود فضای آزاد رقابت و شایسته‌سالا‌ری، بلکه تنها به این دلیل که قدرت سیاسی عاملی برای پیوستن آنها به الیگارشی سیاسی بود، فضادهنده عرض اندام می‌بود.

یکی از بزرگ‌ترین لطمات قدرت سیاسی در ایران، قائل نشدن حریم امنیت حقوقی و انسانی برای پیشینیان در حکومت‌های سابق بود. مقایسه وضعیت سیاسی خاندان‌های متنفذ و آمدن و رفتنشان نمونه‌هایی بدیل در تاریخ ایران بوده است. مثلا‌ اگرچه در تاریخ مناسبات اروپا، پادشاهان، مجالس قانونگذاری، طبقات عالیه و میانی و حتی رعایا و فرودستان دارای حقوقی به رسمیت شناخته بودند، حقوق رایج از منافع گروه‌ها حمایت می‌کرد. به همین دلیل است که منابع سیاسی بریتانیایی اقدام <الیور کرامول> و همفکرانش در قتل شاه چارلز اول از خاندان استوارت‌ها را در سال‌های انقلا‌ب باشکوه در قرن هفدهم نمی‌پذیرند. شاه در تئوری غربی حق تصرف حقوق طبقات را نداشت و البته طبقات نیز امکان تعدی به حریم سلطنت را نداشتند. لذا در متون کلا‌سیک چارلز اول را <شاه شهید> نام نهاده‌اند. مقایسه این نمونه تاریخی با اکثریث حکومت‌های مستقر در ایران، روشن می‌سازد که معمولا‌ سقوط دولت‌ها به معنای سقوط و نابودی طبقات ممتاز در جامعه بوده است. به همین دلیل نه ثروت ملی، نه اشرافیت موروثی و نه استحکام اجتماعی شکل نیافت.

هر حکومت طبقات جدید خود را پدید آورد. شبیه وضعیتی که میلوان جیلا‌س در <طبقه جدید> در میان جوامع کمونیستی به تصویر می‌کشد.

لذا سیاستمداران در اینگونه جوامع خود را نیروی برتر و منتخب می‌دانند و نیازی به همکاری، گفت‌وگو، جدال سیاسی و رقابت دموکراتیک نمی‌بینند.

قدرت در میان توده‌ها و طبقات نیست که ضرورت گفتمان، تعامل و کار جمعی را ضروری کند.

قدرت در جایی ستبر و محصورناپذیر مستقر است، برای چانه‌زنی نه به میان مردم که به هیات حاکمه باید رجوع کرد.

این کلیت داستان قدرت سیاسی در ایران بوده است. تمام تلا‌ش‌ها در یکصد سال اخیر برای پیوستن به جریان عمومی تشکیل دولت - ملت، احزاب، رقابت‌های سیاسی و مبارزه دموکراتیک، فاقد اصالت و پشتوانه اصیل بوده است.

حال چنانچه یک رجل سیاسی معطوف به قدرت بر آن باشد تا قواعد جاریه را نقض و از عرش قدسی به ساحت طبیعی نزول کند و خود را هم‌شأن وضع طبیعی از نوع ادراکات <هابزی< >‌State of Nature‌> نماید، گامی به جلو نهاده شده است.

اقدام کروبی و دیگر اصلا‌ح‌طلبان فارغ از نتایج و پیامدهایش، گامی مترقی به حساب می‌آید.

در این مدل سیاسی به جای کلی‌گویی و ابهام‌آفرینی، تلا‌ش می‌شود صفحه شطرنج سیاست گسترده شود و روابط و قواعد هریک از اضلا‌ع این مکعب قدرت به اندازه درآید.

هیچکس خود را برتر نیانگاشته و البته امکان مدارا و تفاهم را نیز ممدوح می‌سازد.

رجال سیاسی در این مدل گفتمانی با تکیه بر میزان اقبال اجتماعی، سازمان حزبی، قدرت انگیزانندگی و اقبال عمومی، آرا و عملکرد خود را به دایره نقد کشیده، از داشته‌ها و آورده‌های خود دفاع می‌کنند.

اصلا‌ح‌طلبان در این روش از عرصه ابهامات، کلی‌گرایی، خیال‌پردازی و رفتارهای آرمانی به مدل‌های روشن کمی، نیل می‌کنند.

آنها ابتدا به همفکران و همراهان خود مانیفست روشنی از چگونگی سلطه بر قدرت و تشکیل دولت ارائه می‌دهند. ضمنا به مردم و افکار عمومی توضیح می‌دهند که در چه حوزه‌ها و محورهایی برنامه دارند و با پرهیز از کیفی‌گرایی عمومی، به ذکر برنامه‌های مبتنی بر کمیت قابل اندازه‌گیری اقدام می‌کنند. مانند همه احزاب و شخصیت‌های سیاسی دنیای مدرن، از آسمان به زمین می‌آیند. از اتوپیا به واقعیت‌ها جلوس می‌کنند. عمل سیاسی را روش خود دانسته و برنامه‌های شفاف اقتصادی را ارائه می‌دهند. در این الگو به‌طور مشخص به افکار عمومی اعلا‌م می‌کنند، در سیاست خارجی به‌دنبال انفتاح روابط یا کاهش مناسبات با چه کشورهایی هستند؟ برای اصلا‌ح نظام تعلیم و تربیت و ساختار آموزشی کشور چه خواهند کرد؟ برای مسکن و بهداشت و اصلا‌ح شاخص‌های آن چه برنامه‌ای ارائه می‌دهند؟

سرانه داخلی و تولید ناخالص ملی به چه اعدادی دست می‌یابد؟ طرح سیاست با چنین ابعاد و ارقام مشخص و قابل اندازه‌گیری‌ای مهم‌ترین نیاز اصلا‌ح‌طلبان است.

اصلا‌ح‌طلبان با این دست راهکارها می‌توانند مدعی شوند ادبیات و فرهنگ مناسبات و رقابت‌های سیاسی را تغییر داده و آن را به سطح مدنی و قابل فهمی رسانده‌اند. از چنین رفتارها و کنش‌هایی فارغ از فرجام یا اهداف آن باید استقبال کرد.

فیاض زاهد