عوارض و مشکلات دوران بارداری

ویار به معنی تمایل فرد به خوردن مواد غیر مفیدی است که ارزش تغذیه ای کمی دارند یا به کل فاقد ارزش می باشند این تمایلات ممکن است براساس اعتقادات محلی یا مذهبی و یا تغییر اشتها و ذایقه باشد

الف) ویار (Pica)

ویار به معنی تمایل فرد به خوردن مواد غیر مفیدی است که ارزش تغذیه‌ای کمی دارند یا به کل فاقد ارزش می‌باشند. این تمایلات ممکن است براساس اعتقادات محلی یا مذهبی و یا تغییر اشتها و ذایقه باشد.

● علت و عوارض ویار:

علت این امر چندان مشخص نیست ولی ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی این دوران، کمبود آهن یا تغییرات خون در دوران بارداری باشد. برخی معتقدند کمبود یک مادهٔ مغذی ضروری (ویتامین یا مواد معدنی) سبب تمایل به خوردن مواد غیر مغذی حاوی این ماده می‌گردد. همچنین ممکن است مربوط به بیماری فیزیکی یا روانی باشد که زمینهٔ آن در فرد از قبل وجود داشته است. دریافت این مواد غیر مغذی بالقوه برای مادر و نوزاد خطرناک است و احتمال دارد در جذب مواد مغذی مداخله کند و منجر به کمبود آنها گردد. از طرف دیگر، احتمال دارد حاوی مواد سمی یا انگلی باشد و منجر به مسمومیت، عفونت یا مشکل روده‌ای گردد.

● چند نکته جهت حل معضل ویار:

۱) اندازه‌گیری آهن و هموگلوبین و برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم در خون

۲) جانشین کردن مواد غیر مغذی با خوراکی مثل آدمس که این کمک اغلب جنبه روانی دارد.

۳) آگاه کردن دیگران از تمایلات خود در این دوران که به جلوگیری از خوردن این مواد به شما کمک می‌کند.

ب) تهوع واستفراغ

تهوع و استفراغ نیز یکی از عوارض دوران بارداری است که عمدتاً در هفته‌های اول شایع است و تا هفته ۱۴ ـ ۱۲ معمولاً بهبودی حاصل می‌گردد. این حالت در اوایل صبح بیشتر است و به‌همین دلیل، به آن بیماری صبحگاهی (morning sickness) گفته می‌شود ولی ممکن است در بعضی افراد در بعداظهر نیز بروز کند.

● دلایل ایجاد تهوع و استفراغ:

دلایل ایجاد آن به‌طور دقیق مشخص نیست ولی احتمالاً یکی از دلایل تهوع، تغییرات هورمونی و استرس‌های این دوران و دلیل دیگر، حساسیت گوارشی بعضی خانم‌ها به تغییرات ناشی از حاملگی و همچنین کاهش قند خون می‌باشد. بعضی معتقدند کمبود ویتامین B نیز در ایجاد آن مؤثر است چون پس از مصرف مولتی ویتامین یا مکمل ویتامین B این حالت برطرف می‌شود و به‌طور کلی، خانم‌هائی که در اوایل بارداری یا در مرحله لقاح و پیش از آن این ویتامین‌ را مصرف می‌کردند کمتر به تهوع و استفراغ دچار می‌شوند.

● احتمال ایجاد تهوع و استفراغ در این خانم‌ها بیشتر است:

ـ در خانم‌ەائی که به صورت ارثی این مشکل در دوران بارداری شایع می‌باشد.

ـ در بارداری‌های دو چند قلوئی

ـ در افرادی که طی بارداری‌های قبلی سابقه این مشکل را داشتند

ـ در خانم‌هائی که سابقه سر درد میگرنی دارند

ـ خانم‌های بسیار جوان

ـ خانم‌هائی که اضافه وزن دارند

ـ افرادی که برای مدتی، قرض ضد بارداری مصرف می‌کنند (این مشکل از عوارض این دارو می‌باشد)

● آیا این تهوع و استفراغ‌ها جنین را تهدید می‌کند؟

تا زمانی که مادر مقدار از غذا را تحمل می‌کند و مایعات به اندازهٔ کافی مصرف می‌کند که جایگزین مایعات از دست رفته باشد، مشکلی جنین را تهدید نخواهد کرد، حتی اگر با کاهش وزن در اوایل بارداری همراه باشد، چون این کمبود وزن در ماه‌های بعد جبران می‌گردد.

● پیشنهاداتی برای کم کردن این مشکل:

ـ تعداد وعده‌های غذا زیادتر و حجم غذاها را کمتر کنید.

ـ مقداری نان یا بیسکویت کنار تخت قرار دهید تا قبل از برخاستن از تخت میل کنید.

ـ بین وعده‌های غذائی نه همراه آن، آب نوشیده شود.

ـ غذاهای چرب، سرخ شده و ادویه‌دار، کمتر مصرف کنید، چون در این دوران هضم، کندتر صورت می‌گیرد.

ـ معده خود را خالی نگذارید و از گرسنگی اجتناب کنید، چون با کاهش قند خون همراه می‌گردد و سبب تهوع می‌شود.

ـ غذاها را خیلی داغ مصرف نکنید، چون غذای داغ بوی بیشتری ایجاد می‌کند.

ـ گیاه زنجبیل و نعناع به رفع تهوع کمک می‌کند، می‌توانید آنها را در چای بریزید یا به صورت دم کرده استفاده کنید یا حتی بیسکوییت زنجبیل میل کنید.

ـ قبل از خواب، غذاهای پر پروتیین مثل تخم‌مرغ، گوشت و شیر میل کنید که در طی شب قند خونتان افت نکند.

ـ پیاده‌روی و ورزش ملایم بسیار کمک کننده است.

ـ ویتامین B۶ یکی از عوامل رفع تهوع می‌باشد که به صورت مکمل یا طبیعی آن (در موز، آووکادو، گوشت قرمز، ماهی و آجیل) می‌توانید مصرف کنید.

ـ تماشای تلویزیون و خروج از منزل به قصد دیدار یکی از دوستان که جنبه تفریحی و سرگرمی داشته باشد.

ج) مسمومیت بارداری

مسمومیت بارداری یکی دیگر از عوارض این دوران است که غالباً در سه ماه سوم عارض می‌گردد.

این مشکل گاهی اوقات خیلی بارز و آشکار نیست یعنی علایم و نشانه‌های آن شبیه مشکلات نرمال بارداری است. بنابراین ممکن است متوجه این مسمومیت نشوید و حتی وقتی پزشک به شما استراحت زیاد را پیشنهاد می‌کند، حس خوبی نداشته باشید چون تا این زمان خود را بیمار تلقی نمی‌کردید. بنابراین، ویزیت‌های ماهانه توسط پزشک را جدی بگیرید، چون خیلی از علایم مسمومیت در این ویزیت‌ها مشخص می‌گردد.

● علایم و توصیه‌ها:

▪ افزایش فشار خون:

چنانچه فشار خون شما در مدت شش ساعت دوبار چک شود و هر بار بالای mmkg ۴۰/۹۰ (میلی‌متر جیوه) باشد، جای شک دارد و ممکن است مشکل‌ساز باشد. بنابراین هر بار که به پزشک مراجعه می‌کنید فشار خونتان را بپرسید و با فشار قبلی مقایسه کنید.

● ادم یا تورم اندام‌ها:

آدم در نتیجه ذخیرهٔ آب اضافی می‌باشد و بیشتر در ناحیه صورت و دست‌ها بروز می‌کند. اگر تورم این قسمت‌ها خیلی بیشتر از حد باشد و با فشار انگشت روی این سطوح چند ثانیه طول بکشد تا به حالت اول برگدد، لازم است فرد توسط پزشک کنترل شود. سعی کنید هر روز: چند دقیقه پاها را بالا نگه دارید و برای طولانی مدت در حالت نشسته نباشید.

● وجود پروتیین در ادرار:

پروتیین یوری (Proteinuria) در نتیجه برگشت غیر طبیعی پروتیین به ادرار است که در اثر صدمه به تعدادی از رگ‌های خونی در کلیه ایجاد می‌وشد. لازم است در هر بار انجام آزمایشات دوره‌ای بارداری، پروتیین ادرار نیز کنترل شود. این آزمایش را می‌توانید در منزل نیز انجام دهید، اگر کاغذ مربوط به انجام این آزمایش در آخر، عدد ۱+ یا بیشتر را نشان داد حتماً به پزشک مراجعه کنید. در ضمن، رنگ زرد تیره برای ادرار معمولاً نشان دهندهٔ مشکل است، البته مواد خوراکی مثل نوشابه نیز ممکن است در تغییر رنگ ادرار مؤثر بوده باشند.

● افزایش وزن ناگهانی:

افزایش وزن بیش از ۱ کیلوگرم در هفته یا ۷۰۰/۲ کیلوگرم در ماه می‌تواند از علایم مسمومیت بارداری باشد و باید حتماً به پزشک مراجعه شود. در این دوران لازم است مادر، رژیم غذائی مناسب و کافی از نظر ویتامین و مواد معدنی و اسید فولیک داشته باشد و با دریافت میوه‌ها و سبزیجات تازه این مواد را تأمین کند. همچنین مایعات نیز باید به اندازه کافی مصرف شد. رژیم غذایی جهت کاهش وزن نداشته باشد و از دریافت افراطی نمک و همین‌طور مصرف الکل و کافیین زیاد و کشیدن سیگار و خوردن قرص‌های شادی‌آور (حتی از نوع گیاهی آن) خودداری نماید. یکی دیگر از نکات مهم در رژیم غذائی این دوران، دریافت پروتئین بالا است که این روش برای کسانی که مشکل کلیوی دارند توصیه نمی‌شود.

● سردرد

یکی دیگر از علایم مسمومیت بارداری، سردردهای ضربه‌ای (شبیه سردرد میگرنی) است. در این شرایط حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

● اختلال در دید:

هر کدام از علایم ضعف دید، حساسیت چشم به نور چراغ و لکه‌لکه دیدن می‌تواند یا مربوط به مسمومیت بارداری باشد و یا مشکل مغزی و عصبی خاص دیگر که در هر حال باید جدی گرفته شود.

● سوزش سر دل:

یکی دیگر از مسمویت‌های این دوران، درد یا سوزش سر دل می‌باشد که معمولاً از زیر دنده‌های سمت راست حس می‌شود و ممکن است با سوزش قلب یا درد ناشی از ضربات وارده از طرف کودک اشتباه گرفته شود.

● درد پائین کمر:

این درد اغلب به عنوان یک شکایت معمول در بارداری تلقی می‌شود، ولی اگر به دفعات تکرار شود و با نشانه‌های دیگر مسمومیت همراه باشد، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.

د) دیابت بارداری

دیابت بارداری که اغلب در هفته ۲۴ ـ ۲۰ بروز می‌کند در بین ۲ تا ۷ درصد زنان باردار شایع می‌باشد و نوزادان این مادران در معرض خطر سقط یا تولد نارس می‌باشند و اگر بارداری، کامل طی شود احتمالاً نوزادان درشتی متولد می‌شوند.

● روند ایجاد دیابت بارداری:

سیستم گوارش بدن بیشتر غذای خورده شده را به نوعی قند به ناگلوکز می‌شکند که از آن با کمک انسولین (هورمون مترشحه از لوزالمعده)، سوخت لازم برای سلول‌های بدن فراهم می‌شود. در این دوران، به‌دلیل ترشح بعضی هورمون‌ها که مقاومت انسولین را بالا می‌برند، گلوکز در خون باقی می‌ماند و در این حالت، بدن باید انسولین بیشتری تولید کند که گاهی این اتفاق در بدن بعضی خانم‌های باردار نمی‌افتد و قند خون آنها بالا می‌رود.

● علایم دیابت بارداری:

از علایم شایع این مشکل می‌توان به گرسنگی غیر طبیعی، تشنگی زیاد، خستگی بیش از حد و تکرر ادرار اشاره کرد، ولی از آنجا که این علایم می‌تواند از عوارض طبیعی بارداری نیز باشد و دیابت ممکن است بدون هیچ علامتی بروز کند، لازم است خانم‌های باردار در هفته ۲۴ بارداری، آزمایش قند را انجام دهند

● افراد زیر بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند:

ـ خانم‌های باردار با اضافه وزن زیاد

ـ خانم‌هائی که سابقه ابتلا به دیابت را در خانواده خود دارند

ـ سن بارداری بالای ۲۵ سال

ـ سابقه تولد نوزاد درشت (وزن بیش از ۴ کیلوگرم)

ـ سابقه تولد نوزاد ناقص

ـ سابقه تولد نوزاد مرده (بدون دلیل)

ـ خانم‌هائی که سابقه فشار خون بالا دارند

ـ وجود قند در ادرار در ویزیت‌های دوره‌ای

نکته قابل توجه این است که بلافاصله پس از تولد، ممکن است قند خون نوزاد پائین بیاید، در نتیجه لازم است نوزاد با شیر مادر یا شیر خشک و یا حتی گلوکز وریدی (سرم قندی) تغذیه شود.

به محض تولد نوزاد، مشکل دیابت در مادر از بین می‌رود ولی این مادران ممکن است در سنین بالاتر مبتلا به دیابت نوع (۲) شوند، بنابراین لازم است هر ساله قند خونشان مورد آزمایش قرار گیرد.

● درمان دیابت بارداری

درمان و حل این مشکل مستلزم اجرای نکات زیر می‌باشد:

۱) اجرای برنامه غذائی صحیح

۲) چک کردن قند خون توسط خود شخص

۳) تنظیم دز دقیق انسولین خود و تزریق آن

۴) جلوگیری از افت قند خون

۵) داشتن برنامه مرتب ورزشی

چنانچه درمان دیابت شما با انسولین انجام می‌گردد به موارد زیر در انجام تمرینات ورزش دقت کنید:

۱) از خطرات کاهش قند خون آگاه باشید و همیشه یک نوع میان وعده شیرین همراه داشته باشید.

۲) بین وعده‌های غذائی اصلی حتماً از میان وعده استفاده کنید.

۳) اگر ورزش شما بعد از وعده غذائی است بعد از ورزش حتماً میان وعده میل کنید و اگر ۳ ـ ۲ ساعت بعد از غذا ورزش می‌کنید حتماً قبل از آن، یک میان وعده سبک مصرف کنید.

۴) ۱ واحد میوه برای یک فعالیت نیم ساعته و ۱ واحد میوه + ۱ واحد کربوهیدرات برای یک فعالیت یک ساعته قند خونتان را ثابت نگه می‌دارد.

۵) انسولین را در عضوی از بدن که هنگام ورزش کردن روی آن تمرکز دارید، تزریق نکنید.