شگفتی های در محاق

نگاهی به جاذبه های گردشگری استان ایلام

هر گاه حرف از استان ایلام به میان می آید بلافاصله با پسوند محروم هم روبه‌رو می‌شویم. محرومیتی که همیشه در لغت سنجاق شده است به کلمه ایلام و این ترکیب سال‌ها و دهه‌هاست تکرار می‌شود. در حوزه صنعت گردشگری هم این محرومیت دیده می‌شود نه فقط در زیرساخت‌های نداشته گردشگری‌اش، که در معرفی جاذبه‌های داشته‌اش هم دریغ می‌شود. این هفته نگاهی داریم به جذابیت‌های گردشگری این استان.

● گردشگری‌تفریحی ـ تنگه ارغوان

تنگه ارغوان در سه کیلومتری شمال شرقی شهر ایلام قرار دارد. وسعت این تنگه حدود ۱۷۰ هکتار برآورد شده است. همان طور که از نامش پیداست، در این تنگه گونه‌های نادر و در حال انقراض ارغوان وجود دارد که چهره تنگه را به رنگی منحصر به فرد درآورده است. از دیگر گونه‌های موجود در این تنگه می‌توان به بلوط، دافنه، کیکم و زالزالک اشاره کرد. برای دسترسی به تنگه ارغوان باید از راه شمالی مسیر کرمانشاه به ایلام وارد حوزه استحفاظی دهستان میش خاص (میه خاص) شد. در راه رسیدن به تنگه ارغوان، جنگل‌های انبوه بلوط خودنمایی می‌کنند. با توجه به رونق زنبورداری در این منطقه گردشگران می‌توانند عسل با کیفیتی را به عنوان سوغات تنگه ارغوان با خود ببرند.

● گردشگری‌تغذیه- خوراک‌های محلی ایلامی‌ها

یکی از خوراک‌های رایج محلی در ایلام «کپه» است. برای تهیه کپه ابتدا مقداری برنج عنبر بو را که دارای عطر و طعم خوبی است در آب کافی روی حرارت می‌گذارند. پس از پخت و سرد شدن آن را خوب چنگ زده و به حالت خمیر در می‌آورند. سپس مقداری گوشت چرخ‌کرده، سیب‌زمینی‌ریزشده، کشمش و پیاز خرد شده را سرخ کرده و به آن رب، فلفل، زردچوبه و مقداری سبزی معطر اضافه می‌کنند. بِژی بِرساق از شیرینی‌های معروف محلی و سنتی استان ایلام است که با آرد، شکر، روغن دان (حیوانی)، تخم‌مرغ، زیره، رازیانه و زردچوبه درست می‌شود. این شیرینی را می‌توان از شیرینی‌فروشی‌ها و همچنین بازارچه‌های سنتی تهیه کرد. جگروز، حلوای بگل به همراه قه له ماسوا از دیگر خوراک‌های محلی استان ایلام هستند.

● گردشگری‌تاریخی ـ کاخ کشاورزی

کاخ کشاورزی که به کاخ فلاحتی نیز شناخته می‌شود، در شهر ایلام در خیابان‌آیت‌الله‌حیدری قرار دارد. بنای این کاخ متعلق به دوره قاجار است و در سال ۱۳۲۶ (ه.ق)‌ به دستور والی غلامرضاخان ساخته شده است. کاخ کشاورزی در زمینی به مساحت ۸۱۰مترمربع با زیربنایی ‌حدود‌۳۳۷متر‌مربع احداث شده است. در گذشته فضای اطراف کاخ باز و دارای باغ‌های میوه بود؛ اما بتدریج با گسترش شهر، خیابان‌بندی و ساختمان‌سازی جلوه این کاخ زیبا را از بین برد. کاخ کشاورزی دارای پنج اتاق و یک ایوان به شکل مستطیل است. کف پیاده رو و صحن آن در گذشته آجرفرش بوده، که به علت استفاده بی‌رویه و خرابی سطح آن ، با موزاییک بازسازی شده است.

● گردشگری شهری ـ دره‌شهر

شهرستان دره‌شهر به شکل نوار باریکی در امتداد شمال‌غربی به جنوب‌شرقی، بین کبیرکوه و رودخانه سمیره در رشته کوه زاگرس در استان ایلام قرار دارد . به سبب موقعیت جغرافیایی، دره‌شهر دارای آب و هوایی مطبوع بویژه در تابستان‌هاست. وجود رود سمیره روستاهای اطراف را سرشار از باغ‌های میوه، مزارع آبی و دیمی کرده است. آثار باستانی به دست آمده در دره‌شهر نشان می‌دهد‌ از ۳۰۰۰ سال پیش این منطقه آباد و محل تجارت و کشاورزی بوده است. دره شهر پایتخت تابستانی عیلامی‌ها بوده است؛ اما اوج رونق آن دوره ساسانیان به شمار می‌رود که ییلاق امرا و بزرگان محسوب می‌شده است. مهم‌ترین اثر تاریخی دره‌شهر خرابه‌های شهر باستانی ماداکتو دوره ساسانی است. اهمیت تاریخی این شهر به حدی است که مورخان و تاریخ شناسان دره‌شهر را نخستین شهر دوره ساسانی نامیده‌اند. وجود آب و هوای مطبوع، جنگل‌های انبوه، رودخانه و چشمه‌های پرآب در کنار آثار تاریخی متنوع، شهرستان دره شهر را به یکی از مراکز مهم تفرجگاهی بدل کرده است.

● گردشگری‌تاریخی ـ قدیمی‌ترین کتیبه تاریخی ایلام

نقش برجسته آشوری گل‌گل ملکشاهی، در ۲۵ کیلومتری شهر ایلام، بر صخره‌ای از کبیرکوه مشرف بر رودخانه گل‌گل قرار گرفته است. این نقش برجسته با ابعادی ۱۳۵ در ۹۰ سانتی‌متری، در ارتفاع سه متری از سطح زمین ایجاد شده است. عمق نقش‌های موجود روی کتیبه ۲/۵ سانتی‌متر است. گل‌گل ملکشاهی در سال ۶۴۵ پس از میلاد پس از آن‌که آشوربانیپال بر ایلام پیروز شد، حفاری شده است و قدیمی‌ترین کتیبه تاریخی ایلام محسوب می‌شود. این نقش برجسته شامل نوشته‌هایی به خط میخی و به زبان آشوری همراه نقش یک سرباز است که کلاهخودی دارد و نقش ماه و ستاره در کنار او دیده می‌شود. مکان فعلی کتیبه در مسیر راه باستانی ایلام به آشور قرار داشته است. نقش برجسته گل‌گل ملکشاهی در ششم دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۴۱۸ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

● موزه‌گردی ـ موزه تاریخ طبیعی ایلام

استان ایلام به دلیل داشتن آثار طبیعی و گونه‌های جانوری و گیاهی از تنوع خاصی برخوردار است. طبق آمارها ۸۷ درصد مساحت استان ایلام را عرصه‌های طبیعی و ملی تشکیل می‌دهد. موزه تاریخ طبیعی استان ایلام در سال ۱۳۷۷ در جهت معرفی طبیعت ایلام و ویژگی‌های برجسته و ظرفیت‌‌های استان در بخش منابع طبیعی احداث شد. این موزه از ده‌ها ویترین و دیوارنمای پستانداران، پرندگان، خزندگان، آبزیان و سنگواره‌های دیرینه‌شناسی تشکیل شده است. در بخش پستانداران ۲۲ گونه از انواع پستانداران شاخص استان ازجمله قوچ، میش ارمنی، آهو، سنجاب ایرانی و کفتار ‌در هشت ویترین نگهداری می‌شود. بیش از ۴۶ گونه انواع پرندگان خشک‌زی، آبزی و کنار آبزی شامل انواع پرندگان شکاری و مرغابی‌سانان نیز در بخش پرندگان در ده ویترین نگهداری می‌شود. همچنین در بخش آبزیان ۵۸ گونه آبزیان مختلف آب‌های استان و دیگر اکوسیستم‌های آبی کشور نگهداری می‌شود و در بخش سنگواره‌ها نیز سنگواره‌هایی از دوران مختلف زمین‌شناسی متعلق به موجودات آبزی زمان‌های بسیار دور نگهداری می‌شود.

● گردشگری‌سلامت ـ چشمه‌های آبگرم دهلران

چشمه‌های گوگردی و آبگرم دهلران در سه کیلومتری شهر دهلران، در دامنه سیاه کوه و نزدیک به غار خفاش قرار دارند. این چشمه‌های آبگرم، با دمای حدود ۵۰ درجه سانتی‌گراد دارای حمام‌های بهداشتی آبگرم و استخرهای لجن درمانی بوده که از اهمیت درمانی خاصی برخوردار هستند. آب این چشمه‌ها در طول روز با توجه به انعکاس نورخورشید به صورت هفت رنگ خود را نشان می‌دهد. این تغییر رنگ آب‌ها در طول سالیان به صورت ضرب‌المثل ‌میان‌محلی‌ها درآمده است؛‌کسانی که دارای ثبات شخصیت نیستند به آب چشمه‌های دهلران تشبیه می‌ شوند. آبگرم دهلران برای درمان بیماری‌هایی چون دمل‌ها، زخم‌های بدن، شکستگی استخوان و برطرف‌کننده برخی بیماری‌های پوستی و کوفتگی ماهیچه‌های بدن و گرفتگی مفید است.

● طبیعت‌گردی ـ غار بهشت

غار زینه‌گان ملقب به غار بهشت، در پنج کیلومتری جنوب شرقی صالح‌آباد و در فاصله ۵۲ کیلومتری شهر ایلام قرار گرفته است. منطقه صالح‌آباد در فصل تابستان دمایی ‌حدود ۴۰ درجه سانتی‌گراد دارد؛ این در حالی است که غار زینه‌گان با داشتن دمای منفی ۱۰ درجه، اختلاف دمایی تقریبا ۵۰ درجه‌ای با محیط بیرون دارد. علت مشهور شدن این غار به غار بهشت نیز همین هوای سرد و مطبوع آن است. غار بهشت غاری روباز محسوب می‌شود که بیش از یک کیلومتر طول دارد. در داخل غار آب فراوان، دهلیزهای آب‌گیر، قندیل‌های متعدد و آبچک‌های طبیعی و بسیار زیبایی وجود دارد. در داخل غار شگفتی‌های ژئومورفولوژیک (زمین ساختی) بسیاری دیده می‌شود؛ رنگ سنگ‌ها، پیچ و خم‌های داخلی غار و لبه‌های به هم دوخته شده قسمت‌هایی از سقف غار بهشت از مهم‌ترین این شگفتی‌ها هستند. از دیگر زیبایی‌های غار بهشت می‌توان به سرخس‌ها، جلبک‌ها، گل‌ها و گیاهان خودروی داخل غار اشاره کرد.

● گردشگری‌فرهنگی‌ـ‌تماشای‌کوچ‌عشایر‌در‌کبیرکوه

یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان ایلام، تماشای شیوه زندگی عشایر کوچ‌نشین آن است. عشایر استان ایلام دارای مسکن، صنایع دستی و لباس‌های رنگارنگ خاص به خود هستند؛ به همین دلیل برای بازدیدکنندگان بسیار جذاب جلوه می‌کنند. استان ایلام به سبب شرایط آب و هوایی و کوهستانی بودن، محل ییلاق و قشلاق ایل‌ها و عشایر استان‌های اطراف نیز است. برای تماشای ییلاق و قشلاق عشایر می‌توان به قسمت‌های شمالی و مرکزی این استان در حوالی کبیرکوه سفر کرد. ایل‌های استان ایلام، ایل ارکوازی، ایوان، کلهر، ملکشاهی، خزل، شوهان، کرد، میشخاص، علی شروان، دوستان، هند مینی، ای هلیلان و زردلان و عشایر عرب هستند. مهم ترین مسکن‌های عشایر ایلام که از مصالح طبیعی بومی تهیه می‌شوند، می‌توان به سیاه‌چادر، کولا، کپر و زمگه اشاره کرد.

● گردشگری‌مذهبی ـ امامزاده سیدحسن

امامزاده سیدحسن در جنوب‌شرقی شهر مهران و در شمال و غرب رودخانه گاوی واقع شده است. این مکان علاوه بر این‌که یکی از اماکن متبرکه و مذهبی مردم استان ایلام به شمار می‌رود، ارزش تاریخی و حماسی نیز دارد. این مکان با شروع جنگ زیر آتش سنگین دشمن رفت و در حالی که دائم هدف تهاجم بود، به عنوان پناهگاه از سوی رزمندگان مورد استفاده قرار می‌گرفت. چندی بعد، نیروهای عراقی امامزاده سیدحسن را اشغال کردند که بنای آن آسیب کلی دید و تنها قسمتی از گنبد آن باقی ماند. این زیارتگاه، با اجرای عملیات والفجر‌ ۳ آزاد شد. در سال ۱۳۶۷ با یورش دوباره نیروهای مهاجم، امامزاده دوباره اشغال شد. امامزاده سیدحسن بعد از پایان جنگ به صورت اساسی بازسازی شد. آثار به جا مانده از دوران جنگ در اطراف امامزاده خود نشانگر بسیاری از حکایات تاریخی این منطقه است.

آیسا اسدی