اکوسیستم دریایی

اکوسیستم به بخشی از کره زمین اطلاق می شود که در آنجا چرخه تقریبا یا دقیقا بسته ای برای انتقال ماده بین محیط و موجودات زنده ایجاد می شود

اکوسیستم به بخشی از کره زمین اطلاق می‌شود که در آنجا چرخه تقریبا یا دقیقا بسته‌ای برای انتقال ماده بین محیط و موجودات زنده ایجاد می‌شود. در واقع دو نوع اکوسیستم وجود دارد، خشکی و آبی. محیط آبی به دو بخش اکوسیستم آب شیرین و اکوسیستم دریایی تقسیم می‌شوند.

● اطلاعات اولیه

۱۰ هزار سال پیش همچنان که یخچالها از کانادا به سوی ایالات متحده پیشرفت می‌کرد چاله‌های بسیاری در زمین تراشیده می‌شد. بیشتر دریاچه‌های ایالتهای شمالی آمریکا هنگامی تشکیل شد که افزایش جهانی گرما یخچالها را آب کرد و به چاله‌های بزرگ ریخت. در آغاز در این دریاچه‌های تازه شکل گرفته، تنها جمعیتهای کوچکی از باکتریها و دیگر موجودات کوچک وجود داشت.

افزایش مقدار مواد غیر آلی محلول در دریاچه ، امکان بوجود آمدن توسعه جمعیتهای اتوتروف را فرهم آورد. برخی از این جمعیتها را گیاهان آبزی تشکیل می‌دهند، اما بیشتر آنها آغازیان فتوسنتز کننده هستند که روی هم پلانکتون گیاهی خوانده می‌شوند. افزایش تدریجی اتوتروفها منجر به تولید جمعیتهای مصرف کننده شد که پلانکتون جانوری نام دارند و با گذشت زمان اکوسیستمهای دریایی امروزی شکل گرفتند.

● خواص فیزیکی اکوسیستم های آبی

اقیانوسها بزرگترین و پایدارترین اکوسیستمها هستند. حدود ۷۰ درصد سطح زمین با آب شور پوشانده شده است. زنجیره‌های غذایی اقیانوسها از کوچکترین اتوتروف شناخته شده شروع شده به بزرگترین حیوانات ختم می‌شوند. زندگی دریایی به شدت تحت تاثیر عوامل فیزیکی بسیاری مانند جریان دریایی جزر و مد ، موج ، دما ، فشار و شدت نور است. اما آشناترین خاصه فیزیکی آب دریا ، مواد کانی بسیار زیاد آن است. از آنجا که سدیم و کلر سهم بزرگی از یونها را در آبهای شور تشکیل می‌دهند، حدود ۵/۳ کانیهای موجود در اقیانوسها را نمک طعام تشکیل می‌دهد.

کل تراکم نمک یا شوری آب دریا از منطقه‌ای به منطقه دیگر فرق می‌کند. بیشترین میزان شوری در آبهای استوایی است که دمای زیاد و تبخیر موجب تراکم نمک می‌شود. شوری آب اقیانوس با غلظت و شناوری معین می‌شود که هر چه بیشتر باشد شوری آب بالاتر است. هم شوری و هم شناوری برای تمام موجودات زنده دریایی اهمیت قابل توجه دارند.

● تقسیم بندی اقیانوسها

اقیانوسها به عنوان زیستگاه جانداران دریازی به ۵ منطقه اصلی تقسیم می‌شوند که تقسیم بندی سه منطقه آن افقی و دو منطقه دیگر قائم است. از کناره ساحل تا انتهای فلات قاره منطقه لیتورال را تشکیل می‌دهد. پس از آن یعنی تمامی کف دریا در شیب قاره‌ای و دشت مغاکی منطقه پنتوئیک خوانده می‌شود و آبی که اقیانوس را پر می‌کند، منطقه پلاژیک است. نور خورشد بطور متوسط تا عمق ۷۵ متر و در برخی مناطق تا ژرفای ۱۸۰ متر نفوذ می‌کند. جانداران فتوسنتز کننده تنها می‌توانند در منظقه روشن آبها زندگی کنند. زندگی جانورانی هم که مستقیما وابسته به آنهاست، در نزدیکی سطح آب خواهد بود.

● جانداران آبزی

زندگی دریایی از جهت ارتباط با این زیستگاهها عموما در سه رده پلانکتونها ، نکتونها و کف زیها طبقه بندی می‌شود. پلانکتون اصطلاحی است کلی که برای پلانکتونهای گیاهی و جانوری بکار می‌رود شامل همه جانداران شناور است. نکتونها شامل شناگران قوی هستند که می‌توانند جایشان را به خواست خود تغییر دهند. بنابراین همه نکتونها جانورانی هستند که هم در سطح و هم در عمق دریا یافت می‌شوند. کف زیها شامل انواعی هستند که بر بستر دریا می‌خزند یا خود را به جایی می‌چسبانند و بر کناره‌ها و کف اقیانوسها زندگی می‌کنند.

● پلانکتونهای گیاهی

فیتوپلانکتونهای سطح اقیانوسها شامل میلیاردها جلبک هستند که روی هم شاید بیش از دو برابر همه گیاهان ساکن خشکی مواد غذایی تولید می‌کنند. این گیاهان که غنی‌ترین چراگاه کره زمین هستند بطور مستقیم یا غیرمستقیم مبنای تغذیه جانداران دریازی را تشکیل می‌دهند. بیشتر جلبکهای این مجموعه ذره بینی هستند و احتمالا دیاتومه‌های تک سلولی زرد و سبز مایل به قهوه‌ای در بین آنها از همه فراوان‌تر هستند.

● پلانکتونهای جانوری

اینها در کنار فیتوپلانکتونها زندگی می‌کنند. این موجودات شامل باکتریها ، پروتوزوآ ، میگوهای کوچک و دیگر جانورانی هستند که با حرکتهای آب به هر سو رانده می‌شوند. آنها از گیاهان ذره بینی تغذیه می‌کنند.

● تفاوت دریاهای گرم و سرد از نظر موجودات زنده

دریاهای گرم و سرد نه تنها از نظر تعداد کل موجودات زنده ، بلکه از نظر تنوع گونه‌ها نیز باهم تفاوت دارند. در آبهای گرم گونه‌های زیاد اما در جمعیتهای کوچک زندگی می‌کنند، در حالیکه در آبهای سرد ، جمعیت‌های بزرگ از گونه‌های معدود وجود دارد. علت هم این است که دمای بالا تمامی واکنشها و از جمله آنها را که به تکامل منجر می‌شوند، تسریع می‌کند. بنابراین جانداران در اقلیم گرم بسیار متنوع‌تر از جانداران اقلیم سرد است. اما محدودیت مواد معدنی در آبهای گرم تعداد جمعیت هر گونه را پایین نگه می‌دارد.

● تفاوت بین زیستگاه سطحی و عمقی دریاها

تفاوت بین زیستگاه سطحی که نور خورشید به آن می‌رسد و منطقه تاریک پایین بسیار زیاد است. نخست اینکه در مناطق عمقی به علت فقدان مطلق نور ، چنان تاریکی پایان ناپذیری حکمفرماست که نظیرش در هیچ جای کره زمین وجود ندارد. دوم اینکه در مناطقی عمقی تغییر فصلی و دگرگونی آب و هوایی عملا در کار نیست. سوم اینکه فشار آب از سطح آب به پایین به نسبت هر ۱۰ متر یک اتمسفر افزایش می‌یابد.

بنابراین فشار آب در ژرفترین گودالهای اقیانوسی تقریبا هزار برابر فشار آب سطح خواهد بود. برعکس باورهای پیشنیان که زندگی در چنین محیطی را غیر ممکن می‌دانستند، تنوعی غنی از موجودات زنده در اعماق اقیانوسها یافت شده است. فشار بالای اعماق آبها ، ژرفای دریا را به صورت یکی از سخت‌ترین زیستگاهها برای رقابت درآورده است. در آنجا بین حیوانات گوشتخوار شیوه بخور یا خورده می‌شوی برقرار است.

● چشم انداز بحث

مرز بین خشکی و دریا را کمربندی از زیستگاههای متنوع و یگانه دربرمی‌گیرد که کناره‌های صخره‌ای ، ساحلهای شنی و خورها از این جمله‌اند. خورها اکوسیستمهای بسیار باروری هستند که پرورشگاهی برای نرم تنان و ماهیها هستند که بیشتر عمر خود را دور از ساحل می‌گذرانند، به علت اینگونه بستگیهای فیزیک و زیست شناختی است که غارت خورها می‌تواند موازنه جمعیت را در اقیانوسها و دریاها به هم بزند.