سومین خورشید بقیع ‏

محمد بن علی بن الحسین علیهم السلام، پنجمین امام شیعیان است. مادر آن حضرت، فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است و بدین ترتیب، امام باقر علیه السلام نخستین امامی است که …

محمد بن علی بن الحسین علیهم السلام، پنجمین امام شیعیان است. مادر آن حضرت، فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است و بدین ترتیب، امام باقر علیه السلام نخستین امامی است که پدرش از نسل امام حسین و مادرش از نسل امام حسن علیهما السلام ‏‎ ‎می باشد‎.‎

شکافنده علوم:

امام باقر علیه السلام، علاوه بر " شاکر " و " هادی " ، به " باقر " به معنای شکافنده ملقب است، و جابر بن یزید جعفی در توضیح لقب اخیر گوید: آن حضرت علم را شکافت و رموز و دقایق آن را روشن ساخت. یعقوبی نیز می نویسد: بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت. راغب اصفهانی هم مانند این عبارت را گفته است.‏

ابن منظور در مورد کلمه " باقر" می گوید: " تبقر " ، داشتن علم و مال زیاد را گویند و به محمد بن علی بن حسین بن علی علیه السلام بدان جهت باقر گفته می شود که آن حضرت علم را شکافت و اصول آن را مشخص و طرز استنباط فروع علم از اصول آن را بیان فرمود‏‎.‎

موقعیت علمی امام:

بی تردید چنان که بسیاری از علمای اهل سنت نیز گفته اند، امام باقرعلیه السلام در زمان حیات خویش شهرت فروانی داشته و همواره محضر او از دوستدارانش، از تمامی بلاد و سرزمین های اسلامی، پر بوده است.موقعیت علمی ایشان به مثابه شخصیتی عالم و فقیه، بویژه به عنوان نماینده علوم اهل بیت (ع)، بسیاری را وا می داشت تا از محضر او بهره گیرند و حل اشکالات علمی و فقهی خود را از او بطلبند. در این میان، اهل عراق که بسیاری از آنان شیعه بودند بیش از دیگران مفتون شخصیت آن حضرت شده بودند.‏

مراجعه کنندگان، خضوعی خاص نسبت به شخصیت علمی امام داشتند چنانکه عبدالله بن عطای مکی گوید: علما را در محضر هیچ کسی کوچکتر از زمان حضور در محضر امام باقرعلیه السلام ندیدم. حکم بن عینیه با تمام عظمت علمی اش در میان مردم، در برابر آن حضرت مانند دانش آموزی در مقابل معلم خود به نظر می رسید.‏ شهرت علمی امام، در حد تعبیر ابن عنبه، مشهورتر از آن است که کسی بخواهد آن را بیان کند.‏‎ ‎این شهرت در زمان خود ایشان، نه تنها در حجاز که " کان سید فقهاء الحجاز " بلکه حتی در عراق و خراسان نیز به طور گسترده فراگیر شده بود. چنانکه راوی می گوید: ‎دیدم که مردم خراسان دور حضرت حلقه زده و اشکالات علمی خود را از ایشان می پرسیدند.‏ذهبی درباره امام باقر

علیه السلام می نویسد: ایشان از کسانی است که بین علم و عمل، سیادت و شرف و وثاقت و متانت جمع کرده و برای خلافت، اهلیت داشت.‏ ابرش کلبی از هشام بن عبدالملک پرسید: این کیست که مردم عراق او را در میان گرفته و مشکلات علمی خود را از وی می پرسیدند؟ هشام گفت: این پیامبر کوفه است، خود را پسر رسول خدا و شکافنده علم و مفسر قرآن می داند.‏

مکارم اخلاق حضرت:

مردی از اهل شام در مدینه ساکن بود و به خانه امام بسیار می آمد و به امام می گفت: "... در روی زمین بغض و کینه کسی را بیش از تو در دل ندارم و با هیچ کس بیش از تو و خاندانت دشمن نیستم و عقیده ام آن است که اطاعت خدا و پیامبر و امیر مؤمنان در دشمنی با توست. اگر به خانه ات رفت و آمد دارم، بدان جهت است که تو مردی سخنور، ادیب و خوش بیان هستی.‎‏"‏‎ ‎ درعین حال امام باقر علیه السلام با او مدارا می فرمود و به نرمی سخن می گفت‎.‎ چندی گذشت که مرد شامی بیمار شد و مرگ را رویاروی خویش دید و از زندگی ناامید شد‎.‎ وصیت کرد که چون در گذرد " امام باقر" بر او نماز گزارد‎.‎ شب به نیمه رسید و بستگانش او را مرده یافتند. بامداد، وصی او به مسجد آمد و امام را دید که نماز صبح به پایان برده و به تعقیبات نماز نشسته است‎.‎ عرض کرد: آن مرد شامی به سرای باقی شتافته و وصیت نموده که شما بر او نماز گزارید‎.‎

امام فرمود: او نمرده است... شتاب مکنید تا من بیایم‎.‎ پس برخاست، دو رکعت نماز خواند و دست ها را به دعا برداشت، سپس به سجده رفت و تا طلوع خورشید، در سجده ماند. آن گاه به خانه شامی آمد، بر بالین او نشست، صدایش زد و او پاسخ داد. امام او را نشانید، پشتش را بر دیوار تکیه داد و شربتی طلبیده، به کام او ریخت و به بستگانش فرمود: غذاهای سرد به او بدهند و خود، بازگشت‎.‎ پس از مدتی کوتاه، مرد شامی شفا یافت، به نزد امام آمد و عرض کرد: گواهی می دهم که تو حجت خدا بر مردمانی.‏

شاگردان و اصحاب نزدیک:

در مکتب امام ابو جعفر باقر العلوم علیه السلام، شاگردانی نمونه و ممتاز پرورش یافتند که به معرفی برخی ازآنان اشاره می شود‎:

۱) ابان بن تغلب: او محضر سه امام ـ امام

زین العابدین، امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام - را درک نمود. ابان از شخصیت های علمی عصر خود بود و در تفسیر، حدیث، فقه، قرائت و لغت تسلط بسیاری داشت. والایی دانش ابان چنان بود که امام باقر علیه السلام به او فرمود: در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا بده، زیرا دوست دارم مردم، فردی چون تو را در میان شیعیان ما ببینند.‏

۲) زراره: دانشمندان شیعه از میان شاگردان امام باقر و امام صادق علیهما السلام، شش تن را فقیه تر می شمرند که زراره یکی از آنهاست. از امام صادق (ع) نقل است که فرمود: اگر " برید بن معویه "، " ابوبصیر" ، " محمد بن مسلم" و " زراره‎ " ‎نبودند آثار پیامبر (معارف شیعه) از میان می رفت، آنان بر حلال و حرام خدا امین هستند. باز فرمود: برید، زراره، محمد بن مسلم و احول در زندگی و مرگ نزد من محبوب ترین مردمان هستند.‏

۳) ‎کمیت اسدی: شاعری سرآمد بود و زبان گویایش در دفاع از اهل بیت (ع)، اشعاری پر مغز می سرود.اشعارش چنان کوبنده و رسواگر بود که پیوسته از طرف خلفای اموی تهدید به مرگ می شد‎.‎

۴) محمد بن مسلم: فقیه اهل بیت و از یاران راستین امام باقر و امام صادق علیهما السلام بود. چنانکه گفته شد، امام صادق (ع) او را یکی از آن چهار تن به شمار آورده که آثار پیامبر (ص) به وجودشان پابرجا و باقی است‎.‎

شهادت:

امام باقر علیه السلام، هفت ذی حجه سال ۱۱۴ هجری در پنجاه و هفت سالگی در زمان حاکم ستمگر اموی " هشام بن عبدالملک" مسموم گردیده و شهید شدند‎ .‎در شامگاه شهادت به فرزند خویش امام صادق علیه السلام فرمود: "من امشب جهان را بدرود خواهم گفت، هم اکنون پدرم را دیدم که شربتی گوارا نزد من آورد و نوشیدم. او مرا به سرای جاوید و دیدار حق بشارت داد".‎

پیکر مطهر آن دریای بی کران دانش خدایی در خاک بقیع، درکنار پدر و جدش امام مجتبی و امام سجاد علیهما السلام به خاک سپرده شده است‎.