در بدرقه معاون رئیس جمهور

چهارسال پیش که مسئولیت سازمان محیط زیست تازه به خانم دکتر جوادی محول شده بود از ایشان جمله نقل قول شد که ایشان گفته بودند سازمان محیط زیست را که من تحویل گرفتم یک ویرانه ای بیش نیست

● ویرانه ای به نام سازمان محیط زیست

چهارسال پیش که مسئولیت سازمان محیط زیست تازه به خانم دکتر جوادی محول شده بود از ایشان جمله نقل قول شد که ایشان گفته بودند سازمان محیط زیست را که من تحویل گرفتم یک ویرانه ای بیش نیست . ولی امیدوارم که این گفته ایشان نباشد . ولی امروز پس از چهار سال که از دوره مسئولیت ایشان بر سازمان محیط زیست می گذرد وقرار است در پایان این دوره فعالیت های ایشان بر ریاست سازمان محیط زیست توسط کارشناسان و فعالین محیط زیست نقد و بررسی گردد ( با توجه به اینکه چهار سال زمان خوبی برای ارزیابی فعالیت های سازمان تحت مدیریت ایشان می باشد ) می توان جواب این گفت ایشان را بررسی کرد که در چهار سال مدیریت شما بر سر آن ویرانه چه آمده است آیا آن ویرانه به گلستان تبدیل شده است یا نه همان ویرانه باقی مانده و شاید ویرانه تر شده است .

همچنین می توان جهت خاتمه ریاست ایشان بر سازمان محیط زیست دو دلیل پیش بینی کرد ؛ اول اینکه ایشان بعلت کارآی بالا در این دوره چهار ساله داشته اند قرار است برای کاری مهمتری سازمان محیط زیست را ترک کند و یا اینکه ایشان نتوانسته است در این چهار سال آنطور که باید و شاید در راستای اهداف سازمان محیط زیست قدم بر دارد لذا رئیس جمهور برای ریاست سازمان دنبال مدیری با توانمندی بالا و قوی تراز خانم دکتر جوادی می گردد.

مشارکتهای مدنی با تشکلهای زیست محیطی در دو دوره ریاست سازمان محیط زیست

لازم به ذکر است اینجانب در این مقاله قصد ندارم تمام نقاط ضعف و یا قوت سازمان محیط زیست در این دوره را بررسی کنم فقط قصد دارم در این مقاله به بررسی فعالیتها و همکاری های دفتر مشارکتهای سازمان محیط زیست با تشکلهای زیست محیطی در دو دوره ریاست سازمان ( زمان خانم ابتکار و خانم جوادی ) را بررسی کنم و قضاوت بعدی با خوانندگان گرامی می باشد.

۱) دوره خانم دکتر ابتکار :

شاید اولین برخورد من با رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست خانم دکتر ابتکار به سال ۱۳۷۸ بر می گردد که در یک برنامه فرهنگی ؛ زیست محیطی که می خواستند از افراد تقدیر و تشکر گردد وقتی توسط آقای دکتر معطری مدیر عامل جبهه سبزایران اینجانب و خانواده ام به عنوان خانواده فعال محیط زیست به خانم ابتکار معرفی شدیم ؛ تنها کلمه ای که ایشان به من وخانواده ام گفتند کلمه " خدا قوت " بود که این کلمه تا پایان ریاست ایشان در سازمان در ذهن من بود.

در زمان ریاست خانم دکتر ابتکار در سازمان محیط زیست یکی از زیر مجموعه های سازمان که فعالیت چشمگیری داشت دفتر مشارکتهای مردمی سازمان بود . در دوره هشت ساله ( دوره خانم ابتکار ) مدیرکل دفتر مشارکتهای سازمان آقای دکتر مجدین بود وایشان در آن زمان جهت تعامل با تشکلهای زیست محیطی و مشارکت دادن آنها در مورد مشکلات محیط زیست صادقانه تلاش کردند . در آن دوره با توجه به جدید بودن فعالیتهای زیست محیطی (درتاریخچه فعالیتهای اجتماعی ایران ؛ فعالیت های زیست محیطی از سال ۱۳۷۶ به بعد به صورت گسترده ظاهر شد ) دفتر مشارکتهای سازمان جهت بالا بردن راندمان فعالیتهای فرهنگی ؛ زیست محیطی تشکلهای زیست محیطی کشور با بودجه که برای این دفتر منظور شده بود به کمک آنان آمد و از نظر نرم افزاری و سخت افزار به آنان کمک کرد . در دوره ریاست ایشان چهار همایش و نشست تخصصی کشوری با حضور همه نمایندگان تشکلهای زیست محیطی از سراسر کشور برگزار شد که اینجانب در نشست های شیراز و کرمان حضور داشتم که ۸۰ درصد از سازمانهای مردم نهاد فعال در امور محیط زیست از سراسر کشور در این نشست ها شرکت فعال داشتن . یکی از نکات مثبت این نشست ها ؛ حضورتشکلهای زیست محیطی شهرستانی کوچک بود که حضور آنان باعث می شد که تشکلهای شهرستانی نیز بتوانند فعالیتهای زیست محیطی خود را در معرض دید دیگران قرار دهند و همچنین در نشست های کار گروهها آن همایش یک تبادل اطلاعات چند طرفه از تجربه تشکلهای تهرانی و مرکز استانها و شهرهای بزرگ و شهر های کوچک انجام می شد و از طریقی آنان می توانستن با اطلاع رسانی از مشکلات و معضلات زیست محیطی شهر های خود با دیگر تشکلهای سراسر کشور و جهت حل آنان همفکری و تبادل نظر کنند ( تعداد نمایندگان تشکلها در این همایش هزار نفربودند ) . در آن دوره هشت ساله انواع و اقسام کارگاه های آموزشی و تخصصی با هزینه سازمان محیط زیست ؛ جهت بالا بردن کارائی و اثر بخش شدن فعالیت های زیست محیط تشکلها در سراسر کشور برگزار گردید . همچنین در آن ایام جهت بالا بردن کارائی تشکلها در سراسر کشور و استانها جهت عدم موازی کاری آنها ؛ شبکه های منطقه ای زیست محیطی تشکیل گردید که بالا ترین آن شبکه ملی بود و همچنین برای این شبکه ها دفتری اختصاص داده شده بود که تشکلها کوچک که امکان تهیه دفتر برایشان امکان نداشت به توانند از این دفترها برای فعالیت هایشان استفاده کنند وبرای منطقه تهران دفتر آن در خیابان خارک بود که تشکلهای زیست محیطی از این دفتر استفاده می کردند که در سال ۱۳۸۵ به دستور مدیر کل وقت محیط زیست استان تهران این دفتر تخلیه شد و دیگر دفتری به این امر اختصاص نیافت .

۲) دوره خانم دکتر جوادی :

پس از حضور سرکار خانم دکتر جوادی در راس مدیریت سازمان محیط زیست متاسفانه در این دوره سعادت یارمان نشد که از نزدیک در خدمت خانم دکتر جوادی باشیم حتی در چند برنامه فرهنگی زیست محیطی از ایشان دعوت نمودیم ولی ایشان هیچکدام از دعوت های مارا اجابت نکردند و نتوانستن در این برنامه ها شرکت کنند و لذا افتخار ملاقات با ایشان نداشتیم .

با عوض شدن بدنه مدیریت سازمان محیط زیست (که اکثرا" از حوزه های دیگری به سازمان آمدند) از جمله مدیرکل دفتر مشارکتهای سازمان یکی از مشکلاتی که سازمان با آن روبرو شد ( که اینجانب کاملا" در جریان آن بود ) کاهش همکاری دفتر مشارکت های سازمان محیط زیست با سازمان های مردم نهاد بود لذا فعالان محیط زیست جهت معرفی تشکلهای خود و نوع فعالیتهای که انجام می دادند مکاتباتی با مدیران جدید سازمان انجام دادن از جمله جهت ملاقات با خانم دکتر جوادی نامه های درخواست به دفتر ایشان ارسال کردند و همچنین از ایشان خواستند تا از تجربیات چندین ساله نهادهای مدنی محیط زیست کمک بگیرد ولی متاسفانه تا آنجای که اینجانب اطلاع دارم جوابی به این مکاتبات داده نشد فقط اینجانب یکباردر روزهای اول ریاست خانم جوادی با رئیس دفتر ایشان ملاقاتی داشتم و یکبار نیز در جلسه عمومی که به مناسبت برگزاری روز زمین پاک در سالن روابط عمومی سازمان که از مدیرکل یا نمایندگان محیط زیست وزارت خانه ها و ادارات دیگر جهت برنامه ریزی برای برگزاری روز زمین پاک دعوت شده بود اینجانب به درخواست آقای دکتر سلاجقه مدیرکل دفتر مشارکتهای سازمان به عنوان یکی از پیشنهاد دهنده روز زمین پاک در جلسه حضور یافتم و وقتی سراغ دیگر تشکلها را گرفتم ؛ گفتند بعدا" از آنها دعوت می کنیم تا در جلسه جدا گانه از نظرات آنان استفاده شود ولی بعدا" جلسه ای گذاشته نشد . در زمانیکه آقای دکتر سلاجقه مدیرکل دفتر مشارکتها بودن سازمان های مردم نهاد زیست محیطی با ایشان تماسهای داشتن ؛ ولی وی نیز نتوانستن به همکاری با سازمان ادامه دهد و ایشان بعد از یک سال از سمت مدیر دفتر مشارکتها استعفاء داد که بعد از ایشان در مدت سه سال دیگر دو نفر دیگر مدیر کل دفتر مشارکتهای سازمان شدند . ( در عرض چهار سال در دفتر مشارکتها سه تا مدیر کل عوض شد )

در دوره خانم دکتر جوادی اینجانب به یاد ندارم از طرف دفتر ایشان جلسه ملاقات عمومی با ریاست سازمان محیط زیست و نمایندگان تشکلهای فعال در محیط زیست برگزار شده باشد و از آنان در مورد رفع معضلات زیست محیط کمک خواسته شود.یکی ازمهمترین مشکلات این دوره چهار ساله این بود که تعداد زیادی تشکل زیست محیطی که دوست داشتن صادقانه به محیط زیست خدمت کنند به علت اینکه توسط سازمان به آنان کمک نشد از چرخه فعالیتهای زیست محیطی مردمی حذف شدند ؛ ایشان می توانست با بودجه های که برای دفتر مشارکتها منظور شده بود به ادامه فعالیت آنان کمک کند و حتی می توانستی برای فعالین فارغ تحصیل محیط زیست که هر چند نفر آنان تشکلی راه اندازی کرده بودند و فعالیت های مردمی انجام می دادند از طریق ارائه برنامه های صحیح به دولت برایشان در قسمت همین پروژه های مشارکتها شغل ایجاد کند که لازم نباشد آنان با تعطیل فعالیت های زیست محیطی خود به دنبال فعالیتهای اقتصادی دیگری بروند ؛ و ای کاش می توانستند از فکر و ایده و نیروی های مردمی که وقت خود را عاشقانه در خدمت محیط زیست گذاشته بودند استفاده کنند . آیا می دانید در این چهار سال برسر تشکلهای که روزگاری بیش از ۵ هزار عضو فعال داشتن چه آمد ( می توانید به آرشیو عکس این تشکلها مراجعه کنید و ببینید در برنامه های نمادین جهت پاکسازی ها ی که برگزار می شد چه تعداد هوادار شرکت می کردند ) ولی امروز فقط اسمی از آنان وجود دارد ؛ تشکلهای مانند جهبه سبز ؛ انجمن حفظ محیط کوهستان ؛ جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط زیست و تشکل دانشجوی آوای سبز که روزگاری به عنوان پیشگامان و بانیان فعالیتهای زیست محیطی شناخته می شدند امروز با چه تعداد عضو ادامه فعالیت می دهند .

خانم دکتر جوادی همین امسال در یک برنامه فرهنگی زیست محیطی که در یکی از جلسات آن نماینده سازمان محیط زیست در آن جلسه حضور داشت را برای شما باز گو می کنم تا بدانید در این چهار سال اصلا" به استقبال تشکلهای زیست محیط نیامدید و حتی زمانیکه بخشی از محیط زیست این مملکت در خطر بود و تشکلهای زیست محیطی به تنهای برای جلوگیری از تخریب های زیست محیطی سینه سپر کردند حتی یک کلمه خدا قوتی هم به آنان نگفتید . ( قطع درختان پارک لویزان ؛ جاده سازی در دامنه قله دماوند ؛ نگهبانی از دشت شقایق کوه دماوند ).

امسال بعضی از تشکلهای زیست محیطی تصمیم گرفتن جهت یک کار فرهنگی ؛ زیست محیطی در مراسم ۱۴ خرداد در حرم امام خمینی حضور فعال داشته باشند و یک فعالیت فرهنگی زیست محیطی برای زائرین آن حرم انجام دهند ( هر ساله بعد از برگزاری مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی در روز ۱۴ خرداد وضعیت زیست محیطی حرم امام و بهشت زهرا به خاطر انبوهی از زباله های ظروف یکبار مصرف استفاده شده وضعیت خوبی ندارد و اگر در انتهای مراسم از حرم امام به سمت بهشت زهرا بروید وقتی چشمتان به آن زباله ها بی افتد به عنوان یک انسان از آن همه زباله ریخته شد در روی زمین ناراحت می شوید.) لذا مکاتبه ای از طرف فعالین محیط زیست با ستاد مرکزی ارتحال امام خمینی انجام شد و در خواست جلسه ای جهت ارائه راه حل برای مشکلات زیست محیطی حرم امام خمینی پیشنهاد گردید که این کار فرهنگی شدیدا" مورد استقبال ستاد سالگرد ارتحام حضرت امام خمینی قرار گرفت وبه همین نیت جلسه ای در ستاد مرکزی ارتحال حضرت امام خمینی برگزار شد کلیه حاضرین در جلسه توسط سازمانهای مردم نهاد دعوت شده بودن حتی مسئولین دولتی ( که همه آنها تا انتهای برنامه در کنار تشکلهای مانند ) ولی نماینده سازمان محیط زیست که خودش را یکی از مشاوران شما معرفی کرد ( که ایشان تنها نماینده بود که از طرف ستاد ارتحال حضرت امام دعوت شده بودند) بعد از تشکیل جلسه و بعد از اینکه حاضرین جلسه خود را معرفی کردند ؛ نماینده سازمان محیط زیست در وسط جلسه بدون خدا حافظی جلسه را ترک کردند؛ روز بعد که با ایشان تماس گرفته شد که توافقات جلسه به ایشان اعلام شود و برای جلسه بعد دعوت شوند ایشان گفتند که من اشتباه کردم در جلسه دیروز حضور یافتم .

وقتی دلیل آن اشتباه از ایشان پرسید شد ایشان در جواب گفتند تمام نماینده های تشکلهای که در جلسه دیروز حضور داشتن از طرف سازمان محیط زیست مشکل ثبت فعالیت دارند و یا مشکلات دیگری دارند و اینها از طرف سازمان محیط زیست ؛ تشکل زیست محیطی محسوب نمی شوند . از ایشان پرسید یعنی آقای اشتری و یا سرکار خانم دکتر توسلی و یا خانم ملاح ( مادر همه بچه های محیط زیست می باشد ) و دیگران ؛ فعال محیط زیستی نمی باشند ایشان جواب دادند بله

از ایشان پرسید شد این نظر شخصی شما است یا نظر سازمان محیط زیست است ایشان جواب داد این نظر سازمان محیط زیست است باید در جواب ایشان گفت سازمانی که مدیر عامل انجمن حفظ محیط کوهستان یا مدیر عامل جمعیت زنان مبارزه با آلودگی و یا خانم دکتر توسلی را به عنوان فعال محیط زیست قبول ندارد چه بهتر که اصلا" به مشارکتهای زیست محیطی اعتقادی نداشته باشد .

نکته که باید به عرض جنابعالی برسانم این است که خیلی از فعالین زیست محیطی کمک خواستن از نهادی دولتی را قبول ندارند و این را نوعی گدائی و توهین می دانند و می گویند هر تشکل زیست محیطی باید آنقدر توانا باشد که خودش بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد نظریه بسیار درست است ولی بسیاری نهاد مدنی از جمله نهادهای دانشجوی و غیر متخصص و یا تازه تاسیس زیست محیطی در ایران هنوز به آن مرحله از رشد نرسیدند که بتوانند خودشان را از دیگران بی نیاز کنند همچنین بودجه های اختصاص یافته توسط دولت برای مشارکتهای مردمی حتما" باید جهت افزایش این نوع فعالیتها خرج شود

باید دانست وقتی برای این چند نفر باقیمانده از نهاد مدنی ؛ و تشکلهای زیست محیطی خدای وجود دارد که آنان با پشتوانه آن خدا یکتا بتوانند بدون مشارکت سازمان محیط زیست فعالیتهای خود را دنبال کنند . دیگر احتیاج به دیگرانی وجود ندارد .

در پایان جا دارد به این نکته اشاره کنم خیلی از کوهنوردان و فعالین محیط زیست جهت فعالیت های خداپسندانه زیست محیطی تاکنون از هیچ نهاد ؛ سازمان و ارگانی چیزی طلب نکرده اند و اگر پولی نیز در راه اهداف محیط زیستی خود خرج کردن از جیب مبارک خود بود و از طرفی هر وقت ایده و یا فعالیتی زیست محیطی را شروع می کردند . هرگاه به هر سازمان ؛ اداره ؛ نهادی وارگانی مراجعه می کردند و از آنان جهت حل مشکلات محیط زیست کمک خواستن وقتی طرف مقابل احساس کرده که فعالان محیط زیست برای رضا خدا و برای محیط زیست کشورشان کار می کنم تا آنجا که برایشان مقدور بود کمک کرده اند خوشبختانه این چهار سال پر از این خاطرها می باشد . ای کاش سال گذشته جهت ثبت ملی قله دماوند در پناگاه پلور حضور داشتید ( جناب آقای یزدانی به نمایندگی از جنابعالی در این مراسم حضور داشتند ) تا می دید که فعالیت چند ساله کوهنوردان و دوستداران محیط زیست چگونه توسط معاون رئیس جمهور و ریاست سازمان میراث فرهنگی به ثمر نشست

در پایان از خداوند بزرگ برای جنابعالی و همچنین شخصی که قرار است جانشین شما بر مسند ریاست سازمان محیط زیست قرار بگیرد آرزوی موفقیت می کنم و امیدوارم کسی باشد که بتواند سوکان کشتی محیط زیست ایران را به در این دریا پر تلاطم محیط زیستی کشور عزیزمان ایران را به ساحل موفقیت هدایت کند و برای کودکانمان آینده ای سالم و درخشان بدون هیچگونه آلودگی زیست محیطی بسازد.

سرکار خانم دکتر جوادی ای کاش در دوران ریاست شما ؛ دفتر شما به روی تشکلهای زیست محیطی باز بود تا می توانستند درآخرین روز ریاست شما بر سازمان محیط زیست در بدرقه شما حضور می یافتند و به نمایندگی از مردم از زحمات چهار ساله شما تشکر و قدردانی می کردند .

نویسنده :حسین عبیری گلپایگانی