جایگاه علم، دین و هنر

با یک بررسی اجمالی و دیدگاهی نافذ به روشنی می توان دریافت که تاریخ بشری هیچگاه از علم، دین و هنر خالی نبوده است. این سه موضوع هر یک، حوزه ای از زندگی بشری را پوشش می دهند. آن ها نمی …

با یک بررسی اجمالی و دیدگاهی نافذ به روشنی می توان دریافت که تاریخ بشری هیچگاه از علم، دین و هنر خالی نبوده است. این سه موضوع هر یک، حوزه ای از زندگی بشری را پوشش می دهند. آن ها نمی توانند جانشین هم شوند، اما می توانند مکمل یکدیگر باشند و اصطلاحاً هم نشین همدیگر باشند. هر کوششی برای تعمیم و گسترش یکی از آن ها به دیگری، بی نتیجه و منتهی به شکست بوده و خواهد بود. چرا که آن ها هر یک نیازهایی خاص از انسان ها و جوامع بشری را برطرف می سازند که بدون آن ها افتادگی ها و مسائلی جبران ناپذیر در زندگی انسان ها به وقوع خواهد پیوست.

امروزه نیز این خطر ما را تهدید می کند که بخواهیم بدون درک روشنی از ماهیت علم، دین و هنر به تعمیم یکی به دیگری اقدام ورزیم و مشکلات موجود را حل نکرده که هیچ، افزون تر سازیم. با دستورات حکومتی و بخشنامه های فرمایشی نه تنها مسائل موجود حل نمی شود، بلکه گسترش نیز می یابد. دانشگاه ها باید کماکان محل آزادانه تولید علم بمانند، همچنان که مراکز دینی جایگاه مستقل خود را حفظ کنند و آن ها را با هم خلط نکنیم. حوزه های علمیه نیز می توانند از هر دو حوزه علم و دین سیراب شوند، نه این که یکی را قربانی دیگری سازند. باید حدود و گستره شمول هر یک را به روشنی شناخت و با تکمیل آن در حقیقت خود را کامل سازیم. تفاوت دانشگاه و حوزه با مراکز دینی و مساجد آن است که در دانشگاه یک جستجوگر بدنبال ناشناخته هاست، نه منشاء وحی. او می رود تا بیابد آنچه را تاکنون نمی دانسته است. در حوزه، یک رهرو در جستجوی وحی و منشاء و اعتبار و صحت و سقم مسائل دینی و معارف بشری است. چون بدنبال فصول مشترک و تمایز علم و دین می گردد. اما آن که به مسجد و اماکن دینی می رود، نخست ایمان دارد و سپس به جستجوی گمشده خود می گردد و شاید علل حقیقی بسیاری از پدیده ها را هرگز نه بیابد و نه بدنبال آن باشد. چون او به معیارهای ایمان و عاطفه که مربوط به دین اند، متوسل می شود، نه برهان ها و استنتاج های عقلی. اگر بخواهیم همین ایمان مقدم بر شناخت را به دانشگاه و حتی حوزه تعمیم دهیم، فاجعه به بار می آید. آن ها باید استقلال معرفتی خود را حفظ کنند.

دکتر کاوه احمدی علی آبادی

دکترای فلسفه و ادیان از تگزاس آمریکا