راز یک نوستالژی

دلایل ماندگاری مجله فیلم

اگر کار رسانه ای را یک هنر هم بدانیم (که هست) قطعا ماندگاری و دوام در این حرفه، به هنرمندی ظریف و صبورانه ای محتاج است. چه بسیار هنرمندانی که یک شبه وارد این عرصه شدند و حتی به شهرت هم رسیدند اما نتوانستند درآن حرفه دوام بیاورند و خیلی زود فراموش شدند.امروزه رسانه های متعددی از مکتوب و تصویری گرفته تا شنیداری و مجازی، از خاک فرهنگ سر بر می آورند و حتی برخی از آنها با دمیدن در بوق تبلیغات ، دلربایی می کنند اما به شکوفایی نمی رسند و از میدان رقابت حذف می شوند.

درست به همین دلیل است که در علوم ارتباطات،رشته جدیدی به نام مدیریت رسانه متولد شد تا بتواند با ترکیب هنر و دانش،نه فقط اداره که ماندگاری یک رسانه را تضمین کند.به عبارت دیگر هر رسانه و موسسه رسانه ای برای بقاء و دوام خویش علاوه بر نیروهای متخصص و کارآمد به مکانیسم و ساز و کارهای نیازمند است تا بتواند روی پای خود ایستاده و آتیه خویش را بیمه کند.اگر بخواهیم به شکل مصداقی و با استناد به نمونه واقعی بحث کنیم می توانیم مجله یا به عبارت درست تر ماهنامه سینمایی فیلم را مثال بزنیم که اکنون نزدیک به ۳۰ سال از عمر آن می گذارد و به روایتی یکی از قدیمی ترین نشریات سینمایی در سطح جهان شناخته می شود که توانسته است با همه موانع و معضلاتی که در عرصه رسانه ای و امور مطبوعاتی وجود دارد نه تنها به حیات خویش ادامه دهد بلکه همچنان نیز اعتبار و محبوبیت خود را حفظ کند. شاید سخن گفتن از یک نشریه سینمایی در اینجا کمی عجیب به نظر برسد از این حیث که رسانه ها رغیب حرفه ای هم به حساب می آیند اما به قول مولوی خوشتر آن باشد که سر دیگران/ گفته آید در حدیث دیگران.

بسیاری از علاقمندان سینما از اصناف سینمایی گرفته تا مخاطبان عادی نسبت به مجله فیلم دارای یک حس نوستالوژی هستند و بسیاری از شماره های آن را به شکل شخصی آرشیو کرده اند.نگارنده از زبان بسیاری از افراد سینمایی و غیر سینمایی شنیده است که در کتابخانه شخصی خود مجله فیلم را آرشیو کرده اند و حتی برخی از آنها به صورت حرفه ای از شماره اول این نشریه تا آخرین شماره را دسته بندی نموده اند.رمز موفقیت یک رسانه اینست که به بخشی از خاطرات زندگی مخاطبانش تبدیل شود و این اتفاقی است که بیش از هر نشریه و ماهنامه دیگری در مورد مجله فیلم رخ داده است. بدیهی است چنین جایگاهی در فعالیت رسانه ای به آسانی حاصل نشده و محصول یک همکاری و مدیریت رسانه ای و هنری است که در کنار تخصص گرایی و بهره گیری از بهترین های نقدنویسی،با بهبود کیفی محتوی و مضمون نشریه از طرف دیگر به این موقعیت حرفه ای دست یافته است . هوشنگ گلمکانی ، عباس یاری و مسعود مهرابی از محدود نام هایی هستند که سه دهه در کنار دیگر در شناسنامه یک نشریه تخصصی تثبیت شده اند این در حالی است که همه ما از آخر و عاقبت کار جمعی و تیمی در ایران خبرداریم! گلمکانی یکبار دریک مصاحبه رمز ماندگاری مجله فیلم را پرهیز و دوری آن از حاشیه های زرد دانست.آفتی که بسیاری از رسانه ها به ویژه مطبوعات ما را در دام خویش گرفتار کرده و تا پای نابودی می کشاند. مجله فیلم سعی کرده تا به رسالت اصلی خود در روزنامه نگاری و اخلاق حرفه ای و رسانه ای وفادار بماند و سینما را در بستر جریان سالم مورد نقد و بررسی قرار دهد. بسیاری از نشریات و روزنامه ها برای بازارگرمی و فروش بیشتر با اخبار زرد و حاشیه ای، خود را بزک دوزک می کنند اما مجله فیلم با حفظ اصالت مطبوعاتی و توجه و اهتمام به محتوایی غنی خود بی نیاز از این تمهیدات پروپاگاندایی است و حتی فرم خویش را نیز تغییر نداده است.

البته برخی این رویکرد مجله را ناشی از محافظه کاری ان دانسته و صاحبان آن را به فقدان جسارت و شجاعت متهم می کنند. اما بدور از هیاهوهای سیاسی و شیطنت های رسانه ای،مجله فیلم به کار حرفه ای خود ادامه داد و از سینما به سیاست پل نزد. دریک دهه اخیر به واسطه رشد و توسعه تکنولوژی های گرافیکی و کامپیوتری و بهره گیری از انواع نرم افزارهای رایانه ای نشریات گوناگونی به شکل قارچ گونه سر برآوردند که گمان می کردند می توانند با جاذبه رنگ و تکنیک، قدرت خویش را به رخ بکشند و موجودیت خود را در حوزه رسانه تضمین نمایند اما به تدریج با دور شدن از اخلاق حرفه ای یا سطح نازل کیفی از عرصه رسانه ای کشور حذف شده یا به انزوا و عزلت کشیده شدند و از رونق افتادند. اما مجله فیلم هنوز هم با صفحات سیاه و سفید و کاهی چاپ می شود و در عین حال طرفداران خود را حفظ کرده است . حتی رقیبان دیگری هم که در بازار مطبوعات سینمایی وارد شده و با تجهیزات و امکانات حرفه ای خواسته اند که گوی رقابت را بربایند موفق به این کار نشدند. در دانش تبلیغات و بازاریابی همواره بر این تاکید می شود که بهترین تبلیغات کیفیت خوب کالاست.

همین کیفیت و محتوای خوب مجله فیلم موجب شده تا مشتریانش به عدم تغییر فرم و صورت بندی نشریه خرده نگیرند یا به دنبال کالای دیگری نروند.این مساله به قدری جدی است که اگر صفحه بندی نشریه عوض شود و کسوتی رنگی و روغنی به تن کند خود مخاطبان و مشتریان نشریه،اولین کسانی هستند که به این تغییر اعتراض می کنند. بزرگترین سرمایه یک رسانه و نهاد رسانه ای، همین جلب اعتماد مخاطبان است. اعتبار و اعتماد مجله فیلم را به عنوان یک رسانه موفق باید در دو عامل مهم خلاصه کرد یکی عملکرد حرفه ای و تخصصی و دوم صداقت و شفافیت در ارتباط با مخاطبان و خوانندگان نشریه. شاید هیچ عاملی بیش از اعتماد سازی به اعتبار و تداوم کاری یک رسانه کمک نکند حتی اگر آن رسانه از لحاظ فنی و تکنیکی لنگ بزند یا به زرق و برقهای فن آوری های مدرن ، مجهز نباشد.راز بقای مجله فیلم را باید در همین نکته کشف و بازشناسی کرد.

شاید هیچ حرفه ای به اندازه امور رسانه ای به توانایی و مهارت نیروی انسانی خود متکی نباشد.در واقع این خبرنگاران و نویسندگان حرفه ای و کارکشته هستند که با تامین درونمایه و مضامین نشریات و اخبار و اطلاعات لازم، ماهیت رسانه را شکل می دهند.مجله فیلم نیز با استفاده از بهترین نویسندگان و منتقدان سینمایی و بهره گیری از نیروهای تخصصی در حوزه نقد نویسی،اعتبار نشریه خود را بالا برد. هرچند بعدها دیگر این نشریه بود که موجب اعتبارنویسندگان و منتقدان می شد و هنوز هم بسیاری از نویسندگان این مجله نه به خاطر منافع مالی که به دلیل اعتبار اجتماعی و حرفه ایش برای مجله می نویسند. اتفاقا نرخ حق التحریر مجله فیلم نسبت به روزنامه ها و نشریات دیگر کمتر است( هرچند به موقع پرداخت می شود) اما اعتبار رسانه ایش برای نویسندگانش کافی است و چه بسیار نویسندگانی که حتی حاضرند پول هم پرداخت کنند تا نام و مطلب آنها در این مجله چاپ شود.البته باید به ساختار درونی مجله فیلم هم به عنوان یک نهاد رسانه ای التفات داشت.فضای صمیمی و دوستانه در کنار وجود یک دیسیپلین و نظم حرفه ای و البته عشق و علاقه اعضای تحریریه به سینما و موضوع و ماهیت کار را هم نباید دست کم گرفت.

بدیهی است یکی از مهمترین عوامل ماندگاری و بقای یک رسانه، بعد اقتصادی ماجراست و هرچقدر یک رسانه، پول و امکانات کافی داشته باشد از پشتوانه و فرصت بیشتری هم برای موفقیت برخوردار است اما باید به خاطر داشت اعتبار و صداقت یک رسانه است که به تدریج و به واسطه نفوذ رسانه در مخاطبین و افکار عمومی، قابلیت جذب سرمایه و اسپانسر را فراهم می کند.

در حال حاضر صفحات ابتدایی و پایانی مجله فیلم و البته برخی صفحات میانی آن به درج آگهی و تبلیغات اختصاص دارد که پشتوانه مالی خوبی برای حفظ و رشد یک رسانه است. یک رسانه موفق در بلند مدت رسانه ای است که صاحبان آگهی و تبلیغات را به اعتبار خود وابسته کرده و آنها از برد رسانه ای و تاثیر و نفوذ آن رسانه برای تبلیغ کالای خود استفاده می کنند.در چنین شرایطی رسانه می تواند استقلال خود را حفظ کند و مستقل باشد. در واقع استقلال حرفه ای هر رسانه با نوع عملکرد ان تعیین می شود و اصحاب رسانه می توانند با کار حرفه ای و تخصصی خود چنان اعتبار و جایگاهی برای رسانه خویش فراهم آورند تا این صاحبان سرمایه و آگهی باشند که به انها وابسته شوند.

مجله فیلم نمونه موفقی از این حیث است. به طور کلی رسانه ها و مراکز و موسسات رسانه ای بیش از اینکه ماهیتی اقتصادی داشته باشند هویتی فرهنگی دارند و به همین دلیل هم تابع قانون عرضه و تقاضا و مناسبات اقتصادی بخش صنعت و تجارت نیستند لذا رسانه ها باید شان فرهنگی خود را به واسطه کیفیت و عملکرد سویه فرهنگی خویش تثبیت و تقویت نمایند تا سرمایه اصلی خود یعنی اعتمادمخاطبان به خود را از دست ندهند و بتوانند به یک ابزار موثر در هدایت و رشد افکار و فرهنگ عمومی در جامعه خود بدل شوند. جلب اعتماد و داشتن صداقت و درستی،تخصص گرایی و پایبندی به اصول کار حرفه ای از یک سو و وفاداری و رعایت اخلاق رسانه ای و تامین نیازهای مخاطب از سوی دیگر عوامل و عناصری هستند که موفقیت و ماندگاری مجله فیلم کمک کرده است و هر رسانه ای برای ماندگاری ناگزیر از تکرار چنین تجربه ای است.

سیدرضا صائمی