چگونه قرآن بخوانیم

هدف از نزول قرآن و به تبع آن قرائت این کتاب آسمانی , هدایت و یادآوری و عبرت گرفتن و است نه اینکه تنها به قصد ثواب بردن آن را بخوانیم و هیچ فهمی در آیات آن صورت نگیرد

چکیده :

اولین سوالی که همه ی ما از عامی تا تحصیلکرده می توانیم از خود بپرسیم و هر عقل سلیمی هم می تواند به جواب درست برسد ، این است که اصولاً قرآن به چه هدفی نازل شده است ؟ و چگونه باید آن را خواند و از آن استفاد کرد ؟ خداوند هدف از فرستادن قرآن را بیشتر برای هدایت و آگاهی و انذار و بشارت و یادآوری و موعظه و عبرت گرفتن و مایه ی تفکر و آشکار کننده راه حق از باطل و ... می داند ؛ در حالی که در بین اکثریت مردم و حتی جامعه ی تحصیلکرده ی ما شاید تنها چیزی که زیاد اهمیّت ندارد ، توجه به همان اهدافی ست که قرآن بیان داشته و بر آن بارها تأکید کرده است .

در این مقاله سعی شده است تنها از کتاب باعظمت قرآن آیاتی به عنوان نمونه ذکر شود که اصولاً قرآن به چه هدفی نازل شده است و وظیفه ی ما در قبال آن چیست و چگونه باید از آن استفاده کنیم ؟!

تا همگان بفهمیم که تنها تلاوت عربی قرآن و عدم فهم مفاهیم بلند این کتاب چه ظلم عظیمی در حق ما است و تنها استدلال ما در خواندن آن یعنی ثواب بردن تا چه اندازه سطح پایین و ابتدایی است !

واژه های کلیدی :

قرآن . هدف از نزول قرآن . چگونه خواندن قرآن . تلاوت عربی . ترجمه ی فارسی . فارسی زبانان

مقدمه

اگر نگاهی عمیق تر به مکان هایی که قرآن و تلاوت این کتاب بزرگ در آنها رواج دارد ، بیندازیم ، خواهیم دید که رسالت واقعی قرآن و معانی بلند و انسان ساز آن تا چه اندازه مورد غفلت قرار گرفته است !

اگر این سوال را که « چرا باید قرآن خواند ؟ » در بین اکثریت مردم عادی ( و البته گاهی هم از بعضی خواص ) بپرسیم ، قطعاً رسیدن به ثواب اخروی و دستیابی به اجر معنوی ، پاسخ این سوال خواهد بود و شاید هیچ کدام نتوانند فلسفه ی نزول قرآن و چگونه خواندن آن را بیان کنند .

اگر نگاهی اجمالی به نحوه ی استفاده از قرآن در جامعه ی ما ( ایران ) بیندازیم ، خواهیم فهمید که هیچ یک از این موارد زیر نمی تواند هدف واقعی از نزول قرآن باشد :

+ تلاوت عربی قرآن و عدم بیان معنی فارسی آیات و در نتیجه عدم فهم آن ، قبل از جلسات در اداره ها و سازمان ها و در مساجد و مدارس و ... ( که بیشتر به صورت عادت و رسم درآمده است . )

+ تلاوت قرآن بعد از مرگ و روی مزار متوفّی ( حتی برای کسی که در طول عمر خود حتی یک بار هم به قرآن و مفاهیم آن نظری نداشته است . )

+ مراسم ختم چند باره ی قرآن به صورت برق آسا و در زمانی اندک ( بدون تفکر و فهم آیات آن )

+ مراسم ختم « انعام » که در بین خانم های محترم بسیار رواج دارد . ( البته ایراد کار در این جاست که با وجود تعدّد ختم این سوره ی مبارک ، هیچ آشنایی با مفاهیم و موضوعات عالی این سوره به دست نمی آید . )

+ استفاده از قرآن فقط به عنوان وسیله ی تبرّک در هنگام مراسم عقد و ازوداج و ... ( در صورتی که بعضی از این جوانان عزیز ما قبل از آن با قرآن و معانی آن آشنا نبوده اند و بعد از این هم قدمی در راه شناخت قران بر نمی دارند . )

+ استفاده از قرآن و آیات باعظمت آن صرفاً برای شفابخشی و حل مشکلات دنیایی و رفع بلاها .

تمام موارد کاربردی بالا تنها بر دستیابی به ثواب و تبرّک جستن و دور شدن از آفات و بلاها تکیه دارد و اهداف والاتر قرآن که همانا رساندن انسان به کمال و اصلاح رفتارها و نگرش های دینی و دنیوی او است ، مورد غفلت قرار گرفته است .

نکته ی قابل ذکری که اهمیت زیادی هم دارد ، این است که در روایات و کتب ادعیه و جاهای دیگر بر این نکته تأکید شده است که مثلاً خواندن چند باره ی فلان سوره در فلان زمان و مکان اینقدر ثواب دارد ؛ آیا دقیقاً به معنای آن سوره ها دقّت کرده ایم که چرا این همه مورد تأکید قرار گرفته اند ؟! شاید ثواب و دادن وعده ی بهشت یک نوع محرّک برای ما انسان های سطح پایین باشد که به سمت قرآن متمایل شویم و بعد از آن به معانی و مفاهیم بلند آن آیات پی ببریم و در راه بهتر شدن و انسان واقعی بودن قدم برداریم .

حال نکته در این جاست که آیا صِرف خواندن و قرائت عربی قرآن ، ما را ( که با زبان عربی آشنایی نداریم ) در رسیدن به اهداف انسان ساز قرآن و عبرت گرفتن از قصص قرآنی و یادآوری کارهای شایسته و ناشایست و دوری از آنچه در قرآن به عنوان گناه و معصیت شمرده شده ، کمک می کند ؟!

قطعاً خیر !

نکوهش کسانی که قرآن می خوانند ولی به معنا و مفهوم آن توجهی نمی کنند :

خداوند در سوره ی « جمعه ، آیه ی ۵ » از یهودیانی سخن می گوید که کتاب تورات را دارند ولی در محتوای آن نمی اندیشند و به آن عمل نمی کنند ؛ آیا روی این سخن فقط با آنهاست ؟ آیا ما فارسی زبانان که عربی نمی دانیم و عمری صرف تلاوت و قرائت و حفظ آیات باارزش آن می کنیم ولی هیچ از محتوای آنها آگاهی نداریم و بالطبع تغییری در رفتار خود ایجاد نمی کنیم ، مشمول این آیه نیستیم ؟

« مثل الّذینَ حُمّلوا التّوراتَ ثمّ لَم یَحمِلوها کَمَثلِ الحِمارِ یَحمِلُ اَسفاراً » = کسانی که مکلّف به تورات شدند ولی حق آن را ادا نکردند مانند درازگوشی است که کتاب هایی حمل می کند ( آن را بر دوش می کشد امّا چیزی از آن نمی فهمد ) .

اکنون به آیه ی ۱۲۱ از سوره ی « بقره » دقت کنید :

« الّذینَ آتَیناهُمُ الکتابَ یَتلَونَهُ حَقّ تلاوتِه اُلئکَ یُؤمنونَ بِه و مَن یَکفُر بِه فَاُلئِکَ هُمُ الخاسرونَ » =

کسانی که کتاب آسمانی به آنها دادیم و آن را چنان که شایسته ی آن است می خوانند ( حقّ خواندن آن را در مقام عمل نیز به جای می آورند ) آنها در حقیقت اهل ایمانند و آنها که به کتاب خدا کافر شدند ( و نسبت به آن حق شناسی نکردند ) آن گروه زیانکاران عالمند .

در مورد آیه ی بالا از امام صادق نقل شده است که : « منظور این است که آیات قرآن را با دقّت و شمرده بخوانند و حقایق آن را بفهمند و به احکام آن عمل کنند . به مژده های آن امیدوار و از بیم های آن ترسان باشند . از داستان های آن عبرت بگیرند . به دستورهایش گردن نهند و از آنچه نهی کرده ، بپرهیزند . به خدا سوگند ، منظور ، حفظ کردن آیات و یادگرفتن حروف و تلاوت سوره ها و فراگیری اعشار و اخماس نیست . آنها حروف قرآن را حفظ کردند اما حدود آن را ضایع کردند . منظور تنها این است که در آیات قرآن بیندیشند و به احکامش عمل کنند . »

( تفسیر المیزان ، ج ۱ ، ص ۲۶۲ )

قرآن از نگاه نهج البلاغه

« کتاب خدا اینک در دسترستان قرار دارد تا شما را در راه راست و استوار بگذارد . در لابلای آن کارهای روا و ناروا ، بایسته و شایسته و همچنین فرمان هایی درباره ی زدودن پندارهای کج گمراهان و سرگذشت های نکوهیده ی آنان و نیز دستورها و برنامه ها و مثل ها و آیات محکم و متشابه را بیان داشته و مجمل ها را تفسیر و تاریک ها را روشن کرده است . دانستن برخی از آنها را چون یگانگی او لازم و ندانستن پاره یی دیگر را مانند الم و کهیعص و الر و ... که حروف گشایش سوره هاست ، بی تفاوت شمرده است . در این کتاب آنچه انجام دادنش واجب و چیزهایی که ترکش آزاد و دلخواه است ، وجود دارد . برای گناهان بزرگ آتش دوزخ را نوید داده و به پاس ثواب های کوچک بهشت برین را در پیش نهاده . » ( نهج البلاغه ، ترجمه ی محسن فارسی )

** هدف از نزول قرآن و خواندن آن با نگاهی فراگیر به آیات قرآنی :

با دلایل زیر اثبات خواهیم کرد که اصولاً قرآن برای چه هدفی بر پیامبر و پیروان او و تمام انسان های نازل شده است . دلایلی که خداوند ، خود ، هدف از نزول قرآن را بیان می کند و چه دلیلی بالاتر از آن ؛

آفتاب آمد دلیل آفتاب گر دلیلت باید از وی رو متاب

این دلایل ، ما فارسی زبانان را مجاب خواهد کرد که رسیدن به اهداف والای قرآن تنها با قرائت و تجوید و حفظ میسّر نمی شود بلکه باید حتماً همراه با تلاوت قرآن ترجمه ی سلیس و روان آن را خواند و از تفاسیر مهمی که در این زمینه نوشته شده اند ، کمک گرفت .

۱- برای هدایت و آگاهی :

* ذَ لِکَ الکِتَبُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدیً لِّلْمُتَّقِینَ‏ ( بقره – ۲ )

آن کتاب (با عظمت که) در (حقّانیت) آن هیچ تردیدی راه ندارد، راهنمای پرهیزگاران است.

* ... و هُدیً وَبُشْری‏ لِلْمُؤمِنینَ‏ ( بقره . ۹۷ )

... ومایه‏ی هدایت و بشارت برای مؤمنان است.

* شَهْرُ رَمَضَانَ اَلَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدیً لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَتٍ مِنَ الْهُدَی‏ وَالْفُرْقَانِ ... ( بقره . ۱۸۵ )

( روزه در ) ماه رمضان، ماهی است که قرآن در آن نازل شده است . (و قرآن کتابی است که ) هدایتگر مردم همراه با دلائل روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حقّ از باطل است ...

* نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَبَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَأَنزَلَ التَّوَْریةَ وَ الْإِنجِیلَ‏

مِنْ قَبْلُ هُدیً لِّلنَّاسِ وَأَنْزَلَ الْفُرْقَانَ ... ( آل عمران . ۳ و ۴ )

او کتاب را به حقّ بر تو نازل کرد، که تصدیق کننده کتاب‏های پیشین است و (او بود که) تورات و انجیل را فرو فرستاد.

او پیش از این (تورات و انجیل را) برای هدایت مردم (فرو فرستاد) و اینک فرقان را (که وسیله‏ی تمیز حقّ از باطل است ) نازل کرد .

* هَذَا بَیَانٌ لِلنَّاسِ وَهُدیً وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ‏ ( آل عمران . ۱۳۸ )

این (قرآن) برای همه‏ی مردم بیانی روشنگر، ولی برای متّقین (وسیله‏ی) هدایت و پندآموزی است.

* لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِّنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُواْ عَلَیْهِمْ ءَایَتِهِ وَیُزَکِّیْهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَبَ وَالْحِکْمَةَ وَإِنْ کَانُواْ مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلَلٍ مُّبِینٍ‏ ( آل عمران . ۱۶۴ )

همانا خداوند بر مؤمنان منّت گذاشت که در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنها تلاوت کند و ایشان را پاک کرده و رشد دهد و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد، هر چند که پیش از آن، قطعاً آنها در گمراهی آشکار بودند.

* أَوْ تَقُولُواْ لَوْ أَنَّآ أُنْزِلَ عَلَیْنَا الْکِتَبُ لَکُنَّآ أَهْدَی‏ مِنْهُمْ فَقَد جَآءَکُم بَیِّنَةٌ مِن رَبِّکُمْ وَهُدَیً وَرَحْمَةٌ ... ( انعام . ۱۵۷ )

یا نگویید اگر کتاب آسمانی بر ما نازل می‏شد، قطعاً از آنان (یهود و نصاری ) هدایت یافته‏تر بودیم . (برای جلوگیری از این بهانه‏ها ) بی‏شک از سوی پروردگارتان دلیل روشن و هدایت و رحمت آمد .

* وَلَقَدْ جِئْنَهُم بِکِتَبٍ فَصَّلْنَهُ عَلَی‏ عِلْمٍ هُدیً وَرَحْمَةً لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ‏ ( اعراف . ۵۲ )

و حال آنکه در حقیقت ما برایشان کتابی آوردیم که آن را بر اساس علم (آگاهانه)، تفصیل دادیم تا هدایت و رحمتی برای اهل ایمان باشد.

* ... هَذَا بَصَائِرُ مِن رَّبِّکُمْ وَهُدَیً وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ‏ ( اعراف . ۲۰۳ )

این (قرآن) بصیرت‏هایی از سوی پروردگارتان است و برای کسانی که ایمان آورند، مایه‏ی هدایت و رحمت است.

* یَأَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَآءَتْکُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبّکُمْ وَشِفَآءٌ لِّمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدیً وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ‏ ( یونس . ۵۷ )

ای مردم! همانا از سوی پروردگارتان پند و اندرزی برای شما آمد که مایه‏ی شفا برای آنچه در سینه‏های شماست و هدایت و رحمتی برای مؤمنان است.

* الر کِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَی‏ صِرَ طِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ( ابراهیم . ۱ )

الف، لام، را، ( این ) کتابی است که آن را به سوی تو نازل کردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی‏ها ( ی شرک وجهل ) به سوی نور ( ایمان ) خارج کنی. به سوی راه خداوند عزیز حمید .

* ... وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَبَ تِبْیَناً لِّکُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدیً وَرَحْمَةً وَبُشْرَی‏ لِلْمُسْلِمِینَ‏ ( نحل . ۸۹ )

و بر تو این کتاب را نازل کردیم که روشنگر هر چیز است و مایه‏ی هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است.

* قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ هُدیً وَبُشْرَی‏ لِلْمُسْلِمِینَ‏ ( نحل . ۱۰۲ )

بگو آن ( قرآن ) را روح‏القدس ( جبرئیل ) از جانب پروردگارت به حق نازل کرده است، تا کسانی را که ایمان آورده‏اند ثابت قدم و استوار گرداند و برای مسلمانان (مایه‏ی) هدایت و بشارت باشد.

* إِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّلِحَتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً ( اسراء . ۹ )

همانا این قرآن به استوارترین راه، هدایت می‏کند و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام می‏دهند، بشارت می‏دهد که برایشان پاداش بزرگی است.

* وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَن یُؤْمِنُواْ إِذْ جَآءَهُمُ الْهُدَی‏ وَیَسْتَغْفِرُواْ رَبَّهُمْ إِلَّا أَن تَأْتِیَهُمْ سُنَّةُ الْأَوَّلِینَ أَوْ یَأْتِیَهُمُ الْعَذَابُ قُبُلاً

( کهف . ۵۵ )

و چه چیزی مردم را پس از آنکه هدایت برای آنان آمد، از ایمان آوردن و آمرزش خواهی از پروردگارشان باز داشت؟ جز آنکه (خواستند ) سنّت خداوند درباره‏ی پیشینیان (که عذاب الهی بود) برای آنان ( نیز ) بیاید، یا آنکه عذاب، رویاروی آنان قرار گیرد!

* وَکَذَلِکَ أَنزَلْنَهُ ءَایَتٍ بَیِّنَتٍ وَأَنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَن یُرِیدُ ( حج . ۱۶ )

و این گونه قرآن را ( به صورت ) آیات روشن نازل کردیم، و البتّه خداوند هر کس را بخواهد هدایت می‏کند.

* طس تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ وَکِتَابٍ مُّبِینٍ‏ / هُدیً وَبُشْرَی‏ لِلْمُؤْمِنِینَ ( نمل . ۱ و ۲ )

طا، سین. آن است آیات قرآن و کتاب روشنگر. / که ( وسیله‏ی ) هدایت و بشارت برای اهل ایمان است.

* وَإِنَّهُ لَهُدیً وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ‏ ( نمل . ۷۷ )

و البتّه که آن ( قرآن ) برای اهل ایمان، مایه‏ی رحمت و هدایت است.

* وَأَنْ أَتْلُوَاْ الْقُرْءَانَ فَمَنِ اهْتَدَی‏ فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَآ أَنَاْ مِنَ الْمُنذِرِینَ ( نمل . ۹۲ )

و ( همچنین مأمورم ) قرآن ( را بر مردم ) تلاوت کنم . پس هر کس هدایت را بپذیرد تنها به سود خود پذیرفته وهرکس گمراه شود، پس بگو : ( من مسئول نیستم، زیرا ) من فقط هشداردهنده‏ام.

* تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ / هُدیً وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِینَ ( لقمان . ۲ و ۳ )

این، آیاتِ کتابِ سراسر حکمت است. / که ( مایه‏ی ) هدایت و رحمت، برای نیکوکاران است.

* أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ لِتُنذِرَ قَوْماً مَّآ أَتَاهُم مِّن نَّذِیرٍ مِّن قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ ( سجده . ۳ )

آیا می‏گویند: ( پیامبر ) قرآن را به دروغ ساخته؟ بلکه آن همان حقّ منحصر به فرد است که از طرف پروردگارت می‏باشد تا قومی را که قبل از تو هیچ هشدار دهنده‏ای برایشان نیامده بود بترسانی، تا شاید هدایت یابند.

* وَیَرَی الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ الَّذِی أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ هُوَ الْحَقَّ وَ یَهْدِی إِلَی‏ صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ ( سبأ . ۶ )

و کسانی که به آنان علم داده شده، آن چه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده حقّ می‏بیند که به راه خدای عزیز ستوده هدایت می‏کند.

* أللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَی‏ ذِکْرِ اللَّهِ ذَلِکَ هُدَی اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَن یَشَآءُ وَ مَن یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ ( زمر . ۲۳ )

خداوند بهترین سخن را در قالب کتابی نازل کرد ( که آیاتش ) متشابه ( و مشابه یکدیگر است ) . از ( تلاوت آیات ) آن پوست کسانی که از پروردگارشان می‏ترسند به لرزه می‏افتد، سپس ( با ایمان و اُنس ) به یاد خدا پوست‏ها و دل‏های آنان نرم و آرام می‏شود، این است هدایت خداوند که هر که را بخواهد به آن هدایت می‏کند و هر که را خداوند ( به خاطر فسق و فسادش ) گمراه نماید، پس هیچ هدایت کننده‏ای برای او نیست.

* إِنَّآ أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِ‏ّ فَمَنِ اهْتَدَی‏ فَلِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَمَآ أَنتَ عَلَیْهِم بِوَکِیلٍ‏

( زمر . ۴۱ )

همانا ما برای ( هدایت ) مردم کتاب ( آسمانی قرآن ) را به حقّ بر تو نازل کردیم ، پس هر که هدایت را پذیرفت به سود خود اوست و هر که گمراه شد، پس بی شک بر ضرر نفس خویش ( قیام کرد و ) گمراهی را برگزید و تو وکیل بر مردم نیستی ( تا با اجبار آنان را هدایت کنی ) .

* وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآناً أَعْجَمِیّاً لَّقَالُواْ لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ ءَاْعْجَمِیٌّ وَ عَرَبِیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُواْ هُدیً وَشِفَآءٌ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمیً أُوْلَئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانِ بَعِیدٍ ( فصّلت . ۴۴ )

و اگر ما قرآن را عجمی قرار داده بودیم حتماً می‏گفتند: «چرا آیات آن باز و روشن نشده ( و با تعجب می‏پرسیدند ) آیا ( قرآن ) اعجمی و ( مخاطب آن پیامبر و مردم ) عربی؟! » بگو: « این قرآن برای کسانی که ایمان آوردند هدایت و شفایی است ، و کسانی که ایمان نمی‏آورند در گوش‏هایشان سنگینی است و قرآن برای آنان مایه کوری است، (گویی ) آنان از راه دور ندا می‏شوند . ( ولی صدا را نمی‏شوند ) .

* هَذَا هُدیً وَالَّذِینَ کَفَرُواْ بِآیَاتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذَابٌ مِّن رِّجْزٍ أَلِیمٌ‏ ( جاثیه . ۱۱ )

این ( قرآن ) مایه‏ی هدایت است و کسانی که به آیات پروردگارشان کفر ورزیدند برایشان عذابی دردناک از هول و اضطراب است.

* قَالُواْ یَا قَوْمَنَآ إِنَّا سَمِعْنَا کِتَاباً أُنزِلَ مِن بَعْدِ مُوسَی‏ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ یَهْدِی إِلَی الْحَقِ‏ّ وَإِلَی‏ طَرِیقٍ مُّسْتَقِیمٍ‏

( احقاف . ۳۰ )

گفتند: ای قوم ما! همانا ما ( آیات ) کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده و کتاب‏های پیش از خود را تصدیق می‏کند. مردم را به سوی حق و به سوی راه راست هدایت می‏نماید.

* هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَی‏ عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَءُوفٌ رَّحِیمٌ‏ ( حدید . ۹ )

او کسی است که بر بنده خود آیات روشن و روشنگر فرو می‏فرستد تا شما را از تاریکی‏ها به روشنی در آورد و همانا خداوند نسبت به شما رأفت و رحمت بسیار دارد.

* قُلْ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِّنَ الْجِنِّ فَقَالُواْ إِنَّا سَمِعْنَا قُرْءَاناً عَجَباً

یَهْدِی إِلَی الرُّشْدِ فََامَنَّا بِهِ وَلَن نُّشْرِکَ بِرَبِّنَآ أَحَداً ( جن . ۱ و ۲ )

بگو: بر من وحی شده است که گروهی از جن (به قرائت من) گوش دادند، پس گفتند: همانا ما قرآنی شگفت شنیدیم.

که به سوی رشد هدایت می‏کند، پس به آن ایمان آوردیم و هرگز احدی را شریک پروردگارمان قرار نمی‏دهیم.

۲- برای انذار و ترساندن :

* ... وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هَذَا الْقُرْءَانُ لِأُنذِرَکُم بِهِ وَ مَن بَلَغَ ... ( انعام . ۱۹ )

و این قرآن به من وحی شده تا با آن شما را و هر که را که این پیام به او برسد هشدار دهم.

* کِتَبٌ أُنزِلَ إِلَیْکَ فَلَا یَکُن فِی صَدْرِکَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنذِرَ بِهِ وَ ذِکْرَی‏ لِلْمُؤْمِنِینَ‏ ( اعراف . ۲ )

( این ) کتابی است که به سوی تو نازل شده، پس در سینه‏ات تنگی ( و شک وتردیدی ) از آن نباشد، تا به وسیله‏ی آن ( کتاب ) ، بیم دهی و برای مؤمنان تذکّر و پندی باشد .

* الْحَمْدُلِلَّهِ الَّذِی أَنزَلَ عَلَی‏ عَبْدِهِ الْکِتَبَ وَلَمْ یَجْعَل لَّهُ عِوَجاً

قَیِّماً لِّیُنذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِّن لَّدُنْهُ وَیُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّلِحَتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً ( کهف . ۱ و ۲ )

ستایش مخصوص خدایی است که کتاب (آسمانی قرآن را) بر بنده‏ی خود نازل کرد و برای آن هیچ گونه انحرافی قرار نداد.

( کتابی که) استوار و نگهبانِ (کتاب‏های آسمانی دیگر) است، تا از عذاب شدیدی که از سوی اوست بترساند و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام می‏دهند، بشارت دهد که برای آنان پاداشی نیکوست.

* فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُّدّاً ( مریم . ۹۷ )

پس همانا قرآن را بر زبان تو آسان ساختیم تا پرهیزکاران را به وسیله‏ی آن بشارت دهی و مردم ستیزه‏جو را بدان هشدار دهی.

* هَذَا بَلَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِیُنذَرُواْ بِهِ وَلِیَعْلَمُواْ أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَحِدٌ وَ لِیَذَّکَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَبِ‏ ( ابراهیم . ۵۲ )

این (قرآن) پیام‏رسا و ابلاغی برای مردم است تا به وسیله‏ی آن، هشدار یابند و بدانند که همانا او معبودی یکتاست و تا خردمندان پند گیرند.

* وَ کَذَ لِکَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً وَصَرَّفْنَا فِیهِ مِنَ الْوَعِیدِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ أَوْ یُحْدِثُ لَهُمْ ذِکْراً ( طه . ۱۱۳ )

و بدینسان ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم و در آن با انواع بیان‏ها هشدار دادیم، شاید آنها پروا کنند و یا برایشان پندی ایجاد شود.

* تَبَارَکَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَی‏ عَبْدِهِ لِیَکُونَ لِلْعَلَمِینَ نَذِیراً ( فرقان . ۱ )

مبارک است آن که قرآن، وسیله‏ی شناخت حقّ از باطل را بر بنده‏اش نازل کرد، تا برای جهانیان مایه‏ی هشدار باشد.

* وَإِنَّهُ لَتَنزِیلُ رَبِ‏ّ الْعَالَمِینَ / نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ / عَلَی‏ قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنذِرِینَ‏ ( شعراء . ۱۹۲ تا ۱۹۴ )

والبتّه این (قرآن) فرستاده پروردگار جهانیان است.

( که جبرئیل ) فرشته‏ی امین الهی آن را فرو آورده است بر دل تو، تا از هشداردهندگان باشی.

* تَنزِیلَ الْعَزِیزِ الرَّحِیمِ‏ / لِتُنذِرَ قَوْماً مَّآ أُنذِرَ آبَآؤُهُمْ فَهُمْ غَافِلُونَ ( یس . ۵ و ۶ )

قرآن از جانب خداوند قادر مهربان نازل شده است.

تا به مردم آن چه را به نیاکانشان هشدار داده شده تو نیز هشدار دهی، پس آنان غافلند.

* أللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَاباً مُّتَشَابِهاً مَّثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ... ( زمر . ۲۳ )

خداوند بهترین سخن را در قالب کتابی نازل کرد (که آیاتش) متشابه (و مشابه یکدیگر است). از (تلاوت آیات) آن پوست کسانی که از پروردگارشان می‏ترسند به لرزه می‏افتد ...

* وَکَذَ لِکَ أَوْحَیْنَآ إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیّاً لِّتُنذِرَ أُمَّ الْقُرَی‏ وَمَنْ حَوْلَهَا وَ تُنذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَارَیْبَ فِیهِ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ ( شوری . ۷ )

و بدین سان قرآنی عربی را به تو وحی کردیم تا مردم مکّه و کسانی را که اطراف آن هستند هشدار دهی و از روز جمع (قیامت) که شکی در آن نیست بیم دهی گروهی در بهشت و گروهی در آتش سوزانند.

* وَأَنْ أَتْلُوَاْ الْقُرْءَانَ فَمَنِ اهْتَدَی‏ فَإِنَّمَا یَهْتَدِی لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَقُلْ إِنَّمَآ أَنَاْ مِنَ الْمُنذِرِینَ ( نمل . ۹۲ )

و (همچنین مأمورم) قرآن (را بر مردم) تلاوت کنم. پس هر کس هدایت را بپذیرد تنها به سود خود پذیرفته وهرکس گمراه شود، پس بگو: (من مسئول نیستم، زیرا ) من فقط هشداردهنده‏ام.

* کِتَابٌ فُصِّلَتْ آیَاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لِّقَوْمٍ یَعْلَمُونَ‏ / بَشِیراً وَنَذِیراً فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لَا یَسْمَعُونَ‏ ( فصلت . ۲ و ۳ و ۴ )

کتابی که آیات آن به روشنی بیان شده است، قرآنی عربی، برای مردمی که می‏دانند.

( کتابی ) بشارت دهنده و هشدار دهنده؛ پس ( با این حال ) بسیاری از مردم روی‏گردان شدند و ( ندای قرآن را ) نمی‏شنوند.

* وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ‏ / إِنَّآ أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ‏ ( دخان . ۲ و ۳ )

به کتاب روشنگر سوگند. / ما آن را در شبی مبارک و فرخنده نازل کردیم، ما همواره انذار کننده بودیم.

* وَمِن قَبْلِهِ کِتَابُ مُوسَی‏ إِمَاماً وَرَحْمَةً وَهَذَا کِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَاناً عَرَبِیّاً لِّیُنذِرَ الَّذِینَ ظَلَمُواْ وَبُشْرَی‏ لِلْمُحْسِنِینَ‏

( احقاف . ۱۲ )

و پیش از قرآن، کتاب موسی امام و رحمت بود و این کتاب که به زبان عربی است، تصدیق کننده (کتاب‏های آسمانی) است تا به ظالمان هشدار دهد و برای نیکوکاران بشارت باشد.

* أَمْ یَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّکَ لِتُنذِرَ قَوْماً مَّآ أَتَاهُم مِّن نَّذِیرٍ مِّن قَبْلِکَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُونَ ( سجده . ۳ )

آیا می‏گویند: (پیامبر) قرآن را به دروغ ساخته؟ بلکه آن همان حقّ منحصر به فرد است که از طرف پروردگارت می‏باشد تا قومی را که قبل از تو هیچ هشدار دهنده‏ای برایشان نیامده بود بترسانی، تا شاید هدایت یابند.

۳- برای ذکر و یادآوری و پند و موعظه و آگاه کردن :

* ... وَاللَّهُ یَدْعُوا إِلیَ الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ ءَایَتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ‏ ( بقره . ۲۲۱ )

خداوند با فرمان و دستورات خود، شما را به بهشت وآمرزش فرا می‏خواند و آیات خویش را برای مردم روشن می‏کند تا شاید متذکّر شوند.

* هَذَا بَیَانٌ لِلنَّاسِ وَهُدیً وَمَوْعِظَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ‏ ( آل عمران . ۱۳۸ )

این (قرآن) برای همه‏ی مردم بیانی روشنگر، ولی برای متّقین (وسیله‏ی) هدایت و پندآموزی است.

* کِتَبٌ أُنزِلَ إِلَیْکَ فَلَا یَکُن فِی صَدْرِکَ حَرَجٌ مِّنْهُ لِتُنذِرَ بِهِ وَ ذِکْرَی‏ لِلْمُؤْمِنِینَ‏ ( اعراف . ۲ )

( این ) کتابی است که به سوی تو نازل شده، پس در سینه‏ات تنگی (و شک وتردیدی ) از آن نباشد، تا به وسیله‏ی آن (کتاب)، بیم دهی و برای مؤمنان تذکّر و پندی باشد.

* وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْءَانِ لِیَذَّکَّرُواْ وَمَا یَزِیدُهُمْ إِلَّا نُفُوراً ( اسراء . ۴۱ )

وبه یقین، ما در این قرآن (حقایق را با بیان‏های گوناگون و) مکرّر بیان کردیم، تا پند گیرند، و جز بر رمیدگی آنان نیفزود.

* هَذَا بَلَغٌ لِّلنَّاسِ وَلِیُنذَرُواْ بِهِ وَلِیَعْلَمُواْ أَنَّمَا هُوَ إِلَهٌ وَحِدٌ وَ لِیَذَّکَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَبِ‏ ( ابراهیم . ۵۲ )

این (قرآن) پیام‏رسا و ابلاغی برای مردم است تا به وسیله‏ی آن، هشدار یابند و بدانند که همانا او معبودی یکتاست و تا خردمندان پند گیرند.

* أَوَلَمْ یَکْفِهِمْ أَنَّآ أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ یُتْلَی‏ عَلَیْهِمْ إِنَّ فِی ذَ لِکَ لَرَحْمَةً وَذِکْرَی‏ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ ( عنکبوت . ۵۱)

آیا (این معجزه) برای آنان کافی نیست که ما کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کردیم تا پیوسته بر آنان تلاوت شود؟ همانا در این کتاب، برای گروهی که ایمان آورند، رحمت و تذکّری قطعی است.

* وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُکِّرَ بَِایَتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِیَ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ ... ( کهف . ۵۷ )

و کیست ستمکارتر از آنکه به آیات پروردگارش تذکّر دهند، پس (به جای پذیرش ) از آنها اعراض کند و (گناهان و ) دستاورد پیشینه‏ی خویش را فراموش کند؟

* وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَآءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَوَتُ وَالْأَرْضُ وَمَن فِیهِنَّ بَلْ أَتَیْنَهُمْ بِذِکْرِهِمْ فَهُمْ عَن ذِکْرِهِم مُّعْرِضُونَ

( مومنون . ۷۱ )

و اگر حقّ، از هوس‏های آنان پیروی می‏کرد، قطعاً آسمان‏ها و زمین و کسانی که در آنها هستند تباه می‏شدند، ولی ما قرآنی به آنها دادیم که مایه‏ی یاد ) وشرف وحیثیّت ) آنهاست، امّا آنان از این یاد رویگردانند.

* وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَّکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْئَلُونَ‏ ( زخرف . ۴۴ )

و همانا قرآن برای تو و قومت وسیله یادآوری (و عظمت ) است و به زودی ( درباره آن ) از شما سؤال خواهد شد.

* فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ‏ ( دخان . ۵۸ )

جز این نیست که ما قرآن را به زبان تو آسان گرداندیم تا شاید متذکّر شوند.

* مَا یَأْتِیهِم مِّن ذِکْرٍ مِّن رَّبِّهِم مُّحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ ( انبیا . ۲ )

هیچ پند تازه‏ای از طرف پروردگارشان برای آنان نیامد، مگر اینکه آن را شنیدند و (باز) سرگرم بازی شدند.

* لَقَدْ أَنْزَلْنَآ إِلَیْکُمْ کِتَباً فِیهِ ذِکْرُکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( انبیا . ۱۰ )

همانا بر شما کتابی نازل کردیم که در آن وسیله‏ی تذکّر شماست، آیا نمی‏اندیشید؟!

* وَهَذَا ذِکْرٌ مُّبَارَکٌ أَنزَلْنَهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنکِرُونَ ( انبیا . ۵۰ )

و این (قرآن)، مبارک ذکری است که ما آن را (برای شما) نازل کردیم، آیا شما آن را انکار می‏کنید؟!

* یَأَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَآءَتْکُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبّکُمْ وَشِفَآءٌ لِّمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدیً وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ‏ ( یونس . ۵۷ )

ای مردم! همانا از سوی پروردگارتان پند و اندرزی برای شما آمد که مایه‏ی شفا برای آنچه در سینه‏های شماست و هدایت و رحمتی برای مؤمنان است.

* ص وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ ( ص . ۱ )

صاد، به قرآن پندآموز سوگند.

* کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُواْ آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ‏ ( ص . ۲۹ )

(این) کتاب مبارکی است که به سوی تو فرو فرستادیم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان پند گیرند.

* هَذَا ذِکْرٌ ... ( ص . ۴۹ )

این آیات ذکرو یادآوری است ...

* إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ ( ص . ۸۷ )

او جز تذکّری برای جهانیان نیست.

* ... قَدْ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْراً ( طلاق . ۱۰ )

همانا خداوند وسیله تذکّر برای شما فرستاده است.

* وَلَقَدْ وَصَّلْنَا لَهُمُ الْقَوْلَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ‏ ( قصص . ۵۱ )

وما پیوسته برای آنان سخن گفتیم (و آیات قرآن را برایشان نازل کردیم) شاید که پندگیرند ومتذکّر شوند.

* وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِی هَذَا الْقُرْآنِ مِن کُلِ‏ّ مَثَلٍ لَّعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ‏ ( زمر . ۲۷ )

و همانا ما در این قرآن (برای هدایت مردم) از هر مثالی آوردیم، تا شاید متذکّر شوند.

* کَلَّا إِنَّهَا تَذْکِرَةٌ ( عبس . ۱۱ )

چنین نیست (که آنها می‏پندارند)، همانا قرآن وسیله تذکّر است.

* وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنبَغِی لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَقُرْآنٌ مُّبِینٌ ( یس . ۶۹ )

و ما به او (پیامبر) شعر نیاموختیم و سزاوار او نیز نیست، آن (چه به او آموختیم) جز مایه‏ی ذکر و قرآن روشن نیست.

* مَآ أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَی‏ / إِلَّا تَذْکِرَةً لِّمَن یَخْشَی‏ ( طه . ۲ و ۳ )

ما قرآن را بر تو نازل نکردیم تا به زحمت و مشقت بیفتی.

مگر آنکه مایه‏ی تذکّر و یادآوری باشد برای کسی که (از خدا) می‏ترسد.

* وَ کَذَ لِکَ أَنزَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً وَصَرَّفْنَا فِیهِ مِنَ الْوَعِیدِ لَعَلَّهُمْ یَتَّقُونَ أَوْ یُحْدِثُ لَهُمْ ذِکْراً ( طه . ۱۱۳ )

و بدینسان ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم و در آن با انواع بیان‏ها هشدار دادیم، شاید آنها پروا کنند و یا برایشان پندی ایجاد شود.

* إِنَّ فِی ذَلِکَ لَذِکْرَی‏ لِمَن کَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَی السَّمْعَ وَهُوَ شَهِیدٌ ( ق . ۳۷ )

همانا در این پندی هست برای کسی که دلی ( بیدار ) دارد و یا با حضور قلب، ( به سخنانِ حقّ ) گوش فرا دهد؟

* نَّحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَقُولُونَ وَمَآ أَنتَ عَلَیْهِم بِجَبَّارٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَن یَخَافُ وَعِیدِ ( ق . ۴۵ )

ما به آنچه (مخالفان) می‏گویند آگاه‏تریم و تو مأمور به اجبار مردم نیستی (تا آنان را با زور به راه راست درآوری). پس هر که را از وعده عذاب من می‏ترسد، به وسیله‏ی قرآن پند ده.

* فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَی‏ ( اعلی . ۹ )

پس تذکّر بده، (البتّه) اگر تذکّر مفید افتد.

* وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ( قمر . ۱۷ و ۲۲ و ۳۲ و ۴۰ )

و همانا ما قرآن را برای تذکّر (و پندپذیری)، آسان ساختیم، پس آیا پندپذیری هست؟

* وَلَقَدْ أَنزَلْنَآ إِلَیْکُمْ ءَایَتٍ مُّبَیِّنَتٍ وَمَثَلاً مِّنَ الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُمْ وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِینَ ( نور . ۳۴ )

همانا ما به سوی شما آیاتی روشنگر و از کسانی که قبل از شما بودند نمونه‏های برجسته و تاریخی و پندی برای پرهیزکاران فرستادیم.

* وَإِنَّهُ لَتَذْکِرَةٌ لِّلْمُتَّقِینَ ( حاقّه . ۴۸ )

همانا این قرآن برای اهل تقوا وسیله تذکّر است.

* ... وَمَا هِیَ إِلَّا ذِکْرَی‏ لِلْبَشَرِ ( مدّثر . ۳۱ )

و این جز تذکّری برای بشر نیست.

* إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ ( تکویر . ۲۷ )

آن (قرآن) جز پند و تذکّری برای جهانیان نیست.

* وَإِن یَکَادُ الَّذِینَ کَفَرُواْ لِیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُواْ الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ / وَمَا هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ لِّلْعَالَمِینَ‏

( قلم . ۵۱ و ۵۲ )

و نزدیک بود کسانی که کفر ورزیدند، چون قرآن را شنیدند، تو را چشم بزنند و می‏گویند: او دیوانه است.

در حالی که آن قرآن جز مایه بیداری برای جهانیان نیست.

۴- بشارت دهنده ( نیکوکاران و پرهیزکاران )

* تَنزِیلٌ مِّنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ‏ / کِتَابٌ فُصِّلَتْ آیَاتُهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لِّقَوْمٍ یَعْلَمُونَ‏ / بَشِیراً وَنَذِیراً فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لَا یَسْمَعُونَ‏ ( فصلت . ۲ و ۳ و ۴ )

( این قرآن ) از طرف خداوند بخشنده‏ی مهربان نازل شده است.

کتابی که آیات آن به روشنی بیان شده است، قرآنی عربی، برای مردمی که می‏دانند.

( کتابی) بشارت دهنده و هشدار دهنده؛ پس ( با این حال ) بسیاری از مردم روی‏گردان شدند و ( ندای قرآن را ) نمی‏شنوند.

* ... وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَبَ تِبْیَناً لِّکُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ هُدیً وَرَحْمَةً وَبُشْرَی‏ لِلْمُسْلِمِینَ‏ ( نحل . ۸۹ )

و بر تو این کتاب را نازل کردیم که روشنگر هر چیز است و مایه‏ی هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است.

* قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِالْحَقِّ لِیُثَبِّتَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ هُدیً وَبُشْرَی‏ لِلْمُسْلِمِینَ‏ ( نحل . ۱۰۲ )

بگو آن (قرآن) را روح‏القدس (جبرئیل) از جانب پروردگارت به حق نازل کرده است، تا کسانی را که ایمان آورده‏اند ثابت قدم و استوار گرداند و برای مسلمانان (مایه‏ی) هدایت و بشارت باشد.

* إِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّلِحَتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً کَبِیراً ( اسراء . ۹ )

همانا این قرآن به استوارترین راه، هدایت می‏کند و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام می‏دهند، بشارت می‏دهد که برایشان پاداش بزرگی است.

* وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَآ أَرْسَلْنَکَ إِلَّا مُبَشِّراً وَنَذِیراً ( اسراء . ۱۰۵ )

و ما قرآن را به حقّ نازل کردیم و به حقّ نازل شد و ماتورا جز به عنوان بشارت دهنده و بیم‏رسان نفرستادیم.

* ... فإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَی‏ قَلْبِکَ بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقاً لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَهُدیً وَبُشْری‏ لِلْمُؤمِنینَ‏ ( بقره . ۹۷ )

چرا که او ( جبرئیل ) به فرمان خدا، قرآن را بر قلب تو نازل کرده است، (قرآنی) که کتب آسمانی پیشین را تصدیق می‏کند ومایه‏ی هدایت و بشارت برای مؤمنان است.

* ... وَهَذَا کِتَابٌ مُّصَدِّقٌ لِّسَاناً عَرَبِیّاً لِّیُنذِرَ الَّذِینَ ظَلَمُواْ وَبُشْرَی‏ لِلْمُحْسِنِینَ‏ ( احقاف . ۱۲ )

و این کتاب که به زبان عربی است، تصدیق کننده (کتاب‏های آسمانی) است تا به ظالمان هشدار دهد و برای نیکوکاران بشارت باشد.

* الْحَمْدُلِلَّهِ الَّذِی أَنزَلَ عَلَی‏ عَبْدِهِ الْکِتَبَ وَلَمْ یَجْعَل لَّهُ عِوَجاً

قَیِّماً لِّیُنذِرَ بَأْساً شَدِیداً مِّن لَّدُنْهُ وَیُبَشِّرَ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّلِحَتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْراً حَسَناً ( کهف . ۱ و ۲ )

ستایش مخصوص خدایی است که کتاب (آسمانی قرآن را) بر بنده‏ی خود نازل کرد و برای آن هیچ گونه انحرافی قرار نداد.

(کتابی که ) استوار و نگهبانِ (کتاب‏های آسمانی دیگر) است، تا از عذاب شدیدی که از سوی اوست بترساند و به مؤمنانی که کارهای شایسته انجام می‏دهند، بشارت دهد که برای آنان پاداشی نیکوست.

* طس تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ وَکِتَابٍ مُّبِینٍ‏ / هُدیً وَبُشْرَی‏ لِلْمُؤْمِنِینَ ( نمل . ۱ و ۲ )

طا، سین. آن است آیات قرآن و کتاب روشنگر.

که (وسیله‏ی) هدایت و بشارت برای اهل ایمان است.

* فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُّدّاً ( مریم . ۹۷ )

پس همانا قرآن را بر زبان تو آسان ساختیم تا پرهیزکاران را به وسیله‏ی آن بشارت دهی و مردم ستیزه‏جو را بدان هشدار دهی.

* وَإِذَا مَآ أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُم مَّن یَقُولُ أَیُّکُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِیمَناً فَأَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَزَادَتْهُمْ إِیمَناً وَهُمْ یَسْتَبْشِرُونَ‏

( توبه . ۱۲۴ )

و هرگاه سوره‏ای نازل شود، برخی از منافقان گویند: این سوره، ایمان کدام یک از شما را افزود؟ امّا آنان که ایمان آورده‏اند ، ( آیات قرآن ) بر ایمانشان بیافزاید و آنان بشارت می‏گیرند.

۵- مایه ی شفا و رحمت :

* یَأَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَآءَتْکُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبّکُمْ وَشِفَآءٌ لِّمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدیً وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ‏ ( یونس . ۵۷ )

ای مردم! همانا از سوی پروردگارتان پند و اندرزی برای شما آمد که مایه‏ی شفا برای آنچه در سینه‏های شماست و هدایت و رحمتی برای مؤمنان است.

* ... فَقَد جَآءَکُم بَیِّنَةٌ مِن رَبِّکُمْ وَهُدَیً وَرَحْمَةٌ ... ( انعام . ۱۵۷ )

بی‏شک از سوی پروردگارتان دلیل روشن و هدایت و رحمت آمد.

* تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ / هُدیً وَرَحْمَةً لِّلْمُحْسِنِینَ ( لقمان . ۲ و ۳ )

این، آیاتِ کتابِ سراسر حکمت است.

که (مایه‏ی) هدایت و رحمت، برای نیکوکاران است.

* ... قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُواْ هُدیً وَشِفَآءٌ ... ( فصلت . ۴۴ )

بگو: «این قرآن برای کسانی که ایمان آوردند هدایت و شفایی است .

* وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ الظَّلِمِینَ إِلَّا خَسَاراً ( اسراء. ۸۲ )

و آنچه از قرآن فرو می‏فرستیم، مایه‏ی شفا(ی دل) و رحمتی برای مؤمنان است و ستمگران را جز خسران نمی‏افزاید.

* أَوَلَمْ یَکْفِهِمْ أَنَّآ أَنزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ یُتْلَی‏ عَلَیْهِمْ إِنَّ فِی ذَ لِکَ لَرَحْمَةً وَذِکْرَی‏ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ ( عنکبوت . ۵۱ )

آیا (این معجزه) برای آنان کافی نیست که ما کتاب (آسمانی) را بر تو نازل کردیم تا پیوسته بر آنان تلاوت شود؟ همانا در این کتاب، برای گروهی که ایمان آورند، رحمت و تذکّری قطعی است.

* وَإِنَّهُ لَهُدیً وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ‏ ( نمل . ۷۷ )

و البتّه که آن (قرآن) برای اهل ایمان، مایه‏ی رحمت و هدایت است.

۶- مایه ی کوری و ضلالت برای کافران و نااهلان :

* وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآناً أَعْجَمِیّاً لَّقَالُواْ لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ ءَاْعْجَمِیٌّ وَ عَرَبِیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُواْ هُدیً وَشِفَآءٌ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمیً أُوْلَئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانِ بَعِیدٍ ( فصلت . ۴۴ )

و اگر ما قرآن را عجمی قرار داده بودیم حتماً می‏گفتند: «چرا آیات آن باز و روشن نشده (و با تعجب می‏پرسیدند) آیا (قرآن) اعجمی و (مخاطب آن پیامبر و مردم) عربی؟!» بگو: «این قرآن برای کسانی که ایمان آوردند هدایت و شفایی است، و کسانی که ایمان نمی‏آورند در گوش‏هایشان سنگینی است و قرآن برای آنان مایه کوری است، (گویی) آنان از راه دور ندا می‏شوند. (ولی صدا را نمی‏شوند ) .

* مَا یَأْتِیهِم مِّن ذِکْرٍ مِّن رَّبِّهِم مُّحْدَثٍ إِلَّا اسْتَمَعُوهُ وَهُمْ یَلْعَبُونَ ( انبیا . ۲ )

هیچ پند تازه‏ای از طرف پروردگارشان برای آنان نیامد، مگر اینکه آن را شنیدند و (باز) سرگرم بازی شدند.

* وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِی هَذَا الْقُرْءَانِ لِیَذَّکَّرُواْ وَمَا یَزِیدُهُمْ إِلَّا نُفُوراً ( اسراء . ۴۱ )

وبه یقین، ما در این قرآن (حقایق را با بیان‏های گوناگون و) مکرّر بیان کردیم، تا پند گیرند، و جز بر رمیدگی آنان نیفزود.

* وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْءَانَ جَعَلْنَا بَیْنَکَ وَبَیْنَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِالْأَخِرَةِ حِجَاباً مَّسْتُوراً ( اسراء . ۴۵ )

و هرگاه قرآن می‏خوانی، میان تو و کسانی که به قیامت ایمان ندارند، حجابی ناپیدا (و معنوی) قرار می‏دهیم (تا از درک معارف حقّ محروم بمانند . (

* وَجَعَلْنَا عَلَی‏ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی ءَاذَانِهِمْ وَقْراً وَإِذَا ذَکَرْتَ رَبَّکَ فِی الْقُرْءَانِ وَحْدَهُ وَلَّوْاْ عَلَی‏ أَدْبَرِهِمْ نُفُوراً

( اسراء . ۴۶ )

و بر دلهای آنان (کفّار) پوشش‏هایی قرار دادیم تا آن را نفهمند ودر گوشهایشان سنگینی (تا حقّ را نشنوند). و چون پروردگارت را در قرآن به یگانگی یاد کنی، آنان پشت کرده و گریزان می‏شوند.

* وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یَزِیدُ الظَّلِمِینَ إِلَّا خَسَاراً ( اسراء . ۸۲ )

و آنچه از قرآن فرو می‏فرستیم، مایه‏ی شفا(ی دل) و رحمتی برای مؤمنان است و ستمگران را جز خسران نمی‏افزاید.

* وَإِذَا مَآ أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُم مَّن یَقُولُ أَیُّکُمْ زَادَتْهُ هَذِهِ إِیمَناً فَأَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ فَزَادَتْهُمْ إِیمَناً وَهُمْ یَسْتَبْشِرُونَ‏

( توبه . ۱۲۴ )

و هرگاه سوره‏ای نازل شود، برخی از منافقان گویند: این سوره، ایمان کدام یک از شما را افزود؟ امّا آنان که ایمان آورده‏اند، (آیات قرآن) بر ایمانشان بیافزاید و آنان بشارت می‏گیرند.

* مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُواْ التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُواْ بِآیَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ( جمعه . ۵ )

کسانی‏که مکلّف به تورات شدند، ولی حق آن را ادا نکردند، مانند الاغی هستند که کتاب‏هایی حمل می‏کند، (ولی چیزی از آن نمی‏فهمد.) گروهی که آیات خدا را انکار کردند، مَثَل بدی دارند و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمی‏کند.

* وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن ذُکِّرَ بَِایَتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْهَا وَنَسِیَ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ إِنَّا جَعَلْنَا عَلَی‏ قُلُوبِهِمْ أَکِنَّةً أَن یَفْقَهُوهُ وَفِی ءَاذَانِهِمْ‏وَقْراً وَ إِن تَدْعُهُمْ إِلَی الْهُدَی‏ فَلَن یَهْتَدُواْ إِذاً أَبَداً ( کهف . ۵۷ )

و کیست ستمکارتر از آنکه به آیات پروردگارش تذکّر دهند، پس (به جای پذیرش) از آنها اعراض کند و (گناهان و) دستاورد پیشینه‏ی خویش را فراموش کند؟! البتّه ما بر دلهایشان پرده‏هایی نهادیم تا آیات قرآن را نفهمند و در گوشهایشان سنگینی قرار دادیم که اگر به سوی هدایتشان فراخوانی، هرگز به راه نخواهند آمد.

* أُوْلَئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَی أَبْصَارَهُمْ‏ / أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی‏ قُلوُبٍ أَقْفَالُهَآ

( محمد . ۲۳ و ۲۴ )

آنانند کسانی که خداوند از رحمت خویش دور و ( گوششان را ) کر و چشم‏هایشان را کور ساخته است ( نه حقّی می‏شنوند و نه حقّی می‏بینند ) .

آیا در قرآن تدبّر و تأمّل نمی‏کنند یا بر دلهایشان قفل‏ها خورده است.

* فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَی‏ / سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَی‏ / وَیَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَی ( اعلی . ۹ و ۱۰ و ۱۱ )

پس تذکّر بده، (البتّه) اگر تذکّر مفید افتد.

هر کس خشیت الهی داشته باشد، بزودی پند گیرد.

و بدبخت‏ترین افراد از آن دوری کند.

* یَسْمَعُ آیَاتِ اللَّهِ تُتْلَی‏ عَلَیْهِ ثُمَّ یُصِرُّ مُسْتَکْبِراً کَأَن لَّمْ یَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ‏ ( جاثیه . ۸ )

( کافر گناهکاری که ) آیات خدا را که پیوسته بر او تلاوت می‏شود، می‏شنود ولی همچون کسی که آنها را نشنیده متکبّرانه ( بر انحراف خود ) اصرار می‏ورزد ، پس او را به عذابی سخت بشارت ده .

* قَدْ کَانَتْ ءَایَتِی تُتْلَی‏ عَلَیْکُمْ فَکُنتُمْ عَلَی‏ أَعْقَبِکُمْ تَنکِصُونَ‏ ( مؤمنون . ۶۶ )

همانا آیات من به طور مداوم بر شما تلاوت می‏شد ولی شما اعراض کرده، به عقب باز می‏گشتید.

۷- مایه ی تفکّر و تأمّل :

* أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی‏ قُلوُبٍ أَقْفَالُهَآ ( محمد . ۲۴ )

آیا در قرآن تدبّر و تأمّل نمی‏کنند یا بر دلهایشان قفل‏ها خورده است.

* کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِّیَدَّبَّرُواْ آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ‏ ( صاد . ۲۹ )

( این ) کتاب مبارکی است که به سوی تو فرو فرستادیم تا در آیات آن تدبّر کنند و خردمندان پند گیرند.

* أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ ( نساء . ۸۲ )

چرا در معانی قرآن تدّبر نمی‏کنند؟

* إِنَّآ أَنْزَلْنَهُ قُرْءَناً عَرَبِیّاً لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ‏ ( یوسف. ۲ )

همانا ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم، باشد که بیاندیشید.

* لَقَدْ أَنْزَلْنَآ إِلَیْکُمْ کِتَباً فِیهِ ذِکْرُکُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ( انبیا . ۱۰ )

همانا بر شما کتابی نازل کردیم که در آن وسیله‏ی تذکّر شماست، آیا نمی‏اندیشید؟!

* کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ ءَایَتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ‏ ( بقره . ۲۴۲ )

این چنین خداوند آیات خود را برای شما تبیین می‏کند، شاید که اندیشه کنید.

* لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَی‏ جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعاً مُّتَصَدِّعاً مِّنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَتِلْکَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ‏

( حشر . ۲۱ )

اگر این قرآن را بر کوهی نازل کرده بودیم، بی شک آن کوه را از خشیت خداوند، خاشع و فرو پاشیده می‏دیدی. ما این مثال‏ها را برای مردم می‏زنیم، شاید بیاندیشند.

* أَفَلَمْ یَدَّبَّرُواْ الْقَوْلَ ... ؟ ( مؤمنون . ۶۸ )

آیا آنها در این گفتار (قرآن) نیندیشیدند ؟

* إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ‏ ( زخرف . ۳ )

همانا ما آن را قرآنی عربیّ قرار دادیم باشد که در آن تعقّل کنید.

* ... کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْأَیَتِ لَعَلَّکُمْ تَتَفَکَّرُونَ‏ ( بقره . ۲۱۹ )

خداوند اینچنین آیات را برای شما روشن می‏سازد تا شاید اندیشه کنید.

* ... انظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْأَیَتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ‏ ( انعام . ۶۵ )

نگر که چگونه آیات را گونه‏گون بازگو می‏کنیم، باشد که بفهمند.

۸- سادگی و روشنی قرآن و اهمّیت فهم آن :

* فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ‏ ( دخان . ۵۸ )

جز این نیست که ما قرآن را به زبان تو آسان گرداندیم تا شاید متذکّر شوند.

* وَلَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِن مُّدَّکِرٍ ( قمر . ۱۷ و ۲۲ و ۳۲ و ۴۰ )

و همانا ما قرآن را برای تذکّر (و پندپذیری)، آسان ساختیم، پس آیا پندپذیری هست؟

* ... انظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْأَیَتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ‏ ( انعام . ۶۵ )

نگر که چگونه آیات را گونه‏گون بازگو می‏کنیم، باشد که بفهمند.

* وَلَوْ جَعَلْنَاهُ قُرْآناً أَعْجَمِیّاً لَّقَالُواْ لَوْلَا فُصِّلَتْ آیَاتُهُ ءَاْعْجَمِیٌّ وَ عَرَبِیٌّ قُلْ هُوَ لِلَّذِینَ آمَنُواْ هُدیً وَشِفَآءٌ وَالَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ فِی آذَانِهِمْ وَقْرٌ وَهُوَ عَلَیْهِمْ عَمیً أُوْلَئِکَ یُنَادَوْنَ مِن مَّکَانِ بَعِیدٍ ( فصلت . ۴۴ )

و اگر ما قرآن را عجمی قرار داده بودیم حتماً می‏گفتند: « چرا آیات آن باز و روشن نشده ( و با تعجب می‏پرسیدند ) آیا ( قرآن ) اعجمی و ( مخاطب آن پیامبر و مردم ) عربی؟!» بگو: « این قرآن برای کسانی که ایمان آوردند هدایت و شفایی است، و کسانی که ایمان نمی‏آورند در گوش‏هایشان سنگینی است و قرآن برای آنان مایه کوری است، ( گویی ) آنان از راه دور ندا می‏شوند. (ولی صدا را نمی‏شوند . )

* وَقُرْءَاناً فَرَقْنَهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلَی‏ مُکْثٍ وَنَزَّلْنَهُ تَنزِیلاً ( اسراء . ۱۰۶ )

و قرآنی که آن را بخش بخش کردیم تا آن را با تأنّی ودرنگ بر مردم بخوانی و آن را آنگونه که باید به تدریج نازل کردیم.

* إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآناً عَرَبِیّاً لَّعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ‏ ( زخرف . ۳ )

همانا ما آن را قرآنی عربیّ قرار دادیم باشد که در آن تعقّل کنید.

* وَکَذَلِکَ أَنزَلْنَهُ ءَایَتٍ بَیِّنَتٍ وَأَنَّ اللَّهَ یَهْدِی مَن یُرِیدُ ( حج . ۱۶ )

و این گونه قرآن را (به صورت) آیات روشن نازل کردیم، و البتّه خداوند هر کس را بخواهد هدایت می‏کند.

* طس تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ وَکِتَابٍ مُّبِینٍ‏ ( نمل . ۱ )

طا، سین. آن است آیات قرآن و کتاب روشنگر.

* فَإِنَّمَا یَسَّرْنَاهُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقِینَ وَتُنْذِرَ بِهِ قَوْماً لُّدّاً ( مریم . ۹۷ )

پس همانا قرآن را بر زبان تو آسان ساختیم تا پرهیزکاران را به وسیله‏ی آن بشارت دهی و مردم ستیزه‏جو را بدان هشدار دهی.

* وَلَقَدْ أَنزَلْنَآ إِلَیْکُمْ ءَایَتٍ مُّبَیِّنَتٍ وَمَثَلاً مِّنَ الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکُمْ وَمَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِینَ ( نور . ۳۴ )

همانا ما به سوی شما آیاتی روشنگر و از کسانی که قبل از شما بودند نمونه‏های برجسته و تاریخی و پندی برای پرهیزکاران فرستادیم.

* هُوَ الَّذِی یُنَزِّلُ عَلَی‏ عَبْدِهِ آیَاتٍ بَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَکُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِکُمْ لَرَءُوفٌ رَّحِیمٌ‏ ( حدید . ۹ )

او کسی است که بر بنده خود آیات روشن و روشنگر فرو می‏فرستد تا شما را از تاریکی‏ها به روشنی در آورد و همانا خداوند نسبت به شما رأفت و رحمت بسیار دارد.

البته اهداف دیگری هم در قرآن می توان پیدا کرد که در این مقال شرح و بیان همه ی آنها امکان پذیر نیست ؛ مانند :

* فرقان یعنی جدا کننده ی حق از باطل : ( آل عمران . ۴ ؛ نحل . ۸۹ ؛ بقره . ۱۸۵ )

* حجّت و بیان : ( آل عمران . ۱۳۸ ؛ یس . ۶۹ و ۷۰ ) ؛ تعلیم دهنده ی حکمت و علم : ( بقره . ۱۵۱ ؛ جمعه . ۲ )

* پاک کننده ی نفس از آلودگی ها : ( آل عمران . ۱۶۴ ؛ بقره . ۱۵۱ ؛ جمعه . ۲ )

* مایه ی خشوع و خضوع : ( حشر . ۲۱ )

* مایه ی پرهیزکاری و ایمان : ( زمر . ۲۷ و ۲۸ ؛ طه . ۱۱۳ ؛ بقره . ۱۸۷ ؛ توبه . ۱۲۴ ؛ حج . ۱۶ )

* مایه ی نور و روشنی : ( اعراف . ۱۵۷ ؛ تغابن . ۸ )

* آشکار کننده ی راه ِ گناهکاران و مجرمان : ( انعام . ۵۵ ؛ یس . ۶۹ و ۷۰ )

* کتابی برای پرهیزکاران : ( ق . ۳۷ و ۴۵ ؛ عنکبوت . ۴۳ ؛ واقعه . ۷۹ ؛ مریم . ۹۷ ؛ ابراهیم . ۵۲ ؛ اعلی . ۱۰ ؛ لقمان . ۳ ؛ نور . ۳۴ )

نتیجه گیری :

قرآن نه کتابی صرفاً برای تبرّک جستن و ثواب بردن و آمرزش گناهان و شفای بیماری ها و ... بلکه علاوه بر اینها اهداف مهم تری هم وجود دارند که خداوند در خود قرآن آنها را بیان کرده است . بنابراین لازم است همه ی کسانی که عربی نمی دانند و نمی فهمند ، معنی و تفسیر آیات قرآن را بخوانند تا در بینش و اعتقادات و روش زندگی شان تأثیر واقعی قرآن را مشاهده کنند .

عقیل پورخلیلی

منابع :

۱- قران حکیم و شرح آیات منتخب ، ترجمه ی حضرت آیت الله مکارم شیرازی ، قم ، ۱۳۸۹ ، چاپ سوم

۲- نهج البلاغه در سخنان علی ( ع ) ، ترجمه ی محسن فارسی ، تهران ، چاپخانه ی سپهر ، چاپ هشتم ، ۱۳۶۳

۳- تفسیر المیزان ، جلد ۱

۴- تفسیر نور ، سایت آقای محسن قرائتی ( www.qaraati.ir )

**********************************************************************

* عقیل پورخلیلی . دبیر دبیرستان های شهرستان اسلامشهر . دبیرستان شهید مدرّس واوان

* محل زندگی : اسلامشهر . قائمیه . کوچه ی شهید فغانی . پلاک ۷۵ . واحد ۶

* ۰۹۱۲۷۲۸۰۵۷۸

* با ۱۷ سال سابقه ی تدریس – رشته ی زبان و ادبیات فارسی

* www.pourkhalili.blogfa.com

* [e-mail]