سیاست پیشگی فلّه ای

هشت سال و چند ماه قبل, میرحسین موسوی با فله ای خواندن توقیف دسته جمعی تعدادی از مطبوعات, عبارت جدیدی را وارد ادبیات سیاسی کشور کرد از آن زمان تاکنون سیاستمداران اصلاح طلب, گاه از این واژه استفاده کرده اند اما به کارگیری آن, تنها محدود به موضوع توقیف مطبوعات بوده است

هشت سال و چند ماه قبل، میرحسین موسوی با فله‌ای خواندن توقیف دسته‌جمعی تعدادی از مطبوعات، عبارت جدیدی را وارد ادبیات سیاسی کشور کرد. از آن زمان تاکنون سیاستمداران اصلاح‌طلب، گاه از این واژه استفاده کرده‌اند اما به کارگیری آن، تنها محدود به موضوع توقیف مطبوعات بوده است. در حالی که به نظر می رسد بسیاری از اقدامات و اظهارات یا عدم اقدام‌ها و سکوت‌ها در سال‌های اخیر را باید «فلّه‌ای» نامید.

در این سالها ثابت شد که بعضی از سیاستمداران ایران، بدون ترس از خدا و خجالت از بندگان خدا، علیه رقبای خویش » اتهام افکنی فلّه‌ای« آغاز می‌کنند، گروهی دیگر از آنها نیز به صورت فلّه‌ای در برابر ایناتهام‌‌افکنی‌های زیان‌بار، سکوت می‌نمایند. گروهی از کارگزاران حکومتی، ادعاها و »آمارهای فلّه‌ای« ارائه می‌نمایند، عده‌ای دیگر هم که باید از طرف مردم این ادعاها و آمارها را شفاف‌سازی کنند به صورت فلّه‌ای چشم خود را بر واقعیات می‌بندند تا مبادا در وحدت درون جناحی آنها خدشه‌ای وارد شود. همچنین عده‌ای با ادعای اصولگرایی، بسیاری از موفقیت‌های رقیب اصلاح طلب را نادیده می‌گیرند و تنها به دنبال سوژه‌ای می‌گردند تا حملات خود به رقیب را موجّه جلوه دهند. برای گروهی که می‌خواهند »حملات فلّه‌ای« خود را متوجه رقیب کنند هر بهانه‌ای می‌تواند به کار آید. مثلاً کافی است که دولت و مجلس اصلاحات، رقمی از حساب ذخیره ارزی برداشت کنند. همین بهانه، مجوز اخلاقی و قانونی برای مدعیان اصولگرایی صادر می‌کند تا »ناسزاگویی فلّه‌ای« را آغاز نمایند. یکی از رسانه‌های آنها، این کار را خیانت(۱) می‌نامد و یک مدعی اصولگرایی، برای توصیف این کار، عبارت »چوب حراج به ثروت ملی«(۲) را انتخاب می‌کند. تعدادی از آنها نیز به صورت دسته‌جمعی بیانیه صادر می‌کنند و اقدام دولت و مجلس اصلاحات را »مغایر منافع ملی«(۳‌) می‌نامند. اما پس از مدتی کوتاه که دولت اصولگرا، »برداشت فلّه‌ای« و چندبرابری از همان حساب را درخواست می‌کند، مجلس اصولگرا هم به صورت فلّه‌ای، درخواست‌های دولت را اجابت می‌نماید و سایر سیاستمداران اصولگرا و رسانه‌های حامی آنها نیز »سکوت فلّه‌ای« پیشه می‌سازند. لابد این بار هم دلیل این سکوت، »حمایت فلّه‌ای« از »وحدت اصولگرایان« است.

وقتی اعتراض‌ها و سکوت‌ها فلّه‌ای شد و منافع جناحی به تنها معیار برای فریاد یا دم فروبستن تبدیل گردید، کم‌کم حذف‌ها نیز فلّه‌ای می‌شود و دامن کسانی را می‌گیرد که در یک زمان با »انتقادات فلّه‌ای« و عموماً غیرمستند به دنبال طرد رقیب بوده‌اند و روزی دیگر با »حمایت فلّه‌ای«به دنبال تثبیت شخصیت‌های محبوب خود! در این شرایط، بی‌اعتنایی به نقدهای درون جناحی هم تا جایی پیش می‌رود که مناسب‌ترین نام برای آن، »بی اعتنایی فلّه‌ای« است. پس از این بی‌اعتنایی‌ها، کسانی که قدرت بیشتری دارند به خود حق می‌دهند »تصمیمات فلّه‌ای« بگیرند و دغدغه‌ای برای قانع کردن حامیان یا منتقدان نداشته باشند.

حقیقت آن است که امروز علاقه‌مندی به امور فلّه‌ای بر بسیاری از عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تحمیل شده و می‌تواند نگرانی‌های فراوانی برای امروز و آینده ایجاد کند. یکی از مهمترین نمونه‌ها، علاقه‌مندی مسئولان دولت نهم به گسترده نشان دادن حجم قراردادهای خارجی و ادعای افزایش روابط اقتصادی ایران با سایر کشورها در دوره مسئولیت این دولت است. این علاقه‌مندی، ظاهراً بعضی طرف‌های خارجی را قانع کرده است که برای گروهی از مسئولان دولتی ایران، افزایش حجم قراردادها بر کیفیت آنها ترجیح دارد. اگر امروز روسیه، هند، ترکیه، برخی کشورهای اروپایی و تعدادی از کشورهای آسیاییبرای اجرای قراردادهای قبلی، » شرایط فلّه‌ای« پیشنهاد می‌کنند و یا » بهانه‌های فلّه‌ای« در مذاکرات جدید مطرح می‌نمایند، ناشی از همین تلقی است که البته متاسفانه با برخی تبلیغات نسنجیده داخلی، به آن دامن زده می‌شود. اصرار مسئولان دولتی بر» آماردهی‌های فلّه‌ای« وبعضاً غیرقطعی از افزایش تعاملات اقتصادی ایران با سایر کشورها، تا جایی پیش رفته است که هشدارهای فراوان نمایندگان مجلس در خصوص عدم وجود گاز مازاد برای صادرات، هیچ تاثیری بر »پیگیری فلّه‌ای« برخی مذاکرات اقتصادی ندارد و همین امر موجب افزایش نگرانی‌ها در داخل و تحمیل تنش‌های عصبی بر مردم می‌شود. در این میان آنچه بیش از سایر موارد جلب توجه می‌کند افراط در القای روابط بسیار گسترده اقتصادی و سیاسی با ترکیه در کلیه زمینه‌هاست. سه روز قبل منوچهر متکی وزیر امور خارجه پس از ملاقات با مقام ترک در تهران از گسترش روابط با ترکیه در زمینه‌های صنعتی، حمل و نقل، نفتی و... خبر داد. این در حالی است که اخیراً مذاکرات ترکیه، اسرائیل و هند، در عالی‌ترین سطوح آن کشورها برگزار شده و اخبار منتشره حاکی از قریب‌الوقوع بودن انعقاد قرارداد سه‌جانبه بین آنها در زمینه انرژی است. اما اصولگرایانی که تنها ۴ سال قبل در مجلس هفتم، دولت خاتمی را به خاطر انعقاد بعضی قراردادهای نه چندان بزرگ با ترکیه، تحت فشار و »حملات فلّه‌ای« قرارداده بودند، امروز دچار »سکوت فلّه‌ای« شده‌اند و هیچ اشاره‌ای به نگرانی‌های چهار سال قبل خود در مورد ارتباط شرکت‌های ترکیه با محافل صهیونیستی نمی‌نمایند.(۴‌)

راز بدقولی‌های سریالی و فلّه‌‌ای روسیه در تکمیل نیروگاه بوشهر و طفره رفتن‌های هند در مذاکرات خط لوله صلح را نیز می‌توان در »ابراز اعتمادهای فلّه‌ای« مسئولان دولت نهم به »دوستان روسی و هندی« جستجو کرد که تنها هدف آن، هوشمندانه نشان دادن راهبردها و راهکارهای سیاست خارجی دولت نهم است. همین تحلیل را می‌توان در خصوص تشدید ادعاهای فله‌ای و مسخره سران عرب در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی ارائه کرد و آن را مرتبط با بعضی»سکوت‌های فلّه‌ای« در ایران دانست.

به هر حال، از عمر دولت نهم زمان زیادی باقی‌نمانده است، اما هرچه تا آخرین روز از دوره مسئولیت این دولت، اظهار یا اقدام شود تعهداتی برای ملت در سال‌های آینده‌ ایجاد می‌کند که قابلیت اجرای بعضی از آنها، از هم‌اکنون مورد تردید است. در این خصوص به نمونه‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی می‌توان اشاره کرد که مهمترین نـمـونـه در عرصه اقتصادی، موضوع صادرات بعضی محصولا‌ت به ویژه گاز است. مرکز پژوهش‌های مجلس، سال گذشته با ارائه آمار و اطلا‌عاتی از مجموعه نیازهای داخلی- از جمله تزریق گاز به چاه‌های نفت برای حفظ راندمان آنها - به صراحت اعلا‌م کرد حداقل تا ده سال آینده، گاز مازاد برای صادرات وجود ندارد. وضعیت اسف‌انگیز توزیع گاز در سال گذشته، بهترین نشانه‌ برای صدق این ادعا بود. تمکین ایران در برابر خواسته‌ ترکمنستان برای افزایش ۶ برابری قیمت گاز وارداتی از آن کشور که به منظور جبران بخشی از کمبودهای داخلی انجام می‌شود نشانه‌دیگری است که نگرانی اعلا‌م شده توسط مرکز پژوهش‌‌های مجلس - عدم وجود گاز مازاد در کشور - را تایید می‌نماید. متأسفانه اصرار دولتی‌ها بر پیگیری برخی مذاکرات با طـرف‌های خارجی و تکرار تبلیغات داخلی در مورد قراردادهایی که هنوز مذاکرات اولیه آنها نیز با <اما و اگر> مواجه است نشان می‌دهد که امیدی به تغییر رفتار مسئولا‌ن دولتی وجود ندارد. اما مجلس هشتمی‌ها به مردم قول داده‌اند نظارت خود بر عملکرد دولت را تقویت کنند، رئیس مجلس هم در چند ماه اخیر، چند بار بر این نکته پافشاری نموده است که <هرگاه پای منافع و مصالح مردم در میان باشد، مجلس با کسی رودربایستی نخواهد داشت.> این وعده‌ها، مردم را متوقع نموده است که مجلس، از <کوتاه آمدن‌های فلّه‌‌ای> در برابر بعضی تصمیم‌گیری‌های هزینه‌ساز اقتصادی دولت - در عرصه‌های داخلی و خارجی - دست بردارد.

در یک کلا‌م، توقع مردم از مجلس و برخی تریبون‌داران با نفوذ، حمایت از حقوق عمومی ملت است که این حمایت، گاهدر قالب مساعدت کامل به دولت برای پیشبرد برنامه‌های مصوب خواهد بود و گاهی نیز با اجرای توصیه نایب رئیس مجلس برای کشیدن ترمزدستی دولت! مردم از منتخبان خود انتظار دارند که با درس‌گرفتن از گذشته، <سیاست پیشگی‌های فلّه‌ای> را کنار بگذارند و بر اقدامات، اظهارات، حمایت‌ها و انتقادات خود تعادل را حاکم نمایند. اگر اینگونه شود دیگر نه کسی شاهد <حملا‌ت فلّه‌ای> به دولت خواهد بود - روش‌ عده‌ای از اصولگرایان در ماه‌های پایانی دولت خاتمی - و نه سکوت و <کوتاه آمدن‌های فلّه‌ای> در برابر بعضی اقدامات دولت، موجب ضایعاتی خواهد شد که امروز بسیاری از حامیان اولیه دولت نیز به خسارت‌بار بودن آن اذعان می‌کنند.

پی‌نویس‌ها:

(۱) روزنامه رسالت بیستم اسفندماه ۸۲

(۲) روزنامه رسالت هفدهم اسفند ماه ۸۲

(۳) روزنامه رسالت بیست و یکم اسفند ماه ۸۲

(۴) روزنامه کیهان دوم آبان ۸۳