بررسی روابط میان رسانه های حوزه فناوری اطلاعات با روابط عمومی ها

امروز نقش بی بدیل رسانه ها در شکل دهی و هدایت افکار عمومی و جریان سازی رویدادهای مختلف بر کسی پوشیده نیست

امروز نقش بی بدیل رسانه ها در شکل دهی و هدایت افکار عمومی و جریان سازی رویدادهای مختلف بر کسی پوشیده نیست. شاید تا چندی پیش محوری ترین نقشی که برای رسانه متصور بود صرفاً اطلاع رسانی از رویدادهای عینی و واقعی بود. اما در حال حاضر رسانه ها به عنوان یک ابزار و امکان اطلاع رسانی محض کم کم جای خود را به یک ابزار هدایتگر و بحران زا یا بالعکس بحران کاه داده است. به باور کارشناسان ارتباطات و رسانه ها قدرت نفوذ و اثرگذاری رسانه ها در باروری و تحقق اهداف از پیش تعیین شده به مراتب بیش از سلاح های آتشین است. بخش ارتباط با رسانه در هر روابط عمومی از بخش های مهم و ضروری است که بدون آن روابط عمومی از وظیفه اصلی خود درو خواهد ماند.

اگرچه روابط عمومی ها از ابزار و امکانات گوناگونی برای انتقال اطلاعات و اخبار به جامعه اطلاعاتی برخوردار هستند ولی نکته قابل توجه این است که هیچ کدام از شیوه های انتقالی نمی تواند کارایی یک رسانه را داشته باشد. این مساله برای رسانه های تخصصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات که هم توسعه دهنده جامعه اطلاعاتی و هم آگاهی دهنده آن هستند، حایز اهمیت است. چرا که رسانه های این حوزه یک امکان بالقوه و ابزاری برای روابط عمومی های این حوزه نیز به شمار می روند. از این رو با نگاه واکاوانه به رابطه دو سویه رسانه های این حوزه و روابط عمومی ها به نتایج زیر دست خواهیم یافت :

۱) روابط عمومی ها و رسانه ها با یک رویکرد مشترک اطلاع رسانی در راستای ارتقای سطح آگاهی مردم و مخاطبان همواره نیاز به تعامل و پویایی بیشتر در حوزه های اطلاع رسانی مشترک دارند به نحوی که رابط عمومی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان منبع پیام و تامین کننده اطلاعات برای رسانه ها و رسانه های این حوزه نیز انعکاس دهنده حوزه فعالیت و عملکرد حوزه تحت پوشش سازمان ها و وزارتخانه ها هستند. هر دو انتظارات متفاوتی از یکدیگر دارند و در عین حال معذوریت ها و محدودیت هایی نیز پیش روی آن ها قرار دارد. از یک سو روابط عمومی های بخش دولتی به تاسی از یک روش و آموزه کهنه و منسوخ شده درگیر و دار جریان پنهان سازی برخی از حقایق و واقعیت ها مرتبط با رویدادهای سازمانی از سوی دیگر رسانه نیز به لحاظ مسئولیت خطیر اجتماعی و رسالت سنگین آن ها در قبال افکار عمومی و مردم، ناگزیر به آشکار کردن بیشتر ابعاد مکتوم اطلاعات دریافتی از روابط عمومی ها هستند. در چنین شرایطی نقطه تعامل و تعارض روابط عمومی و رسانه ها، ابعاد پیچیده ای پیدا می کند. بدیهی است درک مشترک انتظارات و محدودیت های رسانه ها و روابط عمومی از حوزه عملکرد وظایف سازمانی و پذیرش این مهم که رکن اصلی اطلاع رسانی و پذیرش آن از سوی مخاطبان در گرو اعتماد سازی است، می تواند در راستای تعمیق مناسبات سالم، سازنده و به دور از مسایل حاشیه ای همکاری دامنه داری را فراهم سازد که ایجاد این بستر و تحقق این امر از وظایف و رسالت های خطیر واحد ارتباط با رسانه ها است.

۲) شاید در گذشته انتظاراتی که برای واحد ارتباط با رسانه ها متصور بود در حد انعکاس اخبار و رویدادهای سازمانی بود که البته نحوه انعکاس اخبار و اطلاعات نیز در جای خود نیاز به تعمق و تامل دارد. متولیان ارتباط با رسانه ها به تبع نقش رسانه های تخصصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات باید به عنوان تحلیلگر قابل و آگاه به مسایل و رویدادهای مرتبط با آن سازمان همواره نقش خود را در مواجهه با پدیده ها ایفا کنند و هدایت رسانه ها را در مسیر طبیعی و منطقی رویداد، از ظریف تعامل و همکاری با خبرنگاران این حوزه بر عهده گیرند که حضور به موقع و استفاده از کارشناسان زبده و تحلیلگر در ارتباط موضوع مورد نظر برای انجام مصاحبه ها و گفت و گوه ای رسانه ای شیوه مناسبی هستند.

۳) همان طور که پیش تر نیز بیان شد ایجاد تعامل منطقی و سازنده اداره ارتباط با رسانه ها با رسانه ها به منظور شناسایی بیشتر از حوزه عملکرد و تبادل اطلاعات از دیگر وظایف این واحد است که به نظر می رسد برای تحقق این امر علاوه بر تبادل اطلاعات و برگزاری کنفرانس خبری، برگزاری سفرهای مطبوعاتی با هدف معرفی میدانی حوزه عملکرد سازمان ها و وزارتخانه ها است که این امر می تواند اطلاعات میدانی مفیدی از فرایند عملیاتی طرح ها و پروژه ها از حیث منابع امکانات و تنگناها در اختیار نمایندگان رسانه ها قرار دهد. بررسی تاثیر مطبوعات فناوری اطلاعات و ارتباطات و سایر وسایل ارتباطی فعال در این حوزه از منظر تغییراتی که در رفتار و کردار سازمان یا وزارتخانه ایجاد می کند، دارای اهمیت خاص است.

بنابراین رسانه ها یک امکان بالقوه و ابزاری برای روابط عمومی ها به شمار می روند و در همین راستا با دو دیدگاه مهم رو به رو می شویم که گاه سایه سنگینی بر ارتباط با رسانه ها می گستراند: یکی داد و ستدهای غیراخلاقی و غیر حرفه ای بین روابط عمومی و رسانه ها و گزینش اخبار و ارسال آن برای جامعه اطلاعاتی. آخرین تعریفی که اعلامیه توکیو در مورد جامعه اطلاعاتی ارایه کرده عبارتست از اینکه، جامعه اطلاعاتی جامعه است که در آن دسترسی همگانی به ابزارها و فناوری های ارتباطی به نحوی فراهم باشد که این دسترسی ها بتواند متضمن سعادت، افزایش کیفیت زندگی، تامین عدالت، اطلاع رسانی و امکاناتی از این قبیل باشد تا جامعه اطلاعاتی در انحصار عده ای خاص نماند. امروزه دیگر این چنین نیست که گاه روابط عمومی فکر کند اگر درها را بر خروج خبر ببندد اطلاعات به بیرون نخواهد رفت و با دادن اطلاعات تحریف شده می تواند بر ضعف ها و سو مدیریت ها سرپوش بگذارد.

در نگاه اول روابط عمومی نقطه مقابل رسانه قرار دارند به صورتی که هر دو منافع و مصالحی دارند که با یکدیگر در تناقض است در این رقابت گاه آسیب های فراوانی به منافع اجتماعی و ملی مردم وارد خواهد شد.

چرا که یک وزارتخانه یا سازمان، واحدی مستقل از اجتماع نیست و نمی تواند باشد در این میان نقش حفاظت گری روابط عمومی از سازمان متبوعه اش به راین رقابت دامن می زند چرا که گاهی روابط عمومی ها با سرپوش گذاشتن بر ضعف ها و سوء مدیریت ها و فسادها (اخبار بد) و با توسل به شیوه های پنهان کاری مانع از دست یابی رسانه ها به اطلاعات واقعی و شکل گیری انتقاد علیه سازمان متبوع خود هستند. اما در نگاه دوم می توان روابط عمومی و روزنامه نگاری را دوشاخه از یک ریشه به نام ارتباطات دانست که بجای رقابت و ستیز در خدمت و مکمل هم باشند هردو نهاد نی ازها و منافع متقابلی دارند که با ارتباط گری صحیح این نیازها را تامین کرده و مرتفع می کنند.

دست یابی به زمان و مکان رایگان در رسانه ها برای انتشار اخبار و اطلاعاتی که روابط عمومی به هر علت اعلام و انعکاس آن ها را ضروری می داند از سویی و از سوی دیگر دست یابی به اخبار و اطلاعات سهل الوصول، رایگان و تازه به وسیله رسانه ها. عدم شناخت و آگاهی کافی نسبت به توانایی ها، جایگاه، محدودیت ها و ظرفیت ها از سوی روابط عمومی ها و رسانه های جمعی نسبت به یکدیگر را می توان به عنوان یکی از مهم ترین نواقص و تنگناهای موجود بین این دو واحد ارتباطی مطرح کرد. از سوی دیگر نیز برخی واحدهای روابط عمومی این انتظار نامعقول را از رسانه های جمعی دارند که تمامی اخبار و گزارش های آنان را به بهترین نحو در صفحات پر خواننده روزنامه یا در برنامه های پربیننده رادیو و تلویزیون انعکاس دهند. غافل از اینکه رسانه های جمعی نیز با محدودیت های بسیاری برای عمل به این خواسته و انتظارات روبرو هستند، چرا که صفحات روزنامه ها محدود است. بر اساس آنچه بیان شد، می توان راهکارهای عملی زیر را برای بهبود و تقویت ارتباط اثربخش بین روابط عمومی ها و رسانه های جمعی پیشنهاد کرد:

۱) تجهیز و ساماندهی نیروی انسانی متخصص و آگاه به مسائل ارتباطات و روابط عمومی در واحدهای روابط عمومی و رسانه ها برای همکاری بهتر و مؤثرتر آنان و ایجاد تحول در نظام اطلاع رسانی جامعه.

۲) تشکیل بانک اطلاعاتی جامع، کامل و به هنگام در روابط عمومی ها و رسانه ها برای آشنایی آنان با آخرین دستاوردها و تکنولوژی های نوین ارتباطات و تبادل اطلاعات و شیوه های جدید برقراری ارتباط و اطلاع رسانی.

۳) و تربیت خبرنگاران متخصص و با ثبات در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور افزایش میزان کار آیی آنان در کسب اطلاعات تخصصی، فنی و انتقال و انعکاس آن از طریق رسانه ها به جامعه مخاطب.

نویسنده: دکتر داود زارعیان

مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل شرکت مخابرات ایران