گشایش مسیرطلایی فاصله آسیای مركزی تا خلیج فارس۸۰۰ كیلومتر كوتاه شد ۱

امروزمرزهای شرقی ایران شاهد بهره برداری از بزرگترین پروژه ترانزیتی كشور در سالهای اخیر محور بافق مشهد است اما به واقع باید گفت بهره برداری از این طرح تنها یك بهره برداری ساده نیست, بلكه به عنوان باارزش ترین محور ترانزیتی جهان بهره گیری از باارزش ترین مزیت جغرافیای كشور خواهد بود

امروزمرزهای شرقی ایران شاهد بهره برداری از بزرگترین پروژه ترانزیتی كشور در سالهای اخیر (محور بافق - مشهد) است. اما به واقع باید گفت بهره برداری از این طرح تنها یك بهره برداری ساده نیست، بلكه به عنوان باارزش ترین محور ترانزیتی جهان بهره گیری از باارزش ترین مزیت جغرافیای كشور خواهد بود.گزارشی كه می خوانید نگاهی دارد به نحوه اجرای این پروژه بزرگ كه برخلاف اكثر پروژه های عمرانی بدون سر وصدا (و حتی ۲سال زودتر از پیش بینی های اولیه) به بهره برداری می رسد.

امروز كشور ما با افتتاح خط آهن مشهد - بافق شاهد یك تحول عظیم در بخش حمل و نقل داخلی خواهدبود. این خط آهن با طول ۱۰۰۰كیلومتر شمال شرقی كشور را به جنوب وصل می كند و بن بست حمل و نقل ریلی كشور را برای همیشه می شكند.پیش از این ایران توانسته بود با احداث خط آهن سرخس ـ تجن آسیای مركزی را به تهران و سپس بندرعباس وصل كند. اما به اعتقاد متخصصان و كارشناسان كشور این پروژه بدون احداث خط آهن بافق ـ مشهد عملاً نیمه تمام تعریف می شد، كه اكنون اتصال آسیای مركزی به جنوب با احداث خط آهن بافق ـ مشهد به تعریف كامل خود می رسد.

علاوه براین براساس برآوردهای صورت گرفته با احداث خط آهن مشهد ـ بافق نه تنها راه برای حمل موادمعادن زغال سنگ و سنگ آهن بخش شرقی كشور بازشد، بلكه در هزینه های سربار حمل و نقلی كشور ۳۰درصد و در مدت زمان آن ۱۵روز صرفه جویی خواهدشد.

ترانزیت و امنیت

اگرچه ایران از نظر دفاعی از نیروهای قوی و «توان بازدارندگی» بالا بهره می برد اما در برابر قدرتهای بزرگ با منابع فراوان و شگردهای گوناگون، تكیه بر عناصر نظامی به تنهایی جوابگو نیست. به نظر می رسد كه مسؤولان كشور به صورت جدی بر روی توسعه اقتصادی به عنوان ابزاری بازدارنده سرمایه گذاری كرده و می كنند.

اما ترانزیت در این میان نقشی جدی تر از سایر عوامل اقتصادی دارد. ایران بر سر شاهراه شرق و غرب قرار گرفته، چهار كریدور بزرگ بین المللی از ایران می گذرد. صدها میلیون نفر از مردم همسایگان شرقی و شمال ایران عملاً دسترسی به دریا ندارند و ایران همچنین محور اصلی ارسال موادغذایی و سوخت از جنوب به آن كشورها است.

در چنین شرایطی هر چقدر اهمیت ترانزیتی ایران افزایش یابد وزن سیاسی آن در جهان نیز بیشتر می شود و دیگر كمتر كشوری حاضر خواهد شد تن به «ریسك بزرگ» بی ثبات كردن ایران بدهد.

جدای از امنیت خارجی، این پروژه بزرگ می تواند امنیت بالایی را در مرزهای شرقی و استانهای محروم كشور ایجاد كند. بهره برداری از محور بافق - مشهد كه عملاً دریای عمان و اقیانوس هند را از طریق خطوط آهن به آسیای میانه متصل می كند، می تواند به مانند سدی در برابر ناامنی های ناشی از فقر و محرومیت در شرق و جنوب عمل كند و استانهای هرمزگان، كرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و جنوب خراسان را از بن بست خارج كرده و از طریق ریل به خطوط آهن كشورهای مشترك المنافع و روسیه وصل كند.

رشد سریع عملكرد ترانزیتی كشور در ۳سال اخیر

عملكرد ترانزیتی كشور در سال۱۳۸۱ با رشد قابل توجه نسبت به سالهای گذشته به ۴‎/۸میلیون تن رسید كه ۳‎/۵میلیون تن از این میزان كالای جاده ای و ریلی و ۱‎/۳میلیون تن آن سوآپ بوده است. اما این رشد متوقف نشد و اكنون به ۱۰میلیون تن (سال ۸۳) رسیده است. مسیر بندرعباس - بافق - مشهد قرار است عملكرد ترانزیتی كشور را با رشد قابل توجهی مواجه كند. این خط آهن عظیم قرار است در سال،۸۴ یك میلیون تن و در سالهای بعد ۳ تا ۵میلیون بار (در سال) جذب كند و كریدور سرخس - بندرعباس را مبدل به عظیم ترین كریدور ریلی كشور كند. به همین دلیل وزارت راه و ترابری هدف اصلی این طرح را برقراری ارتباط نزدیكتر بین كشورهای آسیای میانه و خلیج فارس از مسیر سرخس - مشهد - بافق - بندرعباس ذكر كرده است.

۸۰۰كیلومتر كاهش مسافت

راه اندازی این خط آهن عظیم سبب خواهد شد مسیر ترانزیتی انتقال كالا از دریاهای جنوب ایران به كشورهای افغانستان، ازبكستان، تركمنستان و قزاقستان ۸۰۰كیلومتر كاهش یابد كه این رقم تأثیر قابل توجهی در كاهش هزینه های ترانزیتی خواهد داشت. این نكته به اندازه ای اهمیت دارد كه بسیاری از رسانه های غربی از آن به عنوان «كارت برنده ایران» در جذب بار منطقه نام برده اند و بهره برداری سریع آن را نوعی غافلگیری برای همه دانسته اند.

توسعه اقتصادی منطقه های محروم

ایران در مسیرهای شمال غرب به شمال شرق خود و همچنین جنوب غرب به شمال خود از خطوط متعدد راه آهن برخوردار است اما در محورهای شرقی به ویژه جنوب شرق به شمال شرق از كمبود خطوط آهن رنج می برده است.

اما این خط آهن سبب می شود تا ارتباط ریلی مستقیم بین استانهای هرمزگان، كرمان، یزد و اصفهان فراهم شود و براساس پیش بینی های انجام شده سالانه یك تا ۲میلیون نفر مسافر زیارتی و سیاحتی راهی خراسان (مشهد) شوند.

از طرف دیگر معادن غنی و بزرگ سنگ آهن چادرملو، ذغال پرواده و سنگ آهن سنگان بتوانند محصولات خود را به كارخانه های عظیم فولاد اصفهان، بندرعباس، خوزستان و خراسان برسانند. كارشناسان حجم سالانه جابه جایی بار توسط این خطوط را در مسیرهای فوق الذكر حدود ۱۰میلیون تن ارزیابی می كنند.البته پروژه مذكور بیشترین فایده را برای استانهای خراسان جنوبی، رضوی و شمالی دارد. این استان با ۶‎/۵میلیون نفر جمعیت ۱۹درصد مساحت كشور را به خود اختصاص داده است.