آغاز دوباره جنگ سرد

در بحبوحه اختلافات روسیه و غرب در مسئله گرجستان, آمریکا قرارداد استقرار بخشی از سپر موشکی خود در مرکز اروپا را امضا کرد

در بحبوحه اختلافات روسیه و غرب در مسئله گرجستان، آمریکا قرارداد استقرار بخشی از سپر موشکی خود در مرکز اروپا را امضا کرد. استقرار این موشک ها که بخشی از سامانه نظامی آمریکا در این منطقه است، نزدیک ترین فاصله موشک ها با مرزهای روسیه خواهد بود. طبق این قرارداد، لهستان در برابر استقرار ۱۰ موشک رهگیر آمریکا در پایگاهی در شمال این کشور، از همکاری نظامی بیشتر آمریکا از جمله دریافت سامانه ضدموشک پاتریوت بهره ‌مند خواهد شد.

سیستم سپر موشکی آمریکا برای مقابله با موشک های بالستیک یا قاره پیمایی طراحی شده که بیش از ۵هزار کیلومتر (۳۱۰۰ مایل) بُرد دارند. تأسیسات زمینی این سیستم شامل ۸ رهگیر در آلاسکا و ۲ تای دیگر در کالیفرنیا است. در خارج از خاک آمریکا هم پایگاه های راداری در "فلائینگ دیلز" ( Fylingdales) بریتانیا و تولی Thule در گرینلند( قلمرو کشور دانمارک ) واقع شده اند.

این قرارداد زمانی به امضا رسیده است که غرب و آمریکا با ایجاد بحران در گرجستان، سعی در به چالش کشیدن هژمونی مسکو در منطقه دارند و واشنگتن می کوشد اراده خود را به جهان تحمیل کند.

در سال ۱۹۷۲ آمریکا و اتحاد شوروی، قرارداد منع تولید موشک‌های ضد بالستیک (ABM) را امضا کرده بودند و بر اساس آن اجازه داشتند فقط یک سامانه ضد موشکی برای مقابله با شلیک موشک‌های بالستیک تأسیس کنند. این سامانه شامل حداکثر ۱۰۰ سیستم رهگیر و تأسیسات راداری بود.سامانه های دو کشور در ایالت داکوتای جنوبی در آمریکا و اطراف مسکو در شوروی مستقر شدند.

در حالی که این پیمان با بازداشتن این دو کشور از دستیابی به توانایی ایمن سازی در مقابل حمله متقابل اتمی به توازن استراتژیک میان دو ابرقدرت منجر شد، در دسامبر ۲۰۰۱ جورج بوش خروج یکجانبه از این پیمان را اعلام کرد تا "طرح دفاع ملی موشکی" را اجرا کند؛ این سیستم دفاع موشکی "پسران جنگ ستارگان" ریگان نام گرفته است. در مقابل این رفتار، پوتین نیز اعلام داشت که دیگر به تعهدات خود در "پیمان نیروهای متعارف در اروپا" پایبند نخواهد بود.

ماجرا هنگامی آغاز شد که کاخ سفید اعلام کرد قصد دارد با استقرار سیستم رهگیر موشک در لهستان و تأسیسات راداری در جمهوری چک، با تهدید موشکی کشورهایی نظیر ایران و کره شمالی مقابله کند در حالی که روسیه در همان ابتدا، این سخنان را مجموعه ای از "ادعاهای کهنه و کلیشه ای" عنوان کرد و طرح آمریکا برای استقرار سپر دفاع موشکی در اروپای شرقی را تهدیدی برای خود دانست.

در همین راستا رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا با سفر به مسکو سعی کرد به کرملین اطمینان دهد که برنامه های دفاع ضد موشکی در آسیای میانه به هیچ وجه روسیه را تهدید نمی کند بلکه برای مقابله با حمله موشکی از آسیا است، ولی تمامی استدلال های وی مسئولین روسی را راضی نکرد واو در تحقق هدفش ناکام ماند.

در واقع مخالفت شدید سران کرملین با نصب این تأسیسات در همسایگی روسیه و به دنبال آن آزمایش موفقیت آمیز یک موشک بالستیک جدید چند کلاهکه، عملاً زمینه های ظهور مجدد جنگ سرد و مسابقه تسلیحاتی جدیدی را فراهم آورده است.

در رابطه با این موضوع باید اذعان داشت که آغازگر این تشنجات، بدون تردید، واشنگتن است.

ولادیمیر پوتین، رییس جمهوری وقت روسیه، پیشتر اعلام داشته بود که واشنگتن می تواند به صورت مشترک با روسیه از ایستگاه رادار قبله (Gabala) در شمال جمهوری آذربایجان استفاده کند.

ایستگاه رادار قبله ، بنای بتونی عظیمی است که بیش از هر چیز دیگری در این منطقه مجاور با کوه های قفقاز در نزدیکی مرز روسیه به چشم می آید. این ایستگاه جزئی از سیستم دفاعی روسیه است که از زمان شوروی سابق برای ردگیری موشک های شلیک شده با برد شش هزار کیلومتر مورد استفاده بوده است. ایستگاه فوق، کاملاً عملکردی محرمانه دارد و با ایست های بازرسی و حصارهای الکتریکی محافظت می شود.

عدم پذیرش این پیشنهاد از سوی ایالات متحده و عقد قرارداد با لهستان برای استقرار سپر موشکی خود، از یکسونشان دهنده تهدید موقعیت منطقه ای مسکو از جانب واشنگتن و از سوی دیگر اهمیت کشورهایی چون لهستان، جمهوری چک و مجارستان به همراه سه کشور حوزه بالتیک که قبلاً جزء خاک اتحاد جماهیر شوروی بوده و حامی مسکو به شمار می آمدند، است.

این گروه از کشورها در گذشته، از انسجام چندانی برخوردار نبوده اند اما در چند ماهه اخیر به ویژه پس از بحران گرجستان، با موضع ضد روسی آمریکا همراهی کرده اند.

با این حال ورشو نمیتواند چندان نسبت به آینده خود و منطقه خوش بین باشد چرا که روسیه پیشتر نیز اعلام کرده بود که در صورت امضای این قرارداد از سوی لهستان، چاره‌ای به جز نشانه رفتن موشک‌هایش به سوی این تجهیزات ضدموشکی نخواهد داشت. به گزارش اینترفکس، ژنرال آناتولی نوگویتسین از مقام‌های بلندپایه ارتش روسیه تنها ساعاتی پس از امضای این قرارداد، لهستان را به یک حمله نظامی «که احتمالا‌ اتمی خواهد بود» تهدید کرد.

به همین خاطر مقامات این کشور تقاضای موشک هایی با برد کوتاه را برای دفاع هوایی و تضمین کمک آمریکا به این کشور در عوض اجازه استقرار پایگاه موشکی کرده اند.

توجه به این نکته ضروری به نظر می رسد که زمانبندی این قرارداد (زمان درگیری های گرجستان) و همچنین تقاضاهای لهستان برای تقویت قدرت نظامی اش، همگی در راستای آغاز جنگ سردی جدید و آشوب های تسلیحاتی مدرن در منطقه قابل تفسیر است.

امیرحسین کبیری