سربلندی مجلس اول مشروطه در مقابل اولین توطئه

پس از پیروزی انقلاب مشروطه و تاسیس مجلس مشروطیت در اولین روزهای عمر این نهاد بر آمده در دل انقلاب مشروطه و در حالی که هنوز مجلس خود را باز نیافته و حتی نظامنامه داخلی و قانون …

پس از پیروزی انقلاب مشروطه و تاسیس مجلس مشروطیت در اولین روزهای عمر این نهاد بر آمده در دل انقلاب مشروطه و در حالی که هنوز مجلس خود را باز نیافته و حتی نظامنامه داخلی و قانون اساسی مدون نشده بود ناگهان لایحه ای از سوی دولت روی میز مجلس قرار گرفت. اما جالب تر و عجیب تر از نفس لایحه مضمون آن بود. توضیح اینکه لایحه دولت لایحه ای در مورد استقراض ۲۰ کرور تومان از روسیه و انگلستان بود. در این مقال به اولین لایحه دولت خطاب به اولین مجلس شورای ملی نظری افکنده می شود.

پس از ارائه لایحه مذکور مخبر السطنه، نماینده ویژه دولت، خبر آورد که دستگاه اجرایی کشور به واسطه نیاز پولی شدید حالت بحرانی دارد و اگر لایحه استقراض بزودی به تصویب مجلس نرسد رشته کلیه امور از هم گسسته خواهد شد.

به نظر می رسد این عمل صرفا بر مبنای فشار اقتصادی نبوده است، بلکه برنامه ای بود که برای تضعیف مجلس نوبنیاد مشروطیت و بر افروختن آتش اختلاف و دو دستگی در بین مجلسیان طراحی شده بود. آن گونه که شواهد و قراین حکایت می کنند دولت و دربار در آن شرایط به خوبی به این واقعیت وقوف داشتند که این نهاد نو بنیاد توان انجام چنین خواسته بزرگی را آن هم در زمانی سریع نخواهد داشت بنابراین مجلس با لایحه مذکور مخالفت نموده و از این رهگذر موجبات تکدر خاطر شاه را فراهم خواهد آورد.

آن گونه که ناظم الاسلام کرمانی گزارش کرده؛ در بین نمایندگان مجلس شورای ملی عده ای که به دنبال خشنودی روس و انگلیس بودند با لایحه موافقت داشتند.

اما در میان سایر وکلای مستقل مجلس حاجی معین التجار نطقی بلیغ ایراد نموده و در مقابل لایحه ایستادگی کرد.

وی تصویب این لایحه را موجب هلاکت کشور دانست و به ادعای عین الدوله اشاره کرد که گفته بود دولت مقروض نیست و ششصد هزار تومان هم فعلا نزد تومانیاس گذاشته است. وی در بخشی از سخنان خود متذکر شد: "باید دولت صورت جمع سه ساله و مخارج آن را به مجلس بفرستد، از روی دقت رسیدگی نماییم اگر واقعیت دارد که دولت مقروض مانده است البته بر ذمه ملت است که کار دولت را راه بیندازد ولی نه آنکه از روس و انگلیس قرض شود."‏

سخنان پر شور معین التجار سایر مجلسیان را نیز تشجیع نمود. عموما در این قضیه اتفاق نمودند که علی رغم پافشاری مخبر السلطنه و ناصر الملک، وزیر مالیه کابینه، مجلس زیر بار این عمل نرود.

با این اقدام در واقع مجلس شورای ملی در اولین آزمایش خود موفق بیرون آمد.

استقراض که خود از عوامل موجده انقلاب مشروطیت بود اینک مجلسیان با آن محک زده می شدند چنانچه در آن شرایط حساس خامی نموده و به این خواسته با مقصد و منظور دولت پاسخ مثبت می دادند ناخواسته و ندانسته در دام روس و انگلیس غلتیده بودند. لکن مجلس با این اقدام متهورانه، موجی جدید از امید و دلگرمی در دل مردمی که به خانه خود چشم دوخته و از آن انتظار حرکات وطن پرستانه و ضد اجنبی داشتند ایجاد نمود. به گفته احمد کسروی آوازه این ایستادگی تا به روزنامه های اروپا رسید.

جالب توجه اینکه معین التجار در میان صحبت های خود که در انکار و نفی استقراض از بیگانه سخن می گفت راهکاری نیز برای حل این گونه مشکلات پیشنهاد نموده بود که آن تاسیس یک بانک از سوی دولت و ملت ایران بود.