ذرت بو داده بصری

یادداشتی بر سریال «تکیه بر باد»

سریال های تلویزیونی و هر اثر بصری دراماتیک دیگری معمولا در جنس دغدغه و ادعای محتوایی دارای دو گرایش هستند. نوع نخست از مفاهیمی مهم و آسیب شناسی شده و پیام هایی پرطمطراق و چالش برانگیز برخوردارهستند که در راستای سیاست گذاری و خط مشی هایی قرار دارند که رسانه کارفرما و سفارش دهنده می خواهد. در اغلب موارد هم به سبب حضور سازنده و عواملی صاحب سبک و حرفه ای، محتوای این سریال ها بر مخاطب و جامعه اش تأثیری ژرف می گذارد و به سرعت ترویج و القاء می یابد.

اما نوع دوم برخلاف اولی معمولا محتوایی ساده و نخ نما دارد و میزان نفوذ و تأثیرگذاری اش بر مخاطب بسیار کم و مقطعی است و تولیداتی صرفا سرگرم کننده هستند و دقیقا در ارزش و خاصیت، مابه ازای ذرت بو داده در میان موادغذایی محسوب می شوند.

سریال «تکیه بر باد» که از شبکه تهران در حال پخش است، دقیقا مصداق کامل و جامعی از نوع دوم به حساب می آید. سریالی که برای پخش مناسبتی در ماه مبارک رمضان درنظر گرفته شده بود و در این مدت توانسته با فرمول عجیب و ساعت پخش و روالی نامتعارف و تقریبا بی نظم اما در جذب مخاطب عام به میزان و میانگین مناسب و قابل توجهی دست پیدا کند.

داستان این سریال مجمع البلایا و قضایایی است که بر سر شخصیت هایش طی سالیان دراز آورده است. شکل رابطه این افراد به صورت دایره و سیکلی است که هرکدام در این مدت تأثیر بزرگی بر زندگی دیگری داشته اند. دختر جوان جاه طلبی که برای پول و ثروت به خانواده اش پشت کرده و با پیرمردی ازدواج می کند که پدر دادستانش او را به خاطر خلافکاری هایش سالهاست که می شناسد و در ادامه هم مشخص می شود اصلا دختر فرزندخوانده و فرزند برادر پدر خانواده است که مادر معتادش با مرگ پدر دختر ، او را از کودکی به عمویش سپرده. پسر پزشک فرزند دیگر خانواده با تهمت و افترایی درگیر است که زندگی نامزد و ازدواجشان را تحت تأثیر قرار داده، علی رغم آنکه پدر نامزدش روحانی و از دوستان قدیم پدر و خانواده است.

ازطرفی هم پیرمرد ثروتمند و خلافکار، پسر شرور دارد که پس از سالها به سراغش می رود و او را از زندان بیرون می آورد، اما به نامزد پدرش علاقه مند می شود و در خیانتی گاوصندوق پدرش را خالی می کند و...

طبق این اختصار و از میان انبوهی از شخصیت ها و شاخ و برگ های داستانی می توان محور مضمونی داستان این سریال را این گونه فرض کرد که اخلاق و مرام فرزندان، ثمره و نتیجه عمر و اثر کردار و تربیت والدین است. فرض از این بابت که در بسیاری اوقات و قسمت های سریال، این مضمون یا فراموش می شود و یا در میان باقی موارد محو می گردد.

چرایی این حجم و اندازه از بدبختی و تکثر شخصیت ها هم فقط با توضیح و روشنگری نویسندگان و خالقان اثر قابل فهم است. زیرا هیچ گونه توجیه هنری و سلیقه ای در این باره وجود ندارد و از لحاظ عقلی تنها با تولید انبوه و تایم بالا قابل تبیین است. البته این را هم باید گفت که روایت سریال ساده و عامه فهم و شخصیت های آن تخت و تکراری است که از انفجار دراماتیک و شخصیت در روایت جلوگیری کرده است.

این درست است که دستمایه محتوایی این سریال به برخی معضلات و مشکلات خانوادگی و اجتماعی می پردازد و شاید شک و شائبه ای به وجود آید که بر مبنای تقسیم بندی ابتدایی این متن سریال «تکیه برباد» را هم باید از گروه نخست دانست. اما این یک تصور خطاست، چون تمام مشکلات، بی حرمتی ها، جاه طلبی ها و در کل همه درستی و نادرستی های مطرح شده در «تکیه بر باد» همه و همه جزئی از گره افکنی های داستانی و روایتی است. طبق اصول و قواعد درام نویسی باید در ابتدا یک یا چند گره و مشکل ایجاد کرد و در ادامه به باز کردن آنها پرداخت تا به پایان و نتیجه تعیین شده رسید.

بهترین راه اثبات و شناخت جنس و نوع یک گره و مشکل داستانی و دراماتیک در جدا کردن و تمییز آن مسایل و آسیب های اجتماعی و خانوادگی و حتی فردی یک سریال، فیلم و حتی رمان در تخیل، تغییر جغرافیا و زمان داستانی و روایت یک اثر دراماتیک است، به عنوان مثال اگر همین داستان و روایت سریال «تکیه بر باد» را ثابت فرض کرد ولی شکل و ریخت بازیگران، محیط و حتی زبان و ملیت آن را با دیگر سریال خارجی یعنی «افسانه دوونگ یی» از شبکه سه سیما عوض کنیم که مقبولیت و جذب مخاطب مشابهی دارد، در محتوا هیچ خلل و فرجی پیدا نمی شود و اتفاقا این جابه جایی در حالت عکس برای «افسانه دوونگ یی» با «تکیه بر باد» نیز صادق است. با این اوصاف درباره محتوا و مضامین «تکیه بر باد» دیگر هر شرح و بسط و تفسیری گزافه گویی است و تأثیرگذاری نیک این مجموعه سرگرم کننده که بی شک بسیار ناچیز است را هم به پای ویژگی های ذاتی رسانه عریض و طویل تلویزیون باید گذاشت.

اما درباره فرم و مسائل فنی و در کل هر آنچه به غیر از محتوا به این سریال مربوط است باید گفت مقبولیت و جذب حداکثری مخاطب توسط آن اتفاقی نیست و برخلاف عمده فریبکاری این نوع آثار در دیگر رسانه ها که با هتاکی و قبح شکنی به میزان جذب بالا می رسند این سریال بدون این مسائل به این رتبه و میزان دست پیدا کرده.

کارگردانی در سریال «تکیه بر باد» در استاندارد یک کار خوب و کلاسیک تلویزیونی ست، تصویر و نور خطای فاحشی ندارند و اصول بصری یک سریال تلویزیونی رعایت و لحاظ شده است. صدا و موسیقی متن کار حرفه ای ست و موسیقی در حد بالاتر از سطح آثار سیماست.

در ارتباط با بازی ها و به خصوص انتخاب آنها کیفیت بالاتر از سطح آثار فاخر سیما به شمار می آید . این یادآوری جالب است که تعداد سال های سابقه کاری و بازی برخی از بازیگران این مجموعه از جمع سنی چند بازیگر جوان هم بیشتر است.

مهدی نوروزخانی