از چاقو تا زیبایی

نگاهی به جراحی های زیبایی در ایران

چسب‌ها به آرامی از روی صورت دختر جوان برداشته می‌شود. او‌ با دقت و اضطراب‌ در آیینه‌ نگاه‌ می‌کند نتیجه رضایت بخش است. گونه‌ها بزرگ شده است و به جایش بینی کوچک شده کم کم نجلا دارد به آرزویش که شبیه شدن به آنجلینا جولی است می‌رسد فقط ۷ تا ۸ تا جراحی دیگر ظاهر او را تبدیل به آنجلینا می‌کند.

اولین جراحی زیبایی به معنی امروزی آن سال ۱۳۰۷ در یکی از بیمارستان‌های تهران انجام شد. با این حساب از عمر جراحی پلاستیک در ایران حدود۸۰‌سال می‌گذرد.هر چقدر این نوع جراحی در سال‌های اولیه خود مهجور بود، طی سال‌های اخیر رشد سرسام‌آوری پیدا کرده است. متاسفانه جراحی‌های زیبایی و پلاستیک با همه خطراتی که برای جان و سلامت در پی دارد چند سالی است میان دختران و زنان جوان رو به افزایش است و اکنون این تب مردان را نیز گرفتار کرده است.

تعداد جراحی‌های زیبایی و پلاستیک از جمله برداشتن چربی، عمل زیبایی بینی،کشیدن پوست، پروتزهای مختلف اعضای بدن بویژه صورت، افزایش قد و.... در کشور به طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته به نحوی که گوی سبقت را در میان دیگر کشورها از جمله کشورهای اروپایی ربوده است. در این میان این جراحی‌ها در بین پزشکان غیرمتخصص و حتی گاهی غیر پزشکان به وسیله‌ای برای کسب درآمد بیشتر تبدیل شده است و فجایع مرگباری را برای جامعه در پی دارد.

● صدرنشینی بینی

در سال‌های اخیر، روش‌های متعددی از جراحی زیبایی متداول شده است، اما هنوز رکورد مراجعات زیبایی در دست عمل پلاستیک بینی است. پس از آن تزریق گونه و لب است که در جایگاه دوم می‌ایستد و سپس اعمال جراحی اندام مانند لیپوساکشن و در آخر هم کشیدن ابرو و صورت و تراشیدن صورت. با آن که آقایان ایرانی نیز در سال‌های اخیر تمایل بسیاری به عمل جراحی بینی پیدا کرده‌اند، اما کماکان با درصد بالایی خانم‌ها در این زمینه پیشتازند هر چند فاصله کم شده است. هنوز در ایران بیشترین تقاضای جراحی زیبایی، جراحی‌های صورت است. به گفته متخصصان، پوشش خانم‌ها در ایران باعث شده کمتر به جراحی‌های اندام توجهی نشان دهند. از سویی زنان ایرانی به دلیل کم تحرکی و بی توجهی به ورزش بیش از زنان دیگر دچار اختلالات خاص اندامی بوده و زودتر نشاط و تازگی اندام خود را از دست می‌دهند. این موضوع چندی پیش در تحقیقی که با مقایسه زنان ایرانی و فرانسوی انجام شده، مورد تاکید قرار گرفت.

گفته می‌شود ایران از نظر تعداد جراحی زیبایی بینی در دنیا اول است و پس از ایران کشورهای آمریکا، انگلستان و تا حدی فرانسه در ردیف‌های بعدی تعداد عمل‌های جراحی زیبایی بینی قرار دارند البته باید به این موضوع هم توجه داشت که در برخی کشورهای اروپایی به علت فرم بینی مردم اصولاً نیاز به عمل جراحی زیبایی بینی وجود ندارد و شاید تعداد این عمل‌ها در این کشورها در حد صفر باشد.

● عوارض و شکایات

جراحی زیبایی چالش برانگیزترین تخصص در میان رشته‌های پزشکی است و چون میزان رضایت به سلیقه بستگی دارد درصد شکایت در این تخصص بیشتر از رشته‌های دیگر پزشکی است.

اگرچه سالیان درازی از انجام جراحی‌های زیبایی و پلاستیک در کشور نمی‌گذرد، اما پرونده‌های متعددی از تخلفات و گاه اشتباهات جبران‌ناپذیر این گونه جراحی‌ها در دادگاه‌ها تشکیل شده است. چنانچه براساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور بیشتر کسانی که به دلیل اشتباهاتی که گاه رنگ تخلفات پزشکی به خود می‌گیرند از پزشکان به دادگاه‌ها شکایت کرده‌اند، در جریان عمل جراحی زیبایی صدمه دیده‌اند.

آمار غیر رسمی حاکی از آن است که روزانه حداقل یک نفر در کشور بر اثر عوارض حاصل از جراحی زیبایی جان می‌سپارد. ابتدا باید بگوییم اعمال جراحی بخصوص اعمالی که در حین آن بیمار بیهوش می‌شود حتی در بهترین شرایط در درصدی از موارد دارای عوارضی هستند.به عنوان مثال خون‌مردگی در اطراف چشم و بینی، گرفتگی بینی و تغییر حس بویایی، کم یا حتی از بین رفتن حس بویایی از عوارض شایع جراحی زیبایی بینی است که حتی اگر بهترین متخصصان نیز عمل را انجام دهند ممکن است رخ دهد.

در مورد افزایش عوارض اعمال جراحی زیبایی که بتازگی شاهد آن هستیم شاید بتوان گفت علتش بیش از آن که به خاطر خطای پزشکی ایجاد شده باشد، به دلیل افزایش بی‌رویه انجام این اعمال و تعدد آنهاست. به نظر می‌رسد چند نکته نیز در میزان عوارض بی تاثیر نباشد. اول این‌که بسیاری از چنین عمل‌هایی در کلینیک‌های روزانه یا سرپایی انجام می‌شوند. در کلینیک‌های روزانه هزینه اتاق عمل بسیار کمتر از بیمارستان‌های بزرگ تر است و پزشک جوان جویای نام هم می‌تواند بیمارانی را با توانایی پرداخت کمتر پذیرش کند و کاهش هزینه را هم بیشتر از سبد سهمیه بیمارستان انجام دهد نه دریافتی خود. باید توجه کرد که اساساً تخصص و امکانات تخصصی برای درصد کمی از بیماران مهم هستند. در بیشتر موارد در بدترین حالات با بدترین امکانات جراحی و بیهوشی هم در نهایت اتفاق چندانی برای کسی نمی‌افتد، اما تمام احتیاطات فقط برای آن چند درصد خطر پیش‌بینی می‌شوند. نکته دیگر دخالت غیر جراحان و غیرپزشکان در این کار است که متاسفانه بکرات شاهد آن هستیم. این افراد چون فاقد تخصص لازم هستند، در مواردی که عارضه‌ای پیش می‌آید قادر به انجام اقدام صحیح نیستند.

قسمت دیگری از عوارض مربوط به دست نیافتن به نتیجه مطلوب و یا احیانا از شکل افتادن بیمار است. شاید شنیده باشید بسیاری از افراد به خاطر جراحی پلک چشم، به چشم‌های خود آسیب جدی رسانده اند که شاید هرگز قابل جبران نباشد؛ مثلا فردی پس از جراحی پلک خود، دیگر قادر نبود آن را به طور کامل ببندد یا مثلا خانمی پس از عمل لیپوساکشن در ناحیه پاها دچار مشکل شد، زیرا پاهای او بیش از حد لاغر شده و متاسفانه هرگز شکل درستی به خود نمی‌گیرند. نمونه بعدی اشخاصی هستند که پس از عمل جراحی بینی دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند و بینی آنها کاملا از شکل می‌افتد.

این قسمت را دیگر نمی‌توان به حساب اتفاق یا بد شانسی گذاشت بلکه به طور مستقیم به مهارت و دقت پزشک بستگی دارد، دقتی که متاسفانه فدای مسائل مالی یا اصرار بی دلیل بیمار می‌شود!

● از کیسه بیمه

براساس قوانین بیمه‌ای کشور سازمان‌های بیمه‌گر تعهدی در قبال اعمال جراحی زیبایی (مگر رفع عیوب مادرزادی) ندارند. با این حال دیده می‌شود بسیاری با استفاده از دفترچه بیمه اقدام به این کار می‌کنند. مسوول یکی از سازمان‌های بیمه‌گر می‌گوید:متاسفانه برخی پزشکان بیمار خود را در بیمارستان دولتی بستری کرده و با درج عنوان عمل جراحی تیغه بینی (سپتوپلاستی) اقدام به انجام جراحی زیبایی (رینوپلاستی) می‌کنند، البته مابه‌التفاوت را نیز از بیمار نقدا دریافت می‌کنند! با این کار قسمتی از منابع ناچیز بیمه‌ای صرف اعمال بی‌مورد زیبایی می‌شود.

اما بدون حضور بیمه یا با حضور آن، جراحی‌های زیبایی از نرخ واحدی پیروی نمی‌کنند. در حقیقت آشفته بازار تعرفه‌های پزشکی جراحی زیبایی را نیز بی نصیب نگذاشته و حتی بیشتر از دیگر قسمت‌ها نیز درگیر کرده است.اگر چه در بخش درمان تعرفه‌گذاری برای تمامی خدمات وجود دارد(و تعرفه‌های کشور ما چند ده برابر کمتر از کشورهای اروپایی است) اما در مورد جراحی‌های زیبایی اساساً تعرفه جایی ندارد و نرخ بر مبنای اقتصاد بازار تعیین می‌شود. این موضوع سبب شده هر چند در مواردی هزینه جراحی از کشورهای غربی پایین‌تر است اما در برخی موارد مبلغ دریافتی از بسیاری از کشورهای پیشرفته هم بیشتر شود، به عنوان مثال جراحی بینی در لهستان ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار است و در آلمان و هلند بین ۴۹۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار است اما می‌بینیم در برخی موارد همین جراحی در ایران با نرخ ۶۰۰۰ دلار صورت می‌گیرد.

● مد بینی

شاید یک لباس را بتوان با تغییر مد عوض کرد، اما بینی مدی نیست که هر سال بیمار بخواهد عمل کرده و آن را تغییر دهد. متاسفانه برخی به بینی نیز به عنوان مد نگاه می‌کنند.

فناوری‌های‌ نوین‌ از جمله‌ اینترنت‌ و ماهواره‌ نیز به‌ گسترش‌ این‌ پدیده‌ کمک‌ می‌کنند. هر مد جدید در آن‌ سوی‌ آب‌ها در زمانی‌ اندک‌ به‌ این‌ سو منتقل‌ می‌شود و برای خود بازاری ایجاد می‌کند. بسیاری از مردم نیز بدون آن‌که بدانند چه می‌کنند گرفتار این بازار می‌شوند. برخی جامعه‌شناسان استقبال‌ از جراحی‌های‌ زیبایی‌ را نوعی مد اجتماعی‌ می‌دانند.مد اجتماعی‌ رفتار جمعی‌ مکرری‌ است‌ که‌ به‌ اندازه رسم‌ اجتماعی‌ تثبیت‌شده‌ نیست، مد اجتماعی‌ ناپایدار است‌ و دوام‌ ندارد.

● در سکوت کامل

در جامعه پزشکی هیچ کس درباره میلیاردها تومان پول مملکت که هر روز صرف عمل‌هایی می‌شود که اصلا نیازی به آنها نیست، حرفی نمی‌زند. در تهران و شهرهای بزرگ هر روز به طور متوسط هزار بینی روی تخت بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها عمل می‌شوند، درحالی که این تخت‌های بیمارستان‌ها و امکانات و وسایل جراحی باید صرف هزار عمل جراحی دیگر بشود، زیرا یک ضرورت است و جراحی بینی، آن هم به دست کسانی که هیچ تخصصی در این باره ندارند، یک فریب و گمراهی است.

بسیاری هستند که بینی خود را در فریبی که از آگهی‌های تبلیغاتی می‌خورند، به تیغ یک تکنسین اتاق عمل یا غیر پزشک می‌سپارند و یک هفته پس از آن با بینی نابود شده به دنبال برگشت به وضع قبلی خود هستند. اینان فقط به اندازه هزینه‌ای که برای این عمل پرداخت کرده‌اند، خسارت ندیده‌اند، بلکه ممکن است برای همیشه بینی خود را از دست داده باشند.

دکتر کلانتر هرمزی جراح پلاستیک معتقد است استقبال بیش از حد زنان جوان از جراحی‌های زیبایی که در پی تبلیغات گمراه کننده به وجود آمده، نگران‌کننده است زیرا بیش از نیمی از افرادی که برای جراحی پلاستیک به نشانی آگهی‌های گمراه‌کننده مراجعه می‌کنند، از نظر جراحان واقعی زیبایی، نیازی به عمل جراحی ندارند اما این افراد با جراحان واقعی روبه‌رو نبوده‌اند تا درباره زیبایی خود دچار فرهنگ غلط چشم و هم چشمی نشوند، بلکه در زمانی طولانی که گرفتار تبلیغات گمراه‌کننده جراحی زیبایی شده‌اند، تقاضاهایی در وجودشان شکل گرفته که آنان را برای این جور اعمال با کیفیت پایین و خسارت بار، به زیرزمین‌های محل اعمال جراحی پلاستیک می‌کشاند.

کسانی که به این گونه مطب‌ها مراجعه می‌کنند، اغلب اعضای جراحی شده آنان مثل غضروف‌ها و استخوان‌ها دچار آسیب می‌شود و گاهی در چهره این افراد عنصری نامناسب و ناهماهنگ با ترکیب صورت ایجاد می‌شود که دیگر با هیچ عمل جراحی دیگری هم قابل درمان نیست.

● تجارت زیبایی

بشر بالفطره زیبایی را دوست دارد.گرایش و میل به زیبایی در همه نوع انسان‌ها مشاهده می‌شود. زیبایی مانند هر پدیده دیگری نسبی است. امروزه پیشرفت در همه زمینه‌ها بخصوص در زمینه علم پزشکی و جراحی پلاستیک زمینه را برای رسیدن افراد به زیبایی‌های مطلوبشان فراهم آورده است؛ اما به نظر می‌رسد در این زمینه انگیزه‌های تجاری وارد پزشکی شده است.

نتایج تحقیقی که بتازگی توسط جامعه جراحان پلاستیک آمریکا انجام شده پیش بینی کرده که تا سال ۲۰۱۵ تعداد جراحی‌های زیبایی به بیش از ۵۵ میلیون نفر خواهد رسید. این میزان تقریبا برابر با یک نفر از هر ۵ آمریکایی است. بر اساس این تحقیقات عده‌ای ممکن است در سال بیش از یک عمل زیبایی داشته باشند.

آمریکایی‌ها در سال ۲۰۰۷ بیش از ۱۳ میلیارد دلار را هزینه این‌گونه عمل‌هایی کرده‌اند که از نظر عددی برابر با حدود ۷ میلیون مورد عمل زیبایی است. این آمار در سال ۲۰۰۱ حدود ۵ میلیون مورد بوده است.

جراحی‌های‌ زیبایی در انگلیس‌ نیز در حال‌ تغییر شکل‌ به‌ یک‌ تجارت‌ است‌ تا جایی‌ که‌ زیباپرستی‌ را وارد بازاری‌ پرسود نسبت‌ به‌ گذشته‌ کرده است. این‌ صنعت‌ از دهه‌ ۹۰ تاکنون‌ سالانه‌رشدی‌ بالغ‌ بر ۱۰‌ تا ۲۰‌درصد داشته‌ و بتازگی‌نیز به‌ حدود ۲ برابر بیشتر رسیده‌ است. گروه هارلی مدیکال، بزرگ‌ترین ارائه دهنده خدمات جراحی زیبایی در بریتانیا اعلام کرده که تقاضا برای این‌گونه عمل‌ها ۳۵ درصد افزایش داشته که ‌همراه‌ با ۲ برابر شدن‌ تعداد بیماران‌ مرد بوده‌است‌.

● سیاست و زیبایی!

عالم سیاست نیز از جراحی زیبایی دور نمانده است. در حقیقت سیاستمداران می‌خواهند زیبا‌تر و با ابهت‌‌تر به ‌نظر بیایند اما نمی‌خواهند جراحی آنها به صورتی باشد که مردم یکباره متوجه تغییر چهره آنها بشوند و بدتر این‌که مساله به رسانه‌های عمومی کشیده شود.آنها می‌خواهند مردم فکر کنند آنان همواره چنین چهره‌ای داشته‌اند.

در واقع در اینجا نیز سیاستمداران علاقه‌ای ندارند تا مردم چهره واقعی آنها را ببینند و بر اساس واقعیت، رای خود را بدهند.خانم هیلاری کلینتون یکی از سیاستمدارانی است که به جراحی پلاستیک متوسل شده است و به قول رقیب انتخاباتی خود با پول و بوتاکس، از حالت یک جوجه اردک زشت به یک خانم ۵۹ ساله قابل اعتنا درآمده است. او از جراحی‌های مختلفی استفاده کرده است. ابروها و پلک چشم‌ها بالا کشیده شده است و تمام پوست صورت و گردنش را کشیده است. چربی‌های زیر چانه‌اش را لیپوساکشن کرده و غبغبش را برداشته است تازیباتر و جوان‌تر بشود. جالب‌تر این‌که هیلاری کلینتون انجام هرگونه جراحی زیبایی روی صورتش را انکار می‌کند. خانم کریستینا فرناندس دی کریشنر،یکی دیگر از سیاستمدارانی است که رقبایش معتقدند به لطف چاقوی جراحان توانسته رئیس جمهور شود. ایشان که عنوان اولین رئیس‌جمهور زن را در انتخابات ریاست‌جمهوری آرژانتین از آن خود کرد به لطف جراحی پلاستیک خود را جوان و جذاب نشان می‌دهد.

البته این جراحی‌ها منحصر به خانم‌های سیاستمدار نیست. جان کری کاندیدای دموکرات ریاست جمهوری آمریکا یکی از مردان عرصه سیاست است که موضوع جراحی را پذیرفته است. وقتی در انتخابات سال ۲۰۰۴ آمریکا رسانه‌ها موضوع جراحی زیبایی او را بازگو کردند جان کری پذیرفت که بوتاکس تزریق کرده است و البته تاکید کرد این مساله‌ هیچ اهمیتی ندارد و تنها مستمسک رقبای انتخاباتی است. این مساله در مبارزات انتخاباتی سال ۲۰۰۳ برای آرنولد شوارتزنگر نامزد انتخابات فرمانداری کالیفرنیا نیز پیش آمد، موضوعی که توسط خود وی تکذیب شد. اما فیلم‌های متعدد از او طی سالیان مختلف عمل جراحی زیبایی بر فک و چانه‌ او را تایید کردند.

در ایالات متحده خیلی‌ها فکر می‌کنند باراک اوباما، رئیس جمهور این کشور قبل از مبارزه انتخاباتی سال گذشته‌اش به رینوپلاستی تن داده است. البته او خود هیچ‌گاه این مطلب را تایید نکرده است. ژاک شیراک، رئیس جمهور سابق فرانسه نیز مدتی از انظار به دور بود، زیرا برای جراحی پلاستیک و ترمیم پوست صورت در کانادا به سر می‌برد.

سارا پیلین نامزد سابق معاونت ریاست جمهوری جمهوریخواهان در انتخابات نیز از زمره سیاستمدارانی است که گفته می‌شود جراحی زیبایی انجام داده است.

شاید ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور سابق روسیه و نخست وزیر فعلی این کشور در میان سیاستمداران دنیا یک استثنا باشد، زیرا وی خودش اعلام کرده که جراحی زیبایی بینی انجام داده است. استرالیا نیز از این موضوع در امان نمانده است.یک سیاستمدار استرالیایی برای این‌که بتواند قدش را بلند کند، زیر تیغ جراحی رفت. این زن ۳۱ ساله که یکی از نمایندگان دولت است همواره به‌خاطر کوتاهی قدش مورد تمسخر دیگران بود و این روند موجب شده بود اعتماد به نفسش را از دست بدهد.

سرانجام او تصمیم گرفت به جراحان اعتماد کند و پاهایش را برای بلند‌تر شدن به دست آنها بسپارد. البته برای این کار، او دست‌کم باید یک سال استراحت کند تا بار دیگر بتواند روی پاهای خود راه برود؛ اما این سیاستمدار جوان معتقد است بلند قد‌تر شدن ارزش تحمل چنین جراحی‌های طاقت‌فرسا و زجرآوری را داشته است.

صدام حسین، رئیس جمهور سابق رژیم بعث عراق نیز جراح پلاستیک مخصوص خود را داشت. البشیر به عنوان نزدیک‌ترین رازدار صدام و ماهرترین جراح پلاستیک عراق در زمان جنگ ایران و عراق سال‌های ۸۸ - ۱۹۸۰ صدام را که از ناحیه صورت و دست زخمی شده بود، تحت جراحی پلاستیک قرار داد به طوری که هیچ اثری از جراحات بر پوست وی نمانده بود. پزشک صدام علاوه بر خود او ۸ بدل صدام را نیز جراحی پلاستیک کرده و آنها را به شکل صدام درآورده است.

اما تمامی جراحی‌های زیبایی سیاستمداران در مقابل جراحی‌های برلوسکونی ناچیز محسوب می‌شوند.سیلویو برلوسکونی، سیاستمدار جنجالی و نخست وزیر سابق ایتالیا عضو حزب زنده باد ایتالیا،صاحب باشگاه آث میلان و چندین رسانه خصوصی در ایتالیا که وی را امپراتور رسانه‌ای ایتالیا می‌خوانند،امپراتور جراحی زیبایی سیاستمداران جهان نیز محسوب می‌شود. برلوسکونی مدتی از مردم خداحافظی کرد تا پس از یک سلسله عمل جراحی یک ماهه دوباره در صحنه سیاسی حاضر شود. او بعد از آن عمل جراحی، بسیار جوان‌تر و لاغرتر شد.برلوسکونی وقتی به ملاقات تونی بلر، انگلیسی رفت بیشتر به ملوانان عصر دزدان دریایی شبیه شده بود. زیرا با یک روسری مثل دزدان دریایی سرش را بسته بود؛ این موضوع سبب شد تا همه ماجرا را پیگیری کنند و دست آخر توضیحات پزشک او همه چیز را روشن کرد. آقای نخست وزیر سر طاسش را به عمل جراحی سپرده بود تا بتواند خوش چهره شود. آقای برلوسکونی خود را به تیغ جراحی سپرد تا وزنش کاهش یابد و بتواند تصویر قابل قبولی از خود به مردم ارائه کند. البته این اقدام او یک جنجال مطبوعاتی دربرداشت. مطبوعات ایتالیا با چاپ عکس‌های جدید برلوسکونی و چاپ عبارت‌هایی برگرفته از سخنان وی مانند «زیباسازی برای تلویزیون» یا «آب بندی جسمی» به این موضوع پرداختند.

علی اخوان بهبهانی