بررسی اجمالی صنعت کاشی کشور

مطلبی که پیش رو دارید حاصل مجموعه گفتگوهای شبکه تحلیل گران تکنولوژی ایران با برخی صاحب نظران صنعت کاشی کشور است پس از بیان نظرات به صورت مطالعه موردی یکی از صنایع صاحب نام و موفق صنعت کاشی ترکیه بررسی شده و درپایان با جمع بندی از کلیه مطالب راهکارهایی برای نجات صنعت کاشی کشور پیشنهاد شود

مطلبی که پیش رو دارید حاصل مجموعه گفتگوهای شبکه تحلیل‌گران تکنولوژی ایران با برخی صاحب نظران صنعت کاشی کشور است. پس از بیان نظرات به صورت مطالعه موردی یکی از صنایع صاحب‌نام و موفق صنعت کاشی ترکیه بررسی شده و درپایان با جمع‌بندی از کلیه مطالب راهکارهایی برای نجات صنعت کاشی کشور پیشنهاد شود.

● بررسی صنعت کاشی ایران و جهان

طی سال‌های گذشته، ایتالیا، اسپانیا و ترکیه رتبه‌های اول تا سوم تولید و صادرات کاشی را در اختیار داشتند؛ اما در حال حاضر با ورود چین به عرصه رقابت جایگاه سوم در اختیار این کشور قرار گرفته است. ایران در این میان، جایگاه قابل قبولی نداشته و ندارد.تا قبل از سال ۱۳۳۹، تولید کاشی در ایران علی‌رغم پیشینة ۱۰ هزارسالة آن، همچنان به صورت دستی و سنتی مانده بود. از سال ۱۳۳۹ با افتتاح کارخانه کاشی ایرانا، تولید کاشی به صورت صنعتی و با ماشین‌آلات و تجهیزات جدید نیز در کشور شروع شد. قبل از پیروزی انقلاب، تولید کاشی و سرامیک در کشور در حدود ۱۲ میلیون متر مربع در سال بود که مقداری از نیاز داخلی هم از خارج وارد می‌شد.

پس از پیروزی انقلاب در همة بخش‌های تولید مصالح ساختمانی، سرمایه‌گذاری‌های خوبی صورت گرفت که یکی از این بخش‌ها، صنعت کاشی و سرامیک بود. تا سال ۱۳۶۸ ظرفیت تولید کاشی در کشور به ۲۰ میلیون متر مربع رسید و از آن به بعد با توسعة بیشتری که انجام شد، در پایان سال ۱۳۸۱ ظرفیت تولید به ۱۱۰ میلیون مترمربع افزایش یافت؛ به طوریکه در این سال حدود ۹۲ میلیون متر مربع کاشی و سرامیک تولید شد. همزمان با این افزایش ظرفیت، صنایع جانبی تولید مواد اولیه مورد نیاز این صنعت نیز رشد نسبتاً خوبی داشتند به طوریکه در حال حاضر درصد بالایی از این مواد در داخل تولید می‌شود. (مهندس صفاکیش)

بازار محصولات کاشی و سرامیک در سال ۱۳۷۹ نسبتاً خوب بود، ولی در سال‌های اخیر، صدور موافقت‌اصولی‌های بی‌رویه، سبب هجوم گستردة سرمایه‌گذاران به این صنعت شده است؛ به‌طوری که میزان تولید کاشی در چند سال اخیر دو تا ‌سه برابر شده است و بر اساس پیش‌بینی‌ها، حتی این میزان تولید نیز تا پایان سال ۱۳۸۳ دو برابر خواهد شد. (مهندس صفاکیش)

دولت طی هفت سال اخیر، تلاش کرده است با اتخاذ سیاست‌هایی چون بستن بازارهای داخلی و حمایت از تولیدکنندگان، صنعت کاشی را متحول سازد. اما حتی جایگزین کردن مدرن‌ترین و پیشرفته‌ترین ماشین‌آلات و تجهیزات نیز نتوانست صنعت کاشی ایران را در سطح سایر تولیدکنندگان جهانی مطرح کند و آنچه امروز به آن دست یافته‌ایم، این است که هنوز صنعت کاشی، قدرت رقابت در عرصة بازارهای جهانی را ندارد. (مهندس اقبالی)

درحال حاضر می‌توان ادعا کرد که توان تکنولوژیکی کشور در صنعت کاشی و سرامیک با کشورهای اروپایی برابری می‌کند و بعضی از شرکت‌های مهم و عمدة تولیدکنندة کاشی کشور سعی کرده‌اند همواره خود را به جدیدترین تکنولوژی‌های روز دنیا مجهز کنند. در این راستا مذاکراتی با کشورهایی مثل سوریه و لبنان نیز صورت گرفته است که تولیدکنندگان داخلی بتوانند ضمن انتقال تکنولوژی از کشورهای پیشرفته، تکنولوژی و تجهیزات موجود خود را نیز به این کشورها انتقال دهند. (مهندس شجیعی)

میزان تولید کاشی و سرامیک در کشور نزدیک به یکصد میلیون متر مربع در سال است و آمارها نشان می‌دهند که در بازار فعلی کشور، عرضة محصول بیشتر از تقاضا است. در موقعیت کنونی میزان سود و ارزش افزودة کاشی و سرامیکی که در داخل کشور تولید می‌شود در حدود ۴۰ درصد قیمت تمام‌ شدة آن است که ارزش افزودة مناسبی است ولی سودی که از صادرات این محصولات نصیب شرکت‌های تولیدکننده می‌شود بسیار کمتر و در حدود نصف سود داخلی آن است. (مهندس شجیعی)

هم‌اکنون شاهد هستیم که این صنعت به‌شدت در حال گسترش است و کشور برای جذب این میزان بار تولیدی، آمادگی لازم را ندارد. سؤال اصلی این است که مازاد محصولات تولیدی کاشی در کجا فروخته خواهد شد؟ و در آینده چه اتفاقی برای این صنعت خواهد افتاد؟. (مهندس برازجانی)

‌● آیا تولید کاشی و سرامیک در ایران اقتصادی است؟

وجود منابع کافی انرژی و مواد اولیه در داخل و بازارهای مناسب در کشورهای مجاور، نیازهای اولیه برای رشد و پویایی این صنعت را فراهم می‌کند. از طرف دیگر سابقه فرهنگی ایران در تولید کاشی با طرح‌های زیبا و چشم‌نواز باعث بوجود آمدن زمینه فرهنگی تولید کاشی نیز شده است. شایان ذکر است که زیبایی کاشی در طرح و نقوش روی آن نهفته است و سابقه فرهنگی موجود می‌تواند به قابلیت محوری تبدیل ‌شود. (دکتر ایمانی‌راد)

● انگیزه‌های افزایش تولید

▪ ایجاد رقابت، راهکار توسعة صادرات

استراتژی کشور در بخش صنعت در سالهای اخیر توسعة صادرات بوده است. وزارت صنایع و معادن بعد از بررسی‌های لازم به این نتیجه رسیده است که صنعت کاشی و سرامیک را به عنوان یک صنعت با قابلیت صادارت بالا باید توسعه و گسترش دهد. عمده‌ترین دلیل، سابقة خوب این صنعت و همچنین وجود منابع مواد اولیة مناسب و انرژی در کشور است؛ ضمن اینکه صنعت کاشی و سرامیک به عنوان یک صنعت انرژی‌بر مطرح است. (مهندس صفاکیش)

تاکنون صنعت کاشی و سرامیک با حاشیة سودی در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد، به عنوان یکی از صنایع پرسود کشور مطرح بوده است. هم‌اکنون با توجه به افزایش ظرفیت تولید، این صنعت در حال گذر از وضعیت سابق خود است. طبیعی است که همیشه در مقابل تغییر، مقداری مقاومت وجود داشته باشد که بیشتر این مقاومت‌ها از جانب برخی تولیدکنندگان فعلی این صنعت است ولی علیرغم این مخالفت‌ها، بیش از ۹۰ درصد افزایش تولیدها و طرح‌های توسعة در حال اجرا توسط تولیدکنندگان فعلی این صنعت صورت می‌گیرد. (مهندس صفاکیش)

پیش‌بینی ما از آینده این است که با افزایش تولید، انحصار بازار شکسته خواهد شد و طبیعتاً قیمت‌های داخلی پایین خواهد آمد. این مطلب به این معنی نیست که واحدهای تولیدکننده کاشی و سرامیک ضرر خواهند کرد، بلکه به این معنی است که از سود آنها کاسته خواهد شد و مقدار آن به مقادیر منطقی نزدیک خواهند شد. (مهندس صفاکیش)

طبیعی است ایجاد رقابت در سالهای آتی، باعث افزایش صادرات کاشی و سرامیک خواهد شد؛ امری که به دلیل سود بالای ناشی از فروش داخلی طی این سالها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همچنین ایجاد رقابت سالم، بسیاری از مشکلات پیش روی این صنعت را حل خواهد کرد و تنها در این فضا است که هر بخشی از سود، برای تولیدکنندگان مهم خواهد بود و در نتیجه مسائلی مانند تغییر فرمولاسیون، افزایش کیفیت، کاهش قیمت تمام‌شده، مدیریت انرژی و موارد دیگر را مورد توجه قرار خواهند داد. (مهندس صفاکیش)

مسلماً در این فضای رقابتی، تولیدکنندگانی که بخواهند با سیستم فعلی یا قبلی خود کار کنند، نگران خواهند بود و طبیعتاً تعدادی از این واحدها از چرخة رقابت حذف خواهند شد. اگر چه مساله طبیعی است و گریزی از آن نداریم، ولی سیاست دولت این بوده است که با اتخاذ تدابیری، این تلفات به حداقل برسد. بنابراین در آینده، تولیدکنندگانی موفق خواهند بود که با هدف صادرات تولید کنند نه اینکه فقط با تکیه بر بازار داخلی، به تولید پرداخته و انتظار صادرات محصولات خود را نیز داشته باشند. (مهندس صفاکیش)

در زمینة صادرات کاشی و سرامیک هم اگر به صورت درست و اصولی کار شود، مشکل چندانی نداریم؛ در حال حاضر از لحاظ سطح تکنولوژی، کشور ما در مرتبة بسیار خوبی قرار دارد و دقیقاً از همان تکنولوژی ایتالیا یا کشورهای دیگر در صنعت کاشی بهره می‌گیریم. ضمن اینکه منابع اولیه مناسبی در اختیار داریم به‌گونه‌ای که حتی، بعضی از رقبای ما مثل امارات، مادة اولیه مورد نیاز خود را از کشور ما و بعضی کشورهای دیگر تأمین می‌کنند. بنابراین امکان رقابت ما با کشورهای دیگر به خوبی وجود خواهد داشت. ضمن اینکه هم‌اکنون نیز بعضی از شرکت‌های داخلی علی‌رغم سود کمتر صادرات، به صادر نمودن بخشی از تولیدات خود اقدام می‌نمایند تا به این طریق بازارهای جهانی خود را برای بلندمدت حفظ نمایند. (مهندس صفاکیش)

در نهایت، اولین نشانه‌های این تحول را می‌توان در گزارش گمرک که به افزایش ۵۰ درصدی صادرات کاشی در هفت‌ماهه نخست سال‌جاری اشاره دارد، مشاهده کرد. البته با توجه به ثابت ماندن نرخ برابری دلار و ریال طی سال‌های اخیر، دولت نیز برای حمایت از صادرکنندگان مبادرت به پرداخت جایزه صادراتی کرده است که برای جبران تورم مبلغ آن باید افزایش یابد. . (مهندس صفاکیش)

● دلایل سوددهی بالا

علت ارزش افزودة بالای این صنعت نیز مانند بعضی از صنایع دیگر نظیر صنعت خودرو، بسته بودن مرزها و عدم ارتباط با دنیای بیرون و در نتیجه تا حدودی بازار انحصاری داخل کشور و همچنین کیفیت مناسب تولیدات داخلی است. (مهندس شجیعی)

در چنین شرایطی بخش خصوصی قطعاً به صادرات فکر نخواهد کرد چون هدف این بخش دستیابی به حداکثر سود در حداقل زمان ممکن است که مسلماً? نمی‌تواند این مهم را در صادرات کاشی و سرامیک جستجو کند. بنابراین تنها بعضی از شرکت‌های داخلی صرفاً برای اینکه در بازارهای جهانی حضور داشته باشند اقدام به صادرات محصولات خود می‌کنند و می‌توان گفت در این شرایط، صادرات به جای اینکه یک تصمیم اقتصادی باشد بیشتر یک تصمیم مدیریتی است به این مفهوم که این شرکت‌ها از دید مصالح بلندمدت خود و نه بر اساس سود حسابداری اقدام به صادرات می‌نمایند. (مهندس شجیعی)

● نقاط قوت صنعت کاشی و سرامیک در کشور

در صنعت کاشی و سرامیک، مزیت‌ها و نقاط قوت فراوانی وجود دارد. با مقایسة نقاط قوت این صنعت در سطح جهان و ایران مشخص می‌شود که این نقاط قوت در بیش از ۵۰ درصد موارد مشترک هستند و بخش دیگری از آن، تنها به کشور ایران اختصاص دارد که ممکن است در دیگر نقاط جهان به عنون نقطة قوت مطرح نباشند.

▪ مهمترین نقاط قوتی که برای صنعت کاشی و سرامیک کشور در نظر گرفته می‌شوند عبارتنداز:

۱) بومی بودن صنعت کاشی و سرامیک

حوزه‌های فراوانی در علوم انسانی وجود دارند که این حوزه‌ها در طول تاریخ بومی ایرانیان بوده‌اند و تاکنون نیز در بسیاری از موارد کسی توان رقابت با ما را در آنها نداشته است؛ ولی در حوزة صنعت، رشته‌فعالیت‌های بومی کشور که در حال حاضر نیز کارایی خوبی داشته باشند بسیار اندک هستند. صنعت کاشی و سرامیک، یکی از صنایع بومی کشور است زیرا در بیشتر کشفیات باستان‌شناسی، قطعات سفالی به عنوان جزئی از زندگی ایرانیان باستان یافت می‌شود و از گذشته‌ها نیز، مواد اولیه و خاک رس فراوانی که جهت تولید قطعات سفالی لازم بوده در کشور وجود داشته است؛ هم‌اکنون نیز این صنعت عملکرد نسبتاً خوبی در کشور دارد. (مهندس شجیعی)

۲) نقش ذوق و هنر در صنعت کاشی و سرامیک

یکی از عوامل موفقیت در صنعت کاشی و سرامیک، به کارگیری ذوق، هنر و سلیقه در محصولاتتولیدی این صنعت است که در بین ایرانی‌ها به فراوانی یافت می‌شود. با استفادة بهینه از ذوق و هنر ایرانی قطعاً می‌توان به موفقیت‌های شایانی در این صنعت دست یافت که نباید این مهم را از نظر دور داشت. (مهندس شجیعی)

۳) منابع و مواد اولیه

یکی از مزیت‌های مهم صنعت کاشی و سرامیک کشور این است که بیش از ۹۰ درصد از مواد اولیه آن در داخل موجود است و بنابراین در صورتی که روی فراوری مواد اولیه به خوبی کار شود، ارزبری برای واردات مواد اولیه و مشکلات ناشی از آن وجود نخواهد داشت. (مهندس شجیعی)

۴) انعطاف‌پذیری صنعت کاشی و سرامیک

صنعت کاشی و سرامیک به عنوان یکی از صنایعی که به راحتی قادر است خود را با سلیقه‌های مختلف مصرف‌کنندگان هماهنگ کند، مطرح است. در این صنعت به راحتی می‌توان رنگ محصولات، اندازه‌ها و طراحی را تغییر داده و بسته به سلیقه مصرف‌کنندگان در نقاط مختلف، محصولات جدیدی را تولید نمود. این انعطاف‌پذیری در بسیاری از صنایع دیگر مثلاً صنعت لوازم خانگی وجود ندارد و گاهی لازم است حتی خط تولید جهت تولید محصولات برای تقاضاهای مختلف عوض شود و بنابراین هماهنگی با سلیقه مصرف‌کنندگان به سادگی میسر نخواهد بود. (مهندس شجیعی)

۵) ارزش افزوده نسبتاً خوب

کاشی و سرامیک علی‌رغم اینکه در دستة سرامیک‌های سنتی قرار می‌گیرند، ولی در کشور دارای ارزش افزوده نسبتاً خوبی هستند. یعنی در حال حاضر این صنعت جزو معدود صنایعی است که از حاشیة سود نسبتاً بالایی در کشور برخوردار است و دارای بازار مصرف مناسبی در داخل و خارج از کشور است. (مهندس شجیعی)

۶) نبود شاخص سازی

در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، دولت سیاست‌های کلان و خط‌مشی‌های کلی را مشخص می‌نماید و در بعضی از حوزه‌ها حمایت‌های لازم را از صنایع به عمل می‌آورد ولی در نهایت این بخش خصوصی است که با بررسی اوضاع تصمیم می‌گیرد در کدام بخش سرمایه‌گذاری کند و در این مسیر نیز دولت به عنوان مانعی سر راه او قرار ندارد و در تصمیم‌گیری‌ها دخالتی نمی‌کند. البته در طی این مسیر، دولت زیرساخت‌های لازم مثل بانک‌های اطلاعاتی و خدمات مشاوره‌ای را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بهتری صورت گیرد. (مهندس شجیعی)

من با این موضوع که امروز در کشور ما آمار و اطلاعات صحیح و مشخص مثل آنچه در کشورهای پیشرفته وجود دارد‌، یافت نمی‌شود کاملاً موافق هستم ولی معتقد به این نیستم که وزارت صنایع از دادن موافقت اصولی و مجوز لازم جهت سرمایه‌گذاری در بعضی از بخش‌های صنعت خودداری کند؛ چون اصولاً وزارت صنایع متولی بخش خصوصی نیست. متأسفانه فرهنگ صنعتی لازم به سرمایه‌گذاران القا نشده است که به عنوان صاحب سرمایه نباید منتظر بمانند که دولت برای آنها تصمیم‌گیری کند بلکه این وظیفة خود آنهاست که قبل از سرمایه‌گذاری در یک بخش، ضمن مطالعة عمیق فنی و اقتصادی، وضعیت بازار و ظرفیت صنعت را بررسی کرده و با استناد به آمار و اطلاعات کاملی که جمع‌آوری می‌کنند تصمیم‌گیری نمایند. (مهندس شجیعی)

خوشبختانه سندیکای کاشی و سرامیک ایران، اطلاعات نسبتاً خوبی از وضعیت تولید و مصرف کاشی و سرامیک در کشور دارد؛ ولی متأسفانه کسانی با صرف هزینه‌های سنگین (حتی با سرمایه‌های دولتی) و بدون کسب اطلاعات کافی در خصوص وضعیت این صنعت، به احداث کارخانه‌های جدید با تیراژ بالا مبادرت ورزیده‌اند. به بیان ساده‌تر اطلاعات لازم از میزان تولید کاشی و سرامیک وجود دارد، ولی سرمایه‌داران بدون توجه به اطلاعات موجود، به احداث کارخانجات جدید به صورت بی‌رویه اقدام نموده‌اند. (مهندس برازجانی)

● نقاط ضعف صنعت کاشی و سرامیک در کشور

در صنعت کاشی و سرامیک کشور، نقاط ضعف و محدودیت‌هایی وجود دارد که بخشی از آنها به طور خاص به این صنعت مربوط است و بخشی نیز به مشکلات کل صنعت کشور برمی‌گردد. در ذیل به برخی از مهمترین نقاط ضعفی که در این صنعت وجود دارد اشاره شده است:

۱) عدم تناسب حجم سرمایه‌گذاری با نیاز

با توجه به حجم وسیع سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت کاشی و سرامیک کشور به‌ویژه درسال‌های اخیر صورت گرفته است، در حال حاضر میزان عرضه بیش از تقاضای آن است. علت اصلی این سرمایه‌گذاری‌ها هم حاشیة سود خوب این صنعت در گذشته بوده است. در این خصوص مشکلی که وجود دارد این است که متأسفانه فرایند کارشناسی کمتر در سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته دخیل بوده است و جالب‌تر اینکه برخی از سرمایه‌گذاری‌ها از جانب افراد واسطه و کسانی که شاید با این صنعت آشنایی کافی نداشته‌اند و یا با هدف دستیابی کوتاه‌مدت به سود زیاد صورت گرفته است. (مهندس شجیعی)

۲) عدم تکمیل حلقه‌های صنعتی

به علت عدم وجود استراتژی صنعتی مشخص در واحدهای مختلف صنعت کاشی و سرامیک کشور، سرمایه‌‌گذاری‌ها تنها روی بخش کوچکی از این صنعت وسیع و پردامنه صورت گرفته است که این بخش کوچک، صرفاً شامل خرید و نصب تجهیزات مرتبط و تولید کاشی بوده است. مطالعات نشان می‌دهد که تاکنون در کشور روی فراوری مواد اولیه و همچنین ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز این صنعت فکر و فعالیت جدی و قابل توجهی صورت نگرفته که این مطلب بسیار حائز اهمیت است. (مهندس شجیعی)

علی‌رغم وجود منابع و مواد اولیه غنی در کشور و استخراج آنها، هنوز مشکل مواد اولیه وجود دارد و این به علت نبود تکنولوژی ایجاد خلوص بالا و تداوم کیفیت در کشور است و تاکنون نیز سرمایه‌گذاری مناسبی در این بخش صورت نگرفته است. به عنوان مثال در انگلستان، کائولنی به اسم WBB تولید می‌شود که مزیت اصلی آن تداوم کیفیت و خلوص بالای آن است. یعنی مصرف‌کنندگان این ماده اولیه، تقریباً بدون انجام تست، آن را مورد استفاده قرار می‌دهند. بنابراین در حالی که کشور ما می‌تواند صادرکنندة این مواد اولیه باشد، در بسیاری از موارد تولیدکنندگان کاشی این مواد را با قیمت‌های بالا و در بعضی موارد از طریق واسطه‌ها خریداری می‌کنند. (مهندس شجیعی)

در حوزة ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز صنعت کاشی نیز در کشور ما کار خاصی صورت نگرفته است و این در حالی است که می‌توان ادعا کرد اگر در صنعت کاشی و سرامیک مشکل ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات وجود نداشت، کشور ما قادر بود به راحتی با کشورهای ایتالیا و اسپانیا در این عرصه رقابت کند. (مهندس شجیعی)

جالب است بدانید که بسیاری از کارگاه‌های تولید سنتی در کشور دارای اجزا و فلودیاگرامی مشابه آنچه در آخرین تکنولوژ‌های روز دنیا وجود دارد، هستند. همچنین در آثار تاریخی کشور کاشی‌کاری‌هایی وجود دارد که قرن‌هاست در محیط بیرون و تحت شرایط جوی مختلف بدون تغییر باقی مانده‌اند و این در حالی است که صاحبان صنعت سرامیک در دنیا، تازه مدعی شده‌اند به تکنولوژی ساخت کاشی‌هایی که در فضای آزاد مقاومت خوبی دارند دست یافته‌اند. ولی متاسفانه در کشور به علت عدم تکمیل و توجه به حلقه‌های صنعتی، قدرت تولید انبوه در صنایع بومی و همچنین توان تبدیل تولید سنتی به صنعتی به وجود نیامده است. (مهندس شجیعی)

۳) هزینه‌های بالای نیروی کار و انرژی

یکی دیگر از مشکلات و نقاط ضعفی که در این صنعت و به طور کلی در تمام صنعت کشور وجود دارد، عدم کارایی بالا و مهارت در نیروی کار شاغل در صنعت است. ضمن اینکه در کشور ما به استفادة بهینه از انرژی توجهی نمی‌شود و هر ساله در بخش‌های مختلف صنعت، انرژی بسیار زیادی به هدر می‌رود. این مسأله باعث می‌شود در صنایع مختلف، قیمت‌ تمام ‌شدة محصول تولید ‌شده از دیدگاه نیروی کار و انرژی صرف‌شده جهت تولید آن بسیار گران‌تر از محصولات مشابه خارجی باشد. (مهندس شجیعی)

۴) فقدان حافظة صنعتی

یکی دیگر از نقاط ضعف صنعت کاشی و سرامیک و همچنین کل صنعت کشور را می‌توان عدم وجود حافظة صنعتی و ملی در کشور دانست به این صورت که در بخش‌های مختلف صنعت، از حافظة گذشته کمتر استفاده می‌شود. یعنی واحدهای صنعتی در کشور ما یاد گرفته‌اند که هر موضوعی را به صورت جداگانه و حتی گاهی مخفیانه و با صرف انرژی و هزینه‌های زیاد، به تنهایی تجربه کنند در حالی که بسیاری از این مسائل مشترک، قبلاً حل شده‌اند و تجربیات ارزشمندی در کشور به وجود آمده است. (مهندس شجیعی)

تحقیق و توسعه در صنعت کاشی و سرامیک ایران در حد تحقیقات محصول و در بعضی موارد، طراحی محصول و به صورت پراکنده وجود دارد. در بسیاری از مواردR&D روی مسایل و مشکلاتی صورت می‌گیرد که سال‌ها پیش در دنیا حل شده‌اند و یا اینکه روی موضوعاتی کار می‌کنیم که به فرض رسیدن به نتیجه نیز سرمایه و هنر لازم برای تجاری کردن آن را نداریم. پس قبل از هر چیز باید هدف خود را از R&D در کشور مشخص کنیم. (مهندس شجیعی)

اطلاع از وضعیت R&D در صنعت کاشی و سرامیک کشورهای اروپایی بسیار جالب و آموزنده است. در این کشورها تحقیق و توسعه در این زمینه در کارخانه‌های تولید کاشی صورت نمی‌گیرد بلکه در این صنعت سرمایه‌گذاری لازم جهت تحقیق و توسعه و حتی تولید محصولات جدید را ماشین‌سازها و سازندگان تجهیزات انجام می‌دهند؛ در صورتی که مطابق تعاریف عامی که در ایران وجود دارد شاید این موضوع قابل پذیرش نباشد. با سرمایه‌گذاری‌ها و تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر صورت گرفته است، خوشبختانه در زمینه تولید مواد اولیه و فرآوری آنها تحقیقات مفیدی صورت گرفته که امیدواریم در نهایت منجر به تولید محصولاتی با قابلیت رقابت با محصولات جهانی گردد. (مهندس شجیعی)

۵) مشکلات استراتژیک

بسیاری از صنایع هستند که همیشگی بوده و اصطلاحاً نامیرا هستند و تحت هر شرایطی وجود خواهند داشت که از این میان می‌توان به صنعت پوشاک و صنایع غذایی اشاره نمود. از طرفی صنایع دیگری وجود دارند که لزوماً به شکل کنونی باقی نمانده و احتمالاً در آینده دستخوش تغییر و تحولات اساسی خواهند شد. به عنوان مثال در ژاپن پارچه‌هایی ساخته شده است که بدون استفاده از شوینده‌ها تمیز می‌شوند که این می‌تواند صنایع شوینده را به طور جدی تهدید نماید. صنعت کاشی و سرامیک یک حالت بینابین دارد ولی به صورت خیلی کلی می‌توان گفت که این صنعت در سطح دنیا تا زمان زیادی استمرار خواهد داشت و از این جهت، تهدیدی برای این صنعت وجود ندارد. (مهندس شجیعی)

مصرف سرانة کاشی و سرامیک در کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده حدود یک متر مربع است که این رقم برای کشور ما نیز تا حدودی صادق است. نکته‌ای که وجود دارد این است که برای تولیدکنندگان ما بازارهای ایجاد نشده و نیازهای جدیدی وجود دارد که لازم است شناسایی شوند:

الف) به عنوان مثال‌ هتل‌ها در سراسر دنیا دائماً روی طرح‌های جدید و بازسازی قسمت‌های مختلف خود کار می‌کنند که این امر بازارها و نیازهای جدیدی را ایجاد می‌کند ولی در ایران کمتر مکانی است که در این زمینه کار اساسی انجام داده باشد. (مهندس شجیعی)

صاحب نظران

۱. مهندس صفاکیش، مدیر کل صنایع معدنی و کانی‌های غیرفلزی وزارت صنایع و معادن

۲. دکتر دین‌محمدی، مدیرعامل شرکت کاشی ایرانا

۳. مهندس سیدکمال سیدمحسنی، مدیرعامل شرکت سامان کاشی و رئیس انجمن تولیدکنندگان کاشی ایران

۴. مهندس برازجانی، مدیرعامل کاشی خزر

۵. مهندس شجیعی، عضو هیئت مدیره سیناکاشی

۶. مهندس اقبالی، مدیر تحقیقات شرکت سامان کاشی

۷. دکتر ایمانی راد، عضو هیات مشاوران سازمان مدیریت صنعتی

---